In Azië zijn honderden nieuwe stuwdammen gepland, maar die komen pal in het leefgebied van grote katten zoals tijgers en jaguars. Schone energie is cruciaal, schrijft Tara Pirie, biologe aan de Universiteit van Reading, maar mag niet ten koste gaan van bedreigde diersoorten.
Grote katten behoren tot de meest verspreide toproofdieren ter wereld. In de Afrikaanse savanne jagen leeuwen op zebra’s, in de bossen van Azië besluipen tijgers antilopes en in de oerwouden van Zuid-Amerika hebben jaguars het gemunt op herten. De katten spelen een cruciale rol in het ecosysteem, door het aantal herbivoren te regelen en de soortenrijkdom in stand te houden.
Maar om voedsel te vinden, moeten tijgers, leeuwen en jaguars grote gebieden bestrijken, en ze hebben dus veel energie nodig. Net als andere grote roofdieren worden grote katten bedreigd door verlies van habitat, waardoor ze minder te eten hebben. Hun sterk verspreide populaties en trage reproductiesnelheid maken ze extra kwetsbaar. Ze leven in erg uiteenlopende gebieden, van boreale bossen in het noorden tot tropische regenwouden op de evenaar, maar de oorzaken van het verlies van habitat zijn vaak dezelfde: houtkap, plantages, landbouw en verstedelijking.
Ironisch
Het verlies van bos berooft de dieren niet alleen van hun thuis, maar draagt ook bij aan de klimaatverandering. Het is dan ook ironisch dat waterkracht, wereldwijd maar vooral in Zuid-Amerikaanse en Aziatische landen een belangrijke alternatieve energiebron voor fossiele brandstoffen, een grote motor is van ontbossing.
Van hydro-elektrische dammen is geweten dat ze ziektes in rivieren kunne helpen verspreiden en soorten kunnen doen uitsterven, maar de bedreigingen voor ecosystemen op het land zijn tot nog toe grotendeels over het hoofd gezien.
Onderzoekers uit China en Portugal hebben daarom bekeken hoe bestaande en geplande hydro-elektrische dammen twee carnivoren kunnen beïnvloeden: de bijna bedreigde jaguar (waarvan de populaties wereldwijd op 173.000 geschat wordt) en de bedreigde tijger (waarvan er wereldwijd nog 3200 tot 3500 exemplaren in het wild leven) .
Het verspreidingsgebied van jaguars en tijgers is al met respectievelijk 50 en 93 procent gekrompen, en de onderzoekers ontdekten dat waterkrachtcentrales het risico op verdere achteruitgang aanzienlijk groter maken. Ze vonden 164 dammen die het leefgebied van de jaguar doorsnijden en 421 dammen die hetzelfde doen voor tijgers. Dat wil zeggen dat één op de vijf tijgers te lijden heeft onder de dammen, en één op de tweehonderd jaguars. Omdat het aantal tijgers al zo laag is, kan dit een aanzienlijke invloed hebben op het herstelvermogen van de populatie en zelfs leiden tot lokale uitsterving.
Conflict met de mens
Waterkrachtcentrales in laaggelegen, relatief vlakke gebieden doen grote stukken land overstromen. Hoewel tijgers en jaguars kunnen zwemmen, jagen ze vooral op soorten die op het land leven, zoals herten. En de locaties die voor de dammen worden gekozen, zijn meestal riviervlaktes, die belangrijk zijn voor beide soorten omdat ze vaak rijk aan prooien zijn.
Als een gebied overstroomt, dwingt dat zowel roofdieren als prooien naar de omliggende gebieden. Als de vegetatie er de toestroom van herbivoren kan ondersteunen, zullen tijgers en jaguars waarschijnlijk blijven bestaan. Maar als dat niet lukt, worden de roofdieren verder weg gedwongen op zoek naar voedsel, waardoor ze mogelijk in conflict komen met mensen die hen kunnen doden.
En de relatief ongerepte habitats van de dieren worden bedreigd. Met nog eens 429 geplande dammen zal het aantal verviervoudigen in het leefgebied van de jaguar, terwijl 41 projecten zijn gepland in gebieden waar tijgers rondzwerven.
Afgezien van het directe verlies van leefgebied, kunnen die nieuwe constructies ook de aanwezigheid van mensen in de afgelegen gebieden vergroten. Wegen die worden aangelegd naar de bouwsites openen immers ook gebieden die voorheen ondoordringbaar waren. De wegen kunnen voor sommige soorten een barrière vormen en dodelijk zijn voor dieren die ze oversteken. Ze kunnen ook nieuwe steden en dorpen doen ontstaan, die het leefgebied verder verdelen.
De schade beperken
Waar er al dammen zijn, suggereren de onderzoekers dat habitatverlies kan worden beperkt door de omgeving te beschermen en die bescherming streng te handhaven.
Maar nieuwe dammen moeten zoveel mogelijk vermeden worden, vooral in natuurgebieden of gebieden waar toproofdieren jagen. Helaas overlappen de meeste dammen die in Azië zijn gepland, met grote delen van het verspreidingsgebied van de tijger.
Een manier om de schade te beperken, kan zijn om de dammen te bouwen in hoger gelegen gebieden buiten vlaktes die cruciaal zijn voor het behoud van tijgers en jaguars. De hoeveelheid overstroomd gebied die nodig is om elektriciteit te produceren is er kleiner, waardoor de totale schade aan de omliggende habitat wordt verminderd. Maar effectbeoordelingen moeten bevestigen dat de dammen niet gewoon elders nieuwe problemen veroorzaken.
Alternatieve energiebronnen zijn belangrijk voor een duurzame toekomst. Maar de voordelen ervan mogen niet ten koste gaan van soorten die nu al worden bedreigd
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier