Landloperskolonies in Vlaanderen en Nederland nog niet erkend als Werelderfgoed

De Koloniën van Weldadigheid, zeven voormalige landloperskolonies in Vlaanderen en Nederland, hebben nog geen erkenning gekregen als Unesco-Werelderfgoed. Dat heeft het Werelderfgoedcomité beslist op een internationale conventie in Manamah (Bahrein).

Onder de zeven zijn twee Belgische sites, de koloniën van Merksplas en Wortel in de Antwerpse Kempen. De leden van het Werelderfgoedcomité beslisten om het advies van ICOMOS, de onafhankelijke organisatie die de nominaties bestudeert, niet te volgen en de zeven Koloniën van Weldadigheid wat huiswerk mee te geven om er volgend jaar mee terug te komen, zegt Vlaams-minister-president Geert Bourgeois, bevoegd voor Onroerend Erfgoed.

Maar de erkenning van de koloniën is een stap dichterbij, stelt hij. ‘Een inschrijving als UNESCO-werelderfgoed was de kers op de taart geweest en een beloning voor het harde werk van de verscheidene partijen die hier hun schouders onder hebben gezet’, zegt Bourgeois. ‘Maar, er is zeker hoop dat het project zijn al bijzondere erfgoedstatus alsnog als werelderfgoed erkend ziet. Intussen blijven we de zorg voor en de bescherming van dergelijke uitzonderlijke cultuur-historische landschappen ondersteunen.’

‘Het is jammer dat we onze erkenning vandaag niet hebben want we hebben de afgelopen weken en maanden toch heel wat bewerkstelligd’, zegt Tinne Rombouts (CD&V), burgemeester van Hoogstraten, waar de kolonie van Wortel is gelegen.

Het komt wel in orde

‘Maar we kregen wel het gevoel dat Unesco alle zeven de koloniën belangrijk vindt en het wel in orde zal komen. Die erkenning komt er volgend jaar. We moeten enkele technische dingen aanpassen, enkele feitelijke onjuistheden rechtzetten. Dit traject is in 2012 gestart en was al ongelofelijk boeiend en verrijkend. De verbinding die er nu is tussen de verschillende sites zal er altijd blijven. De erkenning door Unesco wordt de kers op de taart.’

Ook haar collega in Merksplas, burgemeester Frank Wilrycx (Open Vld), is tevreden. ‘We hebben nu een betere uitgangspositie dan toen we naar Bahrein vertrokken’, zegt hij. ‘Er was een negatief advies dat nu werd omgevormd in een ‘misschien’. De Unesco-erkenning is een label voor onze site, die we toeristisch recreatief willen ontsluiten met een hotel en horecagelegenheid. Zo’n Unesco-label helpt bij de promotie als toeristische site.’

Provinciaal gedeputeerde en co-voorzitter van Kempens Landschap Inga Verhaert (sp.a) blijft hoopvol. ‘Het is natuurlijk jammer dat Wortel- en Merksplas-Kolonie niet meteen een plaats op de Werelderfgoedlijst krijgen. Exact 200 jaar na de stichting van de eerste Kolonie en 25 jaar na de afschaffing van de wet op de landloperij in België was dit een heel symbolisch moment geweest. Maar samen met de Nederlandse koloniën hebben we het intussen wel tot de finale van het wereldkampioenschap Erfgoed geschopt. En de volgende match is volgend jaar. We bekijken nu hoe we ons daar het best voor klaarstomen.’

Opvang van landlopers

De Koloniën van Weldadigheid zijn zeven landbouwkoloniën in België en Nederland uit de 19de eeuw waar armen, landlopers en wezen in een strak keurslijf leefden en werkten. Na de Belgische onafhankelijkheid werden Merksplas en Wortel ingezet om landlopers op te vangen. Tot 1993 leefden, woonden en werkten er nog landlopers. Tot 1993 was landloperij strafbaar.

ICOMOS adviseerde eerder het dossier te herbekijken en slechts één of twee van de koloniën te erkennen. Ze zouden niet allemaal ‘het gedachtegoed van grootschalige armoedebestrijding met behulp van landbouwkoloniën’ vertegenwoordigen.