Wat met het regenwoud als er binnenkort weer palmolieplantages bij mogen komen in Indonesië?

Een palmolieplantage lijkt vanuit de lucht misschien wel groen, het is een ecologische woestijn. © Getty

In Indonesië, ’s werelds grootste palmolieproducent, loopt in september een driejarige bevriezing van nieuwe plantagevergunningen af. Milieuorganisaties vrezen voor meer ontbossing indien er opnieuw palmolieplantages mogen ontwikkeld worden.

Indonesië is de thuisbasis van de op twee na grootste tropische wouden ter wereld. Het tijdelijke verbod op nieuwe plantages zou permanent moeten worden, zeggen milieuactivisten. Zo kan het land ontbossing tegengaan en maakt het ook meer kans om de klimaatdoelstellingen te halen.

Het moratorium had als doel bosbranden, ontbossing en landconflicten te voorkomen. Ook moest het helpen om de uitstootbeperkingen van Parijs te halen, en was het een manier om de opbrengsten van kleinere palmolieproducenten op te krikken.

Yuyun Harmono, beleidsmedewerker voor klimaatrechtvaardigheid bij het Indonesische Forum voor het Milieu (WALHI), zegt dat een verbod van drie jaar niet lang genoeg was om die doelen te bereiken. ‘De regering moet de plantagestop verlengen omdat we nog steeds dezelfde problemen hebben’, vertelt hij. ‘Ons belangrijkste doel is om een permanent moratorium te hebben.’

In 2019 heeft de Indonesische president Joko Widodo een afzonderlijk permanent verbod uitgevaardigd op verdere ontbossing voor activiteiten zoals palmplantages of houtkap in een bepaald gebied. Daardoor is toch ongeveer 66 miljoen hectare primair bos en veenland beschermd.

Gebied ter grootte van Nederland

Vorig jaar was het wereldwijde verlies aan tropisch bos even groot als de oppervlakte van Nederland, ondanks een betere bescherming in bepaalde delen van Zuidoost-Azië. Dat blijkt uit de gegevens van satellietmonitoringdienst Global Forest Watch (GFW). Volgens milieuorganisaties is die teloorgang voor een groot deel te wijten aan de productie van grondstoffen zoals mineralen en palmolie – dat in allerlei zaken wordt gebruikt, van margarine tot zeep en zelfs brandstof. De plantages, boerderijen en de mijnen nemen namelijk veel ruimte in, waarvoor heel wat tropische bossen gekapt worden.

Het vernietigen van regenwouden heeft grote gevolgen voor de wereldwijde pogingen om de klimaatverandering te beteugelen

Het vernietigen van regenwouden heeft grote gevolgen voor de wereldwijde pogingen om de klimaatverandering te beteugelen. Bomen absorberen namelijk ongeveer een derde van de wereldwijd geproduceerde CO2-uitstoot. Wanneer ze rotten of worden verbrand – wat vaak gebeurt om ruimte te maken voor plantages – geven ze die koolstof opnieuw af in de lucht.

‘Het moratorium op palmolie werd ingevoerd als reactie op de catastrofale bosbranden die in 2015 plaatsvonden in de Indonesische bossen en veengebieden’, zegt Gemma Tillack, directeur bosbeleid bij de Amerikaanse ngo Rainforest Action Network. ‘Permanente moratoria zouden worden toegejuicht en als ze worden gehandhaafd, zouden ze een enorme bijdrage leveren aan de inspanningen van de Indonesische regering om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen’, voegt ze eraan toe.

Verminderde ontbossing

Met het oog op COP 26, de VN-klimaatconferentie in Glasgow in november, heeft Indonesië vorige maand een aangepast nationaal klimaatactieplan ingediend. De regering is optimistisch over het bereiken van een netto-nul-uitstoot tegen 2060 of eerder. Dat is minstens een decennium eerder dan de vorige deadline van 2070, aldus president Joko Widodo in maart.

Om deze belofte na te komen, is het van cruciaal belang om de vernietiging van bossen en de herbestemming van natuur te beperken, stellen milieuorganisaties. ‘Het Parijs-akkoord erkende de belangrijke rol die het vermijden van ontbossing en bosdegradatie speelt bij het beperken van temperatuurstijgingen tot 1,5 graad Celsius’, zegt Tillack.

Een arbeider aan het werk op een palmolieplantage
Een arbeider aan het werk op een palmolieplantage© Getty

Uit de gegevens van GFW blijkt dat het verlies aan primaire bossen in Indonesië vorig jaar is afgenomen tot iets meer dan 270.000 hectare. Daarmee was 2020 het vierde achtereenvolgende jaar dat de ontbossing afnam. De neerwaartse trend is volgens bosbouwexperts te wijten aan een reeks overheidsmaatregelen, waaronder de bevriezing van vergunningen voor palmolieplantages.

Noorwegen nam nota van dit succes en deed daarom een eerste betaling voor de verminderde uitstoot, in het kader van een deal van 1 miljard dollar met Indonesië om zijn tropische bossen te helpen beschermen.

‘Deze moratoria (op zowel palmolie als ontbossing, red.) hebben bijgedragen aan verminderde ontbossing in Indonesië, zowel wat betreft de uitstoot van broeikasgassen als de bosdegradatie’, zegt Johan Kieft, adviseur groene economie voor het Milieuprogramma van de VN. Het Indonesische ministerie van Milieu en Bosbouw heeft niet gereageerd op verzoeken om commentaar.

Eerste stap

Maar ondanks de verminderde ontbossing, maakt een gebrek aan beschikbare gegevens over plantagevergunningen het moeilijk om de trend rechtstreeks toe te schrijven aan de plantagestop, zegt Aditya Bayunanda, directeur van Wereldnatuurfonds (WWF) Indonesië. Het groeitempo van palmolieplantages was al aan het afnemen in 2018 – toen de bevriezing werd ingevoerd – als gevolg van de lage prijs van de eetbare plantaardige olie, zeggen bosbouwexperts.

Zonder verlenging zal de voorheen ongebreidelde verlening van palmolievergunningen worden hervat, waardoor de natuurlijke bossen nog meer onder druk zullen komen te staan

Angus MacInnes, Forest Peoples Programme

De maatregel heeft wel al zijn nut bewezen op vlak van het vrijgeven van meer overheidsgegevens over palmplantages in staatsbossen, om de productiviteit van kleine boeren te verbeteren en een betere wetshandhaving tegen illegale plantages, zei Bayunanda. Ook bestaande vergunningen worden nu herzien met een strenger oog volgens de WWF-directeur.

‘We zijn van mening dat het moratorium een belangrijke eerste stap is geweest en dat het moet worden voortgezet. Er is meer tijd nodig om de oorspronkelijke doelstellingen van het decreet te bereiken’, zegt hij.

Natuurbehoud of economisch herstel?

In Maleisië, ’s werelds op een na grootste palmolieproducent, had een plafond op het beschikbare gebied voor palmolieplantages geleid tot hogere opbrengsten dan in het naburige Indonesië. Dat zegt Helena Varkkey, docent Internationale Studies aan de Universiteit van Malaya in Kuala Lumpur. De beste koers voor Indonesië is nu om de palmoliestop te verlengen en de maatregel nog beter te handhaven, zegt Andika Putraditama, bos- en grondstoffenmanager bij de denktank World Resources Institute (WRI). Meer bepaald moeten lokale overheden een mandaat krijgen om licenties in te trekken die niet in overeenstemming zijn met de Indonesische regelgeving en doelstellingen voor duurzame ontwikkeling, legt hij uit.

Maar milieuactivisten waarschuwen dat de overheid zich tot de palmolie-industrie kan wenden om tot een snel economisch herstel te komen. De covid-19-pandemie heeft de voorbije maanden lelijk huisgehouden in het Zuidoost-Aziatische land. Een wetsvoorstel voor jobcreatie dat eind vorig jaar door het Indonesische parlement werd aangenomen en een ambitieuze push op biodiesel, zouden ook een eventuele verlenging van het moratorium op nieuwe plantages kunnen belemmeren.

‘Zonder verlenging zal de voorheen ongebreidelde verlening van palmolievergunningen worden hervat, waardoor de natuurlijke bossen nog meer onder druk zullen komen te staan’, waarschuwde Angus MacInnes, projectmedewerker bij het Britse Forest Peoples Programme.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content