In de Chileense hooglanden in Noord-Chili kunnen mensen alleen overleven dankzij de grote stroom toeristen die afkomt op het natuurschoon. Maar sommige inwoners maken het wel erg bont: zij vragen geld als ze gefotografeerd of geïnterviewd worden.
San Pedro de Atacama is de hoofdstad van toerisme, archeologie en astronomie in het noorden van Chili. Er wonen 4800 mensen, waarvan 61 procent behoort tot de inheemse groep Atacemeño. Tijdens het toeristenseizoen komen honderdduizenden bezoekers naar de stad, vooral buitenlandse toeristen die geïnteresseerd zijn in de mysteries van de woestijn, de vulkanen en de geisers.
Milieuvriendelijk
De nachtelijke hemel boven de woestijn behoort tot de helderste op de planeet en in het ALMA Observatorium bestuderen wetenschappers het heelal. San Pedro de Atacama ontving in 2014 meer dan 1,6 miljoen toeristen uit binnen- en buitenland, blijkt uit nationale statistieken. De stad in de noordelijke regio Antofagasta is de belangrijkste bestemming in het land voor buitenlandse toeristen.
Natuurbeschermingsorganisaties maken zich echter zorgen over de toeristenstroom, die volgens hen de ecosystemen in de regio kan schaden. Om dat te voorkomen zijn diverse initiatieven van de grond gekomen, zoals het Project on Ecosystem Services, gefinancierd door de Global Environment Facility (GEF) en geïmplementeerd door het VN-Milieuprogramma (UNEP). Dit project is vooral gericht op het bepalen van de economische waarde van het ecosysteem.
In mei rondde een groep bewoners een training in alternatieve energie af, met als doel het oplossen van de elektriciteitsproblemen in de regio. En in juli werden veertien hotels, hostels en restaurants gecertificeerd volgens het ‘Clean Production Agreement’, dat garant staat voor milieuvriendelijke afvalverwerking en efficiënt water- en energiegebruik.
Geisers
Er worden stappen in de goede richting gezet, maar daarmee neemt de toeristenstroom niet af. Het kleine stadscentrum kent talloze bedrijfjes die tours aanbieden naar de belangrijkste toeristische attracties. In de vroege ochtenduren op een willekeurige dag in het toeristenseizoen, is er een lange rij koplampen te zien van auto’s die op weg zijn naar de geisers van El Tatio, een van de belangrijkste bezienswaardigheden in de regio. El Tatio telt tachtig geisers en is het grootste geiserveld op het zuidelijk halfrond en het derde in de wereld, na Yellowstone in de VS en Dolina Giezerov in Rusland.
Sinds september 2014 is dit natuurwonder in handen van de inheemse gemeenschappen uit Toconce en Caspana. Zij kregen van de regering van president Michelle Bachelet een concessie voor dertig jaar.
Toeristen moeten betalen om El Tatio te bezoeken. Maar dat niet alleen. Leiders van de inheemse gemeenschap vragen bijna 900 euro voor een gesprek met de pers. “Dat is omdat dit wereldwijd wordt gepubliceerd, en jullie daaraan verdienen”, zegt de burgemeester van Caspana, Ernesto Colimar.
Luisa Terán, een Atacameño-indiaan uit hetzelfde dorp, haast zich te zeggen dat dit een geïsoleerd geval is. “Er zijn hier mensen die alleen maar aan geld denken. Maar niet iedereen is zo”, zegt Terán, die in India een cursus volgde voor technicus in zonne-energie en de eerste zonnepanelen installeerde in Caspana. “De meeste mensen werken hard voor hun geld en willen onze gemeenschap in stand houden.”
De meerderheid van de bewoners van de hooglanden in Chili zijn boeren die hun eigen voedsel verbouwen en lama’s, guanaco’s en vicuña’s houden. In dorpen zoals Caspana, dat op 114 kilometer afstand van San Pedro de Atacama ligt, gebruiken de boeren nog oude landbouwtechnieken, zoals terrassen.
Spookdorp
Andere dorpen, zoals Chiu Chiu, hebben minder bezienswaardigheden, op de plaatselijke kerk na. In 2007 veranderde die bijna in een ruïne door een aardbeving. Tussen El Tatio en San Pedro ligt Machuca. Hoewel dit bijna een spookdorp is, is het een verplichte stop voor toeristische gidsen. Het gehucht met twintig huizen telt één kerk, de belangrijkste attractie. Toeristen kopen er verder traditioneel lamavlees, geitenkaas en zelfgemaakte broodjes.
Het dorp telt slechts een handvol inwoners, dat leeft van het toerisme. Families ontvangen bij toerbeurt de toeristen, zodat iedereen ervan kan profiteren. Alleen gebouwen en het landschap mogen gefotografeerd worden. Wie dorpsbewoners wil fotograferen, moet daarvoor betalen.
“Iedereen in deze regio wil toeristen trekken, natuurlijk”, zegt Terán. “Welk dorp wil dat niet, als je daarmee mensen kunt laten terugkeren. De bevolking hier is bijna gedoemd te verdwijnen. Elk jaar vertrekken tientallen mensen naar de steden, zodat hun kinderen kunnen studeren, of voor werk. Dit helpt ons te overleven.”
Tegelijkertijd zit niemand erop te wachten dat zijn dorp wordt zoals San Pedro de Atacama, zegt ze. “Dat is het andere uiterste.”
(Marianela Jarroud/IPS News)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier