Duurzaam toerisme: contradictio in terminis?
Het mooie plaatje van ’toerisme als hefboom voor ontwikkeling’ heeft best een donkere schaduwzijde. Echt duurzaam reizen bestaat immers (nog) niet, meldt FOD Buitenlandse Zaken.
Reizen zit in de lift. Niet één keer, maar twee, drie, vier keer per jaar wil men tegenwoordig op reis. En als het even kan: liefst naar het buitenland. Reizen om de dagelijkse sleur te doorbreken groeide uit tot een enorme behoefte. Overigens, het recht op rust en vrije tijd, met inbegrip van regelmatige vakanties, staat gebeiteld als een universeel mensenrecht.
Ook verre landen met een totaal andere cultuur winnen sterk aan populariteit. Door zogenaamde vreemde culturen in hun alledaagse menselijkheid te leren kennen, kan er meer respect groeien voor die culturen. En als cultureel erfgoed centen opbrengt, loont het de moeite om het te beschermen. Hetzelfde geldt voor natuur zoals koraalriffen (snorkelen), Afrikaanse savannes (safari) en regenwouden (trekking).
1,1 miljard toeristen
In 2015 trokken ruim 1,1 miljard toeristen naar het buitenland. De VN-Organisatie voor Wereldtoerisme (UNWTO) schat dat in 2030 dat aantal zal oplopen tot 1,8 miljard. De toeristische sector tekent vandaag voor tien procent van het mondiale BBP en voor één op de elf banen. Vooral de opkomende landen zullen de komende jaren meer en meer toeristen ontvangen. Voor de Minst Ontwikkelde Landen vormt toerisme een voorname bron van vreemde deviezen (zeven tot tien procent). En niet te vergeten: vijf à zes miljard mensen reizen in eigen land.
Geen wonder dat de VN toerisme hoog acht. Vooral in arme landen kan het een krachtige hefboom voor ontwikkeling betekenen. Onder de Duurzame Ontwikkelingsdoelen wil SDG8 toerisme promoten om jobs te creëren en om de lokale cultuur en producten beter aan de man te brengen. Vrijwel alle zeventien SDG’s hebben baat bij een bloeiende toeristische sector.
Toerisme verstoort
Maar hoe kan je 1,1 miljard mensen op een duurzame manier de wereld rond sturen? Met andere woorden: zonder schade aan mens en planeet? Met vijf procent van de wereldwijde koolstofuitstoot draagt toerisme een aardig steentje bij aan de klimaatverandering. Vier procent komt van transport (vooral vliegtuig en auto) en één voornamelijk van het hotelwezen.
In hoeverre komt toerisme – en het ‘massatoerisme’ van de grote touroperators – de plaatselijke bevolking echt ten goede? Marie-Paule Eskénazi, expert duurzaam toerisme, heeft zo haar bedenkingen. ‘In zuiderse landen raakten mensen ontgoocheld in het massatoerisme. Het heeft immers kustlijnen verknoeid door stranden bij kustlijnen te omheinen. Bruggen en wegen werden aangelegd op kosten van de plaatselijke bevolking. Vissers gingen werken in de horeca, aangetrokken door de belofte van hoge lonen. Daardoor moeten vis en ander voedsel steeds meer ingevoerd worden. Gevolg: de plaatselijke bevolking betaalt meer voor haar voeding. Locals komen terecht in hotels en restaurants waar ze volgens een stresserend uurrooster werken en onderbetaald zijn. En ze eten niet langer hun eigen traditionele voeding.’
En verliezen plaatselijke tradities niet aan spontaneïteit en betekenis doordat ze verworden tot een folkloristische vertoning? Verstoort een bezoek aan een dorp of stam het normale leven niet? Helpt een trekking niet mee aan de teloorgang van de natuur? Toeristen zorgen voor anderhalve kg afval per dag en verbruiken veel water, ook in landen die vaak al kampen met droogte.
Duurzaam reizen
Het mooie plaatje van ’toerisme als hefboom voor ontwikkeling’ heeft dus best een donkere schaduwzijde. Als tegenreactie ontstonden initiatieven rond ‘duurzaam toerisme. Ze bieden reisformules aan met respect voor mens en natuur. Ook de Belgische Ontwikkelingssamenwerking steunt via haar initiatief Trade for Development Centre een aantal projecten. Toch blijft het een beperkte niche.
UNWTO wil dan ook verder gaan: alle vormen van toerisme, ook massatoerisme, moeten duurzaamheid nastreven. Een huzarenwerk! De sector beloofde alvast zijn koolstofuitstoot te beperken, onder meer door hotels en transport energie-efficiënter te maken en meer hernieuwbare energie te gebruiken. Er komt ook meer aandacht voor afval en waterverbruik en voor de bescherming van biodiversiteit en cultureel erfgoed. Want UNWTO blijft erbij: toerisme is één van de beste manieren om de rijkdom tussen rijke en arme landen te herverdelen.
Heft in eigen handen
Als individuele burger hoef je alvast niet te wachten op de inspanningen van de VN en de toeristische sector. Je hebt heel veel in eigen handen. In een ander artikel geven we je alvast 17 tips. Zo kan je kiezen voor betrouwbare duurzame reisformules. Of je kan je koolstofuitstoot compenseren door geld te storten aan organisaties die onder meer instaan voor herbebossing.
Eén ding hou je beter in het achterhoofd: echt duurzaam reizen bestaat (nog) niet. Zo denkt milieuwetenschapper Peter Tom Jones er ook over. Hij voegt eraan toe: ‘We moeten vooral minder vaak, minder ver, trager en langer reizen.’ Ook thuisblijven en eigen land verkennen kan een boeiende vakantie opleveren. Bovendien vind je tegenwoordig de wereld om de hoek. En je kunt ontwikkelingslanden ook helpen zonder het vliegtuig op te stappen, bijvoorbeeld door fairtradeproducten te kopen, ngo’s te steunen of te investeren in microkrediet.
Eén ding hou je beter in het achterhoofd: echt duurzaam reizen bestaat (nog) niet. Zo denkt milieuwetenschapper Peter Tom Jones er ook over. Hij voegt eraan toe: ‘We moeten vooral minder vaak, minder ver, trager en langer reizen.’ Ook thuisblijven en eigen land verkennen kan een boeiende vakantie opleveren. Bovendien vind je tegenwoordig de wereld om de hoek. En je kunt ontwikkelingslanden ook helpen zonder het vliegtuig op te stappen, bijvoorbeeld door fairtradeproducten te kopen, ngo’s te steunen of te investeren in microkrediet.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier