Duizend kilometer door het ruige noorden van Portugal, zonder dat er prijzengeld of een juichend publiek op je wacht. Is de Heading South West de ultieme challenge of een nieuw soort bedevaart?
De tocht begint en eindigt in Aveiro – het Venetië van Portugal. De mist hangt nog over de daken wanneer vijftig fietsers zich verzamelen in een café aan de rand van de stad. Laatste pastel de nata, espresso, zenuwen. Buiten worden kettingen geolied, banden opgepompt. Iedereen weet: straks begint het.
Noem Heading South West niet zomaar een race. ‘Het is een avontuur’, zegt organisator David Cruz. Vier checkpoints, een koerspet, een tracker, een gps-kaart. Geen hulp van buitenaf. Geen slipstream. Wie een deadline mist ligt eruit. Wat overblijft: jij, je fiets, en de weg.
De deelnemers herken je meteen. Glimmende fietsen, gladgeschoren benen, gesprekken over wattages en slaapstrategieën. Alles draait om gewicht, efficiëntie en planning. Zelfs een tube zonnecrème of een sok wordt gewikt en gewogen.
Ergens, op een andere heuvel, doet iemand net hetzelfde als jij. Alleen dat idee al stuwt je vooruit.
Anderen staan, zoals mijn kameraad en ik, nog te prutsen met een bidon. We trainden, ja, en hebben genoeg kilometers in de benen. Maar bij ons draait het niet om snelheid, wel om onderweg zijn. Ook dat past bij de filosofie van Heading South West. ‘Iedereen projecteert zijn eigen verhaal op die duizend kilometer’, zegt David. Daarom is er naast het race- ook een adventure-format.
Beestige cols
De zon brandt al vroeg. Tweehonderd kilometer ver in de tocht voelen we hoe het lichaam begint te sputteren. Bij veertig graden zoeken we schaduw aan de voet van de Serra da Estrela, het hoogste gebergte van Portugal. De racers jagen door. Geen tijd te verliezen. Wij stoppen.
Een krakkemikkig dorpshuis biedt redding. De hardhorige vrouw roept het halve dorp bijeen om zich verstaanbaar te maken. Alles in snel Portugees. We knikken dankbaar en volgen haar naar boven, waar ze triomfantelijk een kamertje aanwijst. Geen douche, geen toilet, 30 euro extra voor de fietsen, maar dat kan ons niks schelen. Onze benen zijn leeg. Elke matras is luxe.
Veel deelnemers komen niet om te racen. Ze willen geen competitie, maar een confrontatie met zichzelf en de stilte.
Voor zonsopgang duwen we onze fietsen weer de duisternis in. In een schemerig café zit een deelneemster stil voor zich uit te staren. Bang voor haar eerste col, die er beestig uitziet. We spreken haar moed in. Ik prop wat chorizo naar binnen, brandstof voor wat komt. De klim slingert omhoog, langs rotsen en schapen. Op de Torre, het dak van Portugal, blaast een snijdende wind. We kijken uit over het landschap. Het is voor het eerst fris.
Daarna volgt de afdaling. Het diepe binnenland in. We fietsen voorbij dorpen die slapen in hun eigen verleden. Geen toeristen, geen muziek. Wel veel kleine shops en tal van ouderen die buiten staan te keuvelen. Op de markt schrijft een oude man met een potlood in een schriftje hoeveel tomaten hij heeft verkocht. ‘Portugal is zoveel meer dan Porto en Lissabon’, zegt David. ‘Onze route gaat tot het desolate binnenland. Het voelt als tijdreizen.’
Volg de stip
Linhares da Beira doemt op als een postkaart uit een andere tijd. Een kasteel op de heuvel, leistenen straten, witgepleisterde gevels. Hier ligt het eerste officiële checkpoint. We gooien onze fietsen neer op de warme stenen en zakken in de schaduw van een muur. Uit de fietstas komt een half gegrilde kip. Het vet druipt van mijn vingers. Mijn compagnon houdt het bij vier sinaasappels. Onze kuiten bonzen nog na.
Aan elk checkpoint krijg je een stempel én een puzzelstuk. Vier in totaal die samen het token vormen. ‘Je beslist zelf of je het compleet maakt’, had David gezegd. ‘Het draait niet om winnen. Het gaat erom wat je onderweg meemaakt.’
Binnen zit de organisatie met water, bananen en een glimlach. In de hoek schuiven stipjes over een digitale kaart. Elke stip is een deelnemer met een tracker én een verhaal. De echte racers liggen al ver voor. Wij rijden op gevoel, voor het avontuur, maar die kaart steekt. Vergelijken is onvermijdelijk. Ultraracers noemen het dotwatching: obsessief anderen volgen via gps. Familie doet het, vrienden, vreemden. En zodra er wifi is ook de deelnemers zelf. ‘Je rijdt alleen,’ zegt iemand, ‘maar je vergelijkt jezelf constant.’ Dat klassement – zonder podium – kruipt onder de huid. Elke stop wordt een afweging. Elke pauze beladen. Niet om te winnen, maar omdat iemand meekijkt. En ergens, op een andere heuvel, doet iemand net hetzelfde. Alleen dat idee al stuwt je vooruit.
Wat is ultrafietsen?
Ultrafietsen is een groeiende subcultuur in de fietswereld. Je rijdt grote afstanden, vaak solo, over onbekend terrein. Je kiest je eigen route tussen een paar vaste checkpoints, zonder hulp van buitenaf. Er is geen volgwagen, geen mechanicien, geen hotel: je zoekt zelf waar je slaapt – of je rijdt gewoon door.
Het genre kreeg vorm met de Transcontinental Race: 4000 kilometer dwars door Europa, volledig self-supported. De race trekt elk jaar honderden kandidaten, maar slechts een beperkt aantal wordt geselecteerd, onder wie ex-profs, maar evengoed taaie amateurs. Heading South West, dat jaarlijks doorgaat in Portugal, trekt die lijn door. Je neemt het op tegen jezelf en alles wat je onderweg tegenkomt.
The body says no
Langs de Douro groeien wijnranken tegen de heuvels: het hart van de portwijnstreek. We stoppen bij een kantine. Op het menu: spek of vis. Een feestmaal voor bijna geen geld. We vragen een glas vinho verde. De uitbater zwijgt en zet een fles neer. We drinken ’m leeg. De heuvels daarna smaken bitter. Krachtvoer was het zeker, maar met een prijs.
We zijn halverwege, maar de eerste racers bereiken ondertussen bijna de finish. Berichten stromen binnen in de whatsappgroep van de deelnemers: sommigen fietsen al dagen met amper slaap. ‘Mijn kont zit vol pleisters’, schrijft Diogo. ‘Ik voel mijn voet niet meer.’ Rita kan al 24 uur haar handen niet voelen. Toch rijden ze verder.
Bij een fontein komen we een uitgeputte Ier tegen. ‘Mijn knie is kapot. Ik heb niet geslapen, ik ben gewoon blijven fietsen.’ Geen applaus, geen schouderklop, alleen twijfel. En een lichaam dat niet meer mee wil. Zo eindigt het soms, in een ultrarace.
Na de finish wordt de schade pas echt duidelijk: beknelde zenuwen, verkrampte ruggen, tintelende vingers. Het lichaam mag breken, maar de geest niet.
Geen heroïek
Wij slapen meer. Geen nachtritten, geen heroïek. En we zijn niet de enigen. We halen deelnemers in die ook niet gekomen zijn om te racen. Ze zoeken iets anders. Geen competitie, maar confrontatie – met zichzelf en met de stilte. Rafał is een Pool die vorig jaar alleen van Polen naar Portugal fietste, voor een zieke vriend. Alles deelde hij op sociale media: zijn route, zijn emoties, zijn verhaal. ‘Dat is een deel van mij geworden’, zegt hij. Onderweg sliep hij bij onbekenden. In Bilbao zat hij op de trappen van het Guggenheim te luisteren naar één nummer, opnieuw en opnieuw. ‘Ik moest huilen. Niet van verdriet, maar van geluk.’ Fietsen helpt hem om zich open te stellen. ‘Als mijn lichaam op is, wordt mijn hoofd helder. Dan voel ik meer en kan ik het ook tonen.’
En dan is er Silvi, 47, moeder van twee, ooit Rapha-ambassadeur. Ze heeft geen topconditie, maar wel een koppige wil. Terwijl anderen hun slaap strak plannen, rijdt zij gewoon door. Op een ochtend checken we de tracker en kijken elkaar verbaasd aan: ze ligt uren voor. ‘Minder moeten, meer voelen’, zegt ze. Voor haar is deze tocht geen race, maar een reis naar haar thuis in Portugal, haar geboorteland. ‘Langs die dorpen, ver weg van snelwegen, kwam ik dichter bij mezelf.’
Fietsen langs de rand
In het Peneda-Gerês Nationaal Park snijden rivieren door kloven, omringd door granieten toppen en oeroude bossen. Hier leven nog wolven en wilde paarden.
De klim naar Soajo is genadeloos. Mijn benen draaien nog, maar het ritme is weg. Geen gedachten aan gisteren of morgen, alleen adem, zweet en de volgende bocht. Hier gebeurt het: die vreemde helderheid waar ultrafietsers het over hebben. Alles wordt simpel. De ruis van het normale leven, met z’n eindeloze notificaties en to-do’s, dooft uit. Je lichaam neemt het over. Je leeft op instinct. Soms verdwijn je in de cadans, soms voel je alles messcherp.
In Soajo stempelen we onze kaart af. Drie puzzelstukken binnen. Vanaf hier buigt de route weer zuidwaarts. Rotswegen worden rotondes. Stilte maakt plaats voor verkeer. Langs de kant van de weg ligt Helena, Rafals compagnon. Hoofd in haar handen, helemaal op.
Hier gebeurt het: die helderheid waar ultrafietsers het over hebben. De ruis van het leven valt weg, alles wordt simpel.
In ultraraces gaan mensen tot het uiterste. Hoe minder je slaapt, hoe hoger je klimt in het klassement. Maar ook: hoe dichter bij de rand je komt. Sommigen halen checkpoints al hallucinerend. ‘Je denkt dat je nog helder bent,’ zegt de medeorganisator, zelf ook ultraracer, ‘maar eigenlijk ben je al aan het verdwijnen.’ Daarin schuilt het gevaar, en tegelijk de roes.
In een tijd waarin een marathon in eigen stad niet meer volstaat – het moet meteen de Marathon des Sables in Marokko zijn – verleggen ook ultraracers hun grenzen steeds verder. Voorbij het punt waarop alles stopt, behalve je wil. Dat is waarom sommigen blijven terugkomen. Omdat het je doet voelen dat je leeft. Zelfs als dat betekent dat je alles op het spel zet. Iedereen kent het verhaal van Mike Hall, de oprichter van de Transcontinental. In 2017 werd hij ’s nachts aangereden tijdens een ultrarace van 3500 mijl door Australië. Na dagen zonder slaap. Sindsdien zijn de veiligheidsregels aangescherpt. Reflecterende kleding, nooddeken en verlichting zijn verplicht. Een ongevallenverzekering is inbegrepen.Want risico’s horen erbij.
Marco Martins reed deze editie als eerste man uit in 46 uur. Rita Lopes als eerste vrouw, in 85 uur. Duizend kilometer, achttienduizend hoogtemeters. Geen tot amper slaap. Alleen de weg.
Verhaal zonder einde
De ferry schuift traag over het water. Er is geen finishboog, er weerklinkt geen gejuich. Alleen het klotsen van de rivier, de geur van zilte lucht, en in de verte: Aveiro.
Onze fietsen staan tegen de reling. Wij ook. Zwijgend, met een koud pintje in de hand en vier stempels op zak, verzameld in zes loodzware dagen. Het token is compleet, maar het voelt niet als een einde. En dat is oké.
Heading South West beloont je met ruimte om stil te vallen, te vertragen en opnieuw te beginnen. Onderweg zijn wordt een doel op zich. Met alle schoonheid, twijfel en barstjes die erbij horen. Het is een verslaving die zachtjes begint… en je nooit helemaal loslaat.
Meer info? In 2026 doorkruisen bikepackers Portugal van noord naar zuid. HSW’26 vertrekt in het noordoosten van Portugal en eindigt op het zuidwestelijkste punt van het Europese vasteland. Een vaste route over asfalt van 1000 kilometer en 18.000 hoogtemeters. Vanaf 1 oktober kan je inschrijven. headingsouthwest.cc
