DE BOTSING DER GENERATIES

© Illustratie Zaza

Met de ‘Millennials Meet-Up’ in Antwerpen, de Europese enquête ‘Generation What? ‘ en de heisa over generatieverschillen bij de brexit en de Amerikaanse verkiezingen, leek 2016 in het teken te staan van het generatiedenken. Is er een gigantisch generatieconflict in de maak of valt het allemaal wel mee?

Hoe kan een Trump-scenario in Europa vermeden worden? Die vraag stelde Groen-fractieleider Kristof Calvo begin december aan vijftig jonge denkers en 450 millennials. De achterliggende gedachte: de verkiezing van The Donald was, net als de brexit, een duidelijke overwinning van de ouderen en een kaakslag voor de generaties Y en Z.

Ook bij ons worden er met de regelmaat van de klok politieke beslissingen genomen die grote gevolgen hebben voor de jongere generaties. Denk aan de verlenging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar, de verlaging van lonen voor min 21-jarigen tot onder het minimumloon, of de inschakelingsvergoeding voor schoolverlaters die sinds 2015 tot drie jaar beperkt wordt. Zoals een van de Meet-Updeelnemers in De Morgen stelde: “Babyboomers domineren de politieke partijen, de vakbonden, het volledige middenveld. Hun stem is manifest aanwezig in alle geledingen van onze samenleving. Wij, twintigers en dertigers, wegen niet zwaar in de politieke besluitvorming, maar zullen wel veertig jaar de gevolgen van hun beslissingen dragen. Dat is onaanvaardbaar.”

Deze Millennials Meet-Up van Groen is een mooi voorbeeld van de populariteit van het generatiedenken: het idee dat iedereen zich identificeert met de generatie waarin hij geboren is, en er ook de kenmerken van draagt; het idee ook, dat elke generatie anders is, en dus andere waarden, noden en wensen heeft. De vraag is echter of iedereen in leeftijdshokjes plaatsen niet automatisch bijdraagt tot een gigantische generatiekloof in de nabije toekomst. Misschien is generatiedenken wel complete onzin.

“Generatiedenken is vooral handig, een manier om te vereenvoudigen, een aantal evoluties te begrijpen en die te projecteren naar de toekomst”, vertelt trendwatcher Tom Palmaerts. Zijn bedrijf Trendwolves brengt deze maand een nieuw Youth Trend Report uit, met daarin zes toekomstige jongerentrends. “Generatiedenken zien we de laatste tijd heel vaak. Zo is er veel te doen geweest rond generatie Y, hoe die mensen tegen werk aankijken, wat hun idealen zijn en welke veranderingen ze intussen al in gang hebben gezet. Dat zorgde voor nieuwe discussies rond de balans werk-privé, de rol van de vrouw, de kracht van het netwerk versus het individu, enzovoort.”

OVERLAPPINGEN EN CLICHÉS

De hamvraag blijft of we afstevenen op een generatieconflict. De verkiezingen in de Verenigde Staten en de brexit tonen in ieder geval aan dat de standpunten en waardepatronen tussen oudere en jongere generaties vaak ver uit elkaar liggen. “Ik denk niet dat er een groot generatieconflict komt,” stelt Palmaerts, “maar de kloof tussen de verschillende groepen in de samenleving kan nog groeien. Dat heeft niet automatisch met leeftijd te maken. Veel ouderen vinden zichzelf jong van geest. Het conflict zal er eerder komen tussen mensen die zin hebben in de toekomst en mensen die er angstig en defensief tegenaan kijken.”

Maurits Vande Reyde, voorzitter van Jong VLD, vindt dat ook: “Ik denk niet graag in generaties, omdat je met veel overlappingen en nog meer clichés zit. De kloof zit volgens mij tussen voorstanders van een open en van een gesloten samenleving. In alle generaties heb je mensen die zichzelf aan één van die twee kanten plaatsen. Jongeren zijn dikwijls minder bang van verandering. Ouderen spitsen zich vaker toe op waarden die onder druk komen te staan door bijvoorbeeld migratie en technologie. Toch is het moeilijk om op die mentaliteit een leeftijd te plakken. Wat ik alleszins merk bij jongeren is dat het geloof in de politiek als spil van de verandering verdwijnt. Ze zijn veel minder geneigd om lid te worden van een politieke partij, hoewel ze vaak wel heel sociaal geëngageerd zijn. Dit gegeven zal een enorme impact hebben op de toekomst van de politiek. Partijen zullen zich moeten aanpassen en verbreden om jongeren aan te spreken. Nu raken ze de ‘samenlevingszenuw’ niet meer. Kijk naar de VS. Hillary drong niet door tot het hart en de ziel van de mensen, Trump kon dat blijkbaar wel. Natuurlijk mogen we niet de populistische toer van Trump opgaan, maar we moeten wel investeren in een open samenlevingsmodel dat de mensen raakt. Hiervoor ligt er een enorme verantwoordelijkheid bij jonge politici, zo groot dat het me wakker houdt ’s nachts. We moeten andere manieren vinden om de bevolking aan te spreken. Met achterkamertjespolitiek en parlementaire werkgroepen komen we er niet. Politieke partijen zoals ze nu zijn, bestaan over dertig jaar niet meer.”

VASTGEROEST IN DE JAREN ZEVENTIG

Ook op de werkvloer duiken er weleens generatieconflicten op. Vier generaties die moeten samenwerken, het ligt niet voor de hand. “Ze hebben verschillende verwachtingen over de betekenis van werk, over de wijze waarop werk wordt georganiseerd en over samenwerking”, aldus Steven Brandt, lector en onderzoeker van de Vakgroep Sociaal Werk aan de HoGent ; hij is ook verantwoordelijk voor het project Generatiebril.be. “Zo zijn jongeren van de generaties Y en Z opgegroeid met positieve beloning, terwijl generatie X een eerder negatieve opvoeding – met bestraffing in plaats van beloning – kende. Dan krijg je automatisch andere verwachtingspatronen bij feedback op het werk. Oudere werknemers denken daarom dat ze op het matje worden geroepen als ze bij de baas moeten komen, terwijl Gen Y’ers vooral snelle en positieve feedback verwachten. Met de Generatiebril willen we die verschillen naar boven brengen, zodat ze niet uitgroeien tot conflicten. Een groot probleem is dat organisaties moeizaam veranderen, zeker in vergelijking met bijvoorbeeld ideeën over opvoeding. De beste vrienden van de huidige achttienjarigen zijn hun ouders. Die staan vandaag niet meer boven hun kinderen, maar ernaast. Dat was vroeger wel anders. Maar heel wat organisaties en bedrijven zitten nog ergens in die jaren zeventig of tachtig vastgeroest, met een duidelijke hiërarchie en veel minder interesse voor wat jongeren te bieden hebben. Het grote probleem is dat belangrijke beslissingen in een bedrijf of organisatie vaak maar door één generatie genomen worden. Generatie X heeft het voor het zeggen, maar haar stijl van leiding geven wordt vaak niet geapprecieerd door jongeren, met het gevaar op desinteresse en demotivatie. Voor dat probleem is er nu te weinig aandacht. Mijn raad is simpel: probeer bij belangrijke beslissingen of in overlegorganen altijd voor een mix van generaties te zorgen. Zo heb je als organisatie een veel grotere kans om iedereen op de werkvloer te bereiken. Bovendien willen jongeren niet meer tot hun dertigste wachten om betrokken te worden bij de besluitvorming.”

GELUK ALS KEUZE

De millennials zijn boos op de oudere generaties, en dat was duidelijk voelbaar op de Millennial Meet-Up. Ook na de brexit was de woede voelbaar. “Volgens bepaalde onderzoeken is generatie Y de eerste generatie sinds de jaren vijftig die ongelukkiger is dan de voorgaande”, stelt Tom Palmaerts. “Zij zijn in de afgelopen vijf of tien jaar afgestudeerd, op zoek gegaan naar werk en naar een woning. Maar dat bleek niet zo makkelijk als hun ouders, de babyboomers, hen hadden verteld. Zo is het beeld ontstaan dat zij tot de eerste generatie behoren die het slechter zal hebben dan de voorgaande. Jongeren van generatie Z hebben ook een ander beeld over geluk: ze geloven rotsvast dat geluk een keuze is. De keerzijde van de medaille is dat het je eigen fout is als je ongelukkig bent. Gen Z kan daar heel hard in zijn, en als we dat projecteren naar de toekomst, kunnen we ons afvragen in welke mate die generatie zich zal aanpassen. Zullen rokers nog kunnen rekenen op een sociaal vangnet? Want van roken krijg je kanker en dat is dan je eigen schuld. Dat soort discussies zullen we de komende jaren gaan voeren.”

HET WIJ-ZIJ-VERHAAL

Opmerkelijk is dat de Vlaamse Ouderenraad, die opkomt voor de belangen van zestigplussers, vaak dezelfde standpunten heeft als de Vlaamse Jeugdraad, en dus niet graag meegaat in het generatiedenken. “We hebben een paar jaar geleden gesprekken gehad rond intergenerationele solidariteit, en we stelden toen vast dat onze visies vaak nauw bij elkaar aansloten”, vertelt Mie Moerenhout van de Ouderenraad. “We moeten er dus vooral voor zorgen dat we geen wij-zij-verhaal krijgen. Dat wij-zij-denken wordt door de politiek en de media versterkt, maar is in de realiteit minder aanwezig. Na de brexit had ik dan ook graag wat meer genuanceerde cijfers en meningen gezien. Er is daar zwaar ingezoomd op het verschil in standpunten tussen ouderen en jongeren, terwijl het de vraag is of kiezers de impact van hun antwoord wel goed konden inschatten. Vanuit bepaalde hoeken wordt ouderen ook aangepraat dat de wereld onveilig is. In de Verenigde Staten heeft Trump daarop ingespeeld, en ook in België wordt dat gedaan. Uit een studie van een tiental jaar geleden bleek dat ouderen een groter onveiligheidsgevoel hebben dan dat ze effectief slachtoffer worden van allerlei misdrijven. De schrik is met andere woorden groter dan de realiteit, maar het is vaak door die schrik dat men zich laat leiden in politieke keuzes. Er wordt ons aangepraat dat de stad onveilig is, en daardoor gaan we misschien makkelijker stemmen op partijen die beloven de veiligheid te waarborgen. Maar men moet de proef op de som nemen : is het hier wel zo onveilig? En is er wel zo’n conflict tussen generaties? Ik zie vooral heel veel goede relaties tussen generaties. Hoe dol grootouders zijn op hun kleinkinderen, bijvoorbeeld. We hebben ons nu voorgenomen om opnieuw meer contact op te nemen met de Vlaamse Jeugdraad om rond het generatiethema te werken, net om conflicten te voorkomen, de onderlinge waardering aan te zwengelen en de huidige pijnpunten samen in de juiste context te plaatsen.”

POSITIEF

Het antwoord op de vraag of een groot generatieconflict onafwendbaar is, is dus makkelijk en eenduidig. Uit het pan-Europese onderzoek Generation What? (van de European Broadcasting Union) blijkt dat de meeste 18- tot 34-jarigen, millennials en Gen Z’ers dus, ondanks een sputterende economie, de vluchtelingen- en andere crisissen, een fundamenteel positieve kijk hebben op het leven, de toekomst, en de Europese politiek. Dat staat in schril contrast met de woede van jongeren (vooral jegens ouderen) in het Verenigd Koninkrijk, vlak na het brexit-referendum eerder dit jaar. Bovendien blijft het idee, dat volgens sommigen weliswaar een mythe is, dat generatie Y de eerste generatie is die het met minder moet stellen dan de vorige, onderhuids sluimeren. “Een toekomstig conflict behoort daarom tot de mogelijkheden”, besluit Palmaerts.

Het is een cliché als een huis, maar communicatie werkt. Dat ontdekten ze ook in Ierland toen er in 2015 een referendum was over de vraag of het homohuwelijk opgenomen moest worden in de grondwet. De Yes-campagne, samen met een studentenvereniging van Trinity College, riep jonge Ieren op om hun grootouders te bellen met de vraag of ze alstublief ook wilden gaan stemmen. De hashtag #RingYourGranny en de filmpjes van een paar emotionele telefoongesprekken gingen viraal, en ‘Yes’ won met een spectaculaire meerderheid, onder andere dankzij die positieve campagne.

Tekst Sebastiaan Bedaux & Illustraties Zaza

MIE MOERENHOUT, Ouderenraad : “Ik zie vooral veel goede relaties tussen generaties”

Belangrijke beslissingen in bedrijven worden vaak maar door één generatie genomen

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content