In 2022 is Esch-sur-Alzette Europese culturele hoofdstad, samen met Novi Sad in Servië en Kaunas in Litouwen. Een mooie kans om de tweede grootste stad van Luxemburg te ontdekken.
Niemand kwam de voorbije jaren naar Esch-sur-Alzette. Niemand is misschien wat overdreven, maar wie zakte er nu af naar deze Luxemburgse godvergeten plek vlak bij de Franse grens? De inwoners dachten er ook zo over. De drie braakliggende industrieterreinen waren zelfs tot no-gozone verklaard. Het lokale riviertje stelt niet veel voor en loopt niet eens meer bovengronds door het stadje. En dan kent Europa aan dit oord het statuut toe van culturele hoofdstad 2022?
Kwestie van het stadje een identiteit te geven en zichtbaar te maken. Niet alleen voor de 36.000 inwoners, maar ook voor de andere Luxemburgers – vooral die van de hoofdstad, in vogelvlucht slechts vijftien kilometer hiervandaan, die Esch-sur-Alzette in stilte misprijzen – en voor alle andere Europeanen die het helemaal niet kennen. Dit onbekende stadje – een no man’s land dat tot nu toe alleen doorkruist werd door vakantiegangers op weg naar het Zuiden, het ‘land van de rode aarde’ – blijkt wel degelijk de omweg waard. Dus begaven wij ons op pad, vóór de officiële inauguratie op 26 februari en het grote volksfeest dat het startsein geeft.
Bijna noodgedwongen beland je in Esch-sur-Alzette, aan het eind van de autosnelweg A4, die plots stopt. Niet verwonderlijk dat men hier simpelweg spreekt van ‘de autoweg van Esch’. Op de eerste avond van onze verkenning komen we in de dichte mist aan op de Belval-site met haar Cité des Sciences, de la Recherche et de l’Innovation, waar de campus huist van de universiteit van Luxemburg. Indrukwekkend is de Terrasse des Hauts Fourneaux: een dramatisch ogend, bijna angstaanjagend gebouw, 95 meter hoog en zichtbaar vanop tien kilometer, dat perfect het industriële patrimonium van deze vergeten plek samenvat. Een schoorsteen in rode baksteen die reikt naar de hemel en een amalgaam van torens, trechters, trappen, metalen platformen – een structuur uit vervlogen tijden met een kleurenpalet dat verwijst naar het ijzererts dat de lokale grond kleurt.
Tot in 1997 produceerden mensen en machines vloeibaar ijzer in deze ‘kathedralen van vuur’, die het levensritme bepaalden van diegenen die werkten in de zware staalnijverheid. De schoorsteen is een ware reliek. Want elk landschap, en al helemaal een mijngebied, draagt de sporen van zijn geschiedenis. En hier is men niet van plan dat weg te stoppen. Met als leidmotief ‘ remix culture‘ wendt Esch2022 het verleden aan om zijn toekomst te verzekeren. “Want cultuur, in de brede zin van het woord, is wat ons als mensen definieert”, zegt Françoise Poos, directrice van het culturele programma van dit vernieuwingsjaar. Zij wil hulde brengen aan de geschiedenis van deze grensoverschrijdende regio in het hart van Europa en tonen hoe die geëvolueerd is, van het industriële tijdperk tot de kennismaatschappij en het toekomstpotentieel van het digitale tijdperk. Op het terrein levert dat een veelheid aan projecten (maar liefst 160!) op, georganiseerd in samenwerking met achttien Luxemburgse en Franse gemeenten rond Esch-sur-Alzette, een regio die zichzelf heruitvindt.
5 x niet te missen 1–DE MÖLLEREI
De Möllerei, ten westen van de hoogovens op de site van Belval, is nog in volle transformatie. Vroeger diende dit 170 meter lange industriële gebouw voor het mengen en opslaan van ijzererts en cokes. De helft ervan is nu een plek voor de wetenschap. De ruimte herbergt het Maison du livre, de universitaire bibliotheek die open is voor iedereen. Ze werd ontworpen door Valentiny hvp architects, met respect voor de oorspronkelijke volumes, en is bekleed met gezeefdrukt glas dat op een poëtische manier het stof en het roet van vroeger oproept. De andere helft van het gebouw laat de grootsheid van de ruimte zien in haar gestripte, brute toestand. Het is de ideale locatie voor hedendaagse kunst zonder dat de werken moeten optornen tegen het decor. Ars Electronica wil daarmee “de nadruk leggen op het potentieel van het creatieve en artistieke denken in wetenschappelijk onderzoek en industriële productie.” Angst voor de toekomst verdwijnt als we ons onderdompelen in het werk van een zeventigtal kunstenaars van de 21ste eeuw die zich verdiepen in de grote vragen die ons vandaag bezighouden en die een minder afschrikwekkende toekomst bedenken.
ars.electronica.art/export/en/esch-2022, fonds-belval.lu
2–BUITENGEWOON LOGIES
Naargelang het moment, de weersomstandigheden of je energielevel kun je op de Minett Trail kiezen voor diverse overnachtingsmogelijkheden: in een voormalige arbeiderswoning in Lasauvage, in een verlaten wagon op de spoorwegsite van Fond-de-Gras, in een kleine toren bij de ingang van het Parc Merveilleux in Bettembourg, in een houten hut in Mondercange, in een drijvend onderwaterhuis op een vijver in Dudelange of in een voormalig waterreservoir in Schifflange. Je kunt ook doorsteken tot in de rue de l’Église in Clémency en er een van de vijf kamers kiezen in het uit 1635 daterende chateau. Het vervallen kasteel kreeg dankzij collectioneur-snuffelaar Pascal Zimmer een nieuw leven. Of je nu kiest voor de sfeer van de belle époque of Sherlock Holmes of eerder voor een eerbetoon aan de staalarbeider: droom zacht.
chateaudeclemency.lu, minettetrail.lu
3–HET PAD VAN LITTLE UTAH
Je kunt ook kiezen voor een ander blikveld, wandelend op deze Martiaanse aarde gekleurd door de minette, zoals het ijzererts ook genoemd wordt. Tussen Esch, Kayl en Schifflange, voorbij de klim naar de begraafplaats en het stadion Jean Jacoby, begint een slingerend pad waar je verrast wordt door een vergezicht met als blikvangers de site van Belval en de Zolwerknapp-heuvel, 422 meter hoog. Hier bevind je je op de Minett Trail, sinds 2020 officieel opgenomen in het Unesco-programma Mens en Biosfeer. De trail omvat drie paden die lopen over meer dan negentig kilometer door het zuiden van het land en de elf Luxemburgse gemeenten van Esch2022 verbinden. Dit natuurgebied van Brucherbierg-Lallengerbierg kun je te voet verkennen, met de fiets of mountainbike. De natuur heeft het voormalige bovengrondse mijngebied weer helemaal ingepalmd en biedt een vruchtbare grond voor orchideeën, vleermuizen nestelen zich er in de door de mijnindustrie verlaten putten en er fladderen honderden vlindersoorten rond. Niet voor niets hebben de buurtbewoners dit gebied de bijnaam Little Utah gegeven. Voor mountainbikers is het een eldorado: een parcours van 36,5 kilometer, met vijf meter hoge, knalrode rotshellingen. Een droom voor elke avonturier.
visitluxembourg.com
4–DE KULTURFABRIK
De inwoners van Esch spreken kortweg van ‘la Kufa’. De roze geschilderde gebouwen nodigen uit om een fris Luxemburgs biertje te drinken in de Ratelach-bar of, als het weer meezit, op het terras op de binnenkoer. Het voormalige slachthuis straalt iets bijzonders uit. Je ontdekt er restanten van de 19de eeuw, toen er een stoet van dieren passeerde op weg naar de slagerij: troggen, karkashaken, rails die sinds 1979 niet meer zijn gebruikt. In de jaren tachtig drukten lokale jongeren hier hun stempel met een punkrockproject. Vervolgens namen de acteurs van Theater GmbH de plek in en transformeerden het koelpakhuis tot repetitie- en theaterzaal. Sindsdien bruist de Kufa, die eind 1996 officieel een cultureel centrum werd. Onder meer Queens of the Stone Age passeerden er al de revue. In de Squatfabrik kunnen artiesten in residentie hun creativiteit de vrije loop laten, onderzoeken en experimenten zijn welkom. Maar bij dit alles verloochent de Kufa het verleden niet. Er wordt niet alleen intra muros, maar ook naar buiten toe gewerkt, waarbij de banden tussen de inwoners en dit bruisende artistieke wereldje worden aangehaald. Dit creatieve zenuwcentrum is een prima vertrekpunt voor een verkenning van de stad, waar je een vijftigtal fresco’s ontdekt, getekend door grote namen. Ze fleuren de straten, bruggen en het station op. Esch hoeft op dat gebied niet onder te doen voor New York, hoofdstad van de streetart.
kufasurbanartesch.lu, kulturfabrik.lu
5–CULTURELE REMIX MET LUCODA
Leidraad van Esch2022 is een culturele remix en eens te meer blijken kunstenaars de eersten te zijn om grenzen te verkennen. Zo kwam het danscollectief Lucoda in Luxemburg tot stand rond een kern van dertien dansers en danseressen, choreografen en dansleraars, van hiphop tot salsa. En dat in een omgeving die niet altijd warmliep voor de kunst van dansende lichamen. Rhiannon Morgan is medeoprichtster, samen met Giovanni Zazzera. Volgens haar is dé grote kracht van dans dat er geen taalbarrière is. Alleen de gebaren en bewegingen zijn van tel, en die grijpen rechtstreeks naar de keel. Ze groeide op in Luxemburg, volgde een opleiding in Londen en is nog steeds onder de indruk van Pina Bausch. Met dit collectief wil ze naar eigen zeggen een beleving creëren. Daarom treedt Lucoda niet alleen op in situ, maar dansen ze ook in de bushaltes van de TICE-bussen voor het oog van de reizigers, en geven ze workshops. Daarnaast werkt het collectief ook hard aan The Visit, een kortfilm waarin dans en film samengaan “om de plaatsen in het zuiden van Luxemburg in de spotlights te zetten” en aan Choreochroma, “een zintuiglijke choreografische voorstelling”, in samenwerking met de Servische stad Novi Sad, een van de twee andere Europese culturele hoofdsteden. Te ontdekken in juli in de Plancher des Coulées in Belval.
lucoda.org
Praktisch
–Meer weten
De planning van festiviteiten vind je op esch2022. lu
–Erheen
Vanuit Brussel rijd je 2,5 uur met de auto naar Esch-sur-Alzette.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
