Grote tentoonstelling over de Zijderoute in de Hermitage Amsterdam

Vanaf 1 maart 2014 ademt de Hermitage Amsterdam de lang verdwenen beschavingen langs de legendarische Zijderoute.

Tot en met 5 september 2014 toont de tentoonstelling Expeditie Zijderoute, schatten uit de Hermitage de zeldzame schoonheid van ruim 250 objecten, zoals muurschilderingen, boeddha’s, kostbaarheden van zijde, zilver, glas, goud, terracotta, die zijn opgegraven door Russische expedities in de negentiende en twintigste eeuw.

De bezoeker reist in de voetsporen van de ontdekkers, die de wegen in kaart brachten van de koningen en kooplieden in de vroege middeleeuwen, tot aan de eerste boeddhistische monniken van voor onze jaartelling. Net als de karavanen, die eeuwen geleden onherbergzame streken doorkruisten, langs koningssteden, kloosters en oases, legt de bezoeker zelf de handelsroutes af – van west naar oost of van oost naar west – en ontdekt ongelofelijke antieke schatten.

Een van de vele topstukken in de tentoonstelling is de ruim negen meter lange muurschildering van een godheid in gevecht met roofdieren, uit het koningspaleis in Varakhsha (7de-8ste eeuw, huidig Oezbekistan). Nooit eerder verliet deze trots de Hermitage, maar de schildering is na de restauratie, mogelijk gemaakt door crowdfunding onder de Vrienden van de Hermitage, ruim zes maanden te zien in Amsterdam.

Grootste handelsnetwerk ter wereld

De Zijderoute bestond al voor onze jaartelling en was tot in de vijftiende eeuw het grootste handelsnetwerk ter wereld, dat een ongekende culturele uitwisseling veroorzaakte. Het liep van China tot aan de Middellandse Zee.

De Zijderoute was niet één route maar een netwerk van handelswegen over een afstand van 7000 kilometer. Het doorkruiste het onherbergzame en goeddeels lege Centraal-Azië, met zijn uitgestrekte woestijnen en onbegaanbare hooggebergtes. Het verbond grote beschavingen als India, Perzië, China en het Romeinse Rijk. De vruchtbare oases in dit enorme gebied en hun koninkrijken speelden een belangrijke rol als welkome tussenstop en marktplaats.

Duizend kamelen

De ruim 250 kostbaarheden in de tentoonstelling komen uit dertien opgravingssites van verschillende rijken en plaatsen op de Zijderoute. Langs de handelsroutes vond een ongekende uitwisseling plaats van goederen en ideeën. Daarvan getuigen de monumentale muurschilderingen, die overal op de route zijn opgegraven.

Het boeddhisme was zo’n fenomeen dat zich via deze routes verspreidde, door monniken vanuit India richting China. Eeuwen later volgde de islam dit spoor naar het oosten en verving het boeddhisme grotendeels.

Maar ook het christendom en het jodendom hebben zich via de Zijderoute verspreid. Zo zijn een wierookbrander met christelijke iconografie en een ring met de afbeelding van Daniël in de leeuwenkuil langs de route gevonden.

De grootste uitwisseling vond plaats met handelswaar. Karavanen van soms wel duizend kamelen, paarden, ossen en ezels trokken langs de Zijderoute, van oost naar west, van noord naar zuid en weer terug. Zijde was een van de eerste producten die verhandeld werden en enige tijd zelfs betaalmiddel. Maar het was lang niet de enige handelswaar.

Behalve zijde kwamen vanuit China lakwerk, keramiek en porselein. Vanuit het westen (Middellandse Zeegebied) werden onder andere glas en textiel verhandeld. Vanuit het noorden (Siberië) kwamen bont en pelsdieren, terwijl vanuit het Zuiden (India, Zuidoost-Azië) topaas, smaragd, jade, parfums, henna en exotische dieren werden aangevoerd. Vanuit Centraal-Azië zelf, bijvoorbeeld uit het verdwenen koninkrijk Sogdië, werd exquise bewerkt zilver verhandeld.

De expedities en de collectie

Pas aan het eind van de negentiende eeuw werden de gebieden langs de Zijderoute herontdekt. Rusland, Groot-Brittannië, Duitsland en Japan organiseerden de eerste expedities. Tientallen expedities van Russische archeologen en hun teams trokken naar Mongolië, Noordwest-China en de Centraal-Azië. Op talrijke vindplaatsen legden zij schatten bloot, daterend van ver voor Christus tot in de middeleeuwen. Veel van de vondsten zijn destijds terechtgekomen in de Hermitage in St.-Petersburg, waren zij representatief voor de veelvolkerenstaat Sovjet-Unie.

Voor de samenstelling van deze expositie is geput uit de grote collectie van de Oosterse Afdeling van de Hermitage. De collectie uit 13 opgravingssites is uitgangspunt geweest voor de tentoonstelling. Ze geven de diversiteit en culturele beïnvloeding langs de Zijderoute beeldend weer.