Bruine cafes in Amsterdam

© ATCB

Wie Amsterdam wil ontdekken mag de bruine cafés niet missen.

Wat moet er op het programma staan als je een stad wilt leren kennen? Historische gebouwen, kunstschatten in de musea, slenteren door de winkelstraten en een concert of theatervoorstelling bijwonen wellicht. Wie Amsterdam echt wil ontdekken moet dat lijstje beslist aanvullen met een bezoek aan een bruin café, want in deze drinkgelegenheden met hun karakteristieke donkere interieur ligt de typisch Amsterdamse ‘gezelligheid’ voor het opscheppen.

Hier drinken de Amsterdammers hun pilsje als de werkdag er op zit. Ze leggen er een kaartje met vrienden en ventileren de nodige levenswijsheden, aangevuld met sterke verhalen. Amsterdammers zijn in hun stamkroeg meestal wel in voor een gezellige babbel, en in een bruine café raak je dan ook makkelijk met hen in gesprek.

Verspreid over de stad vind je bruine café’s in alle soorten en maten. Van grote schenkgelegenheden, waar jaarlijks meer dan een miljoen biertjes hun weg vinden naar de dorstige clientèle, tot kleine kroegjes die hun bestaan ontlenen aan een handjevol buurtbewoners dat er komt klaverjassen.

De bruine kroegen hebben echter een paar kenmerken gemeen: muren en plafonds zijn er door ouderdom en tabaksdamp van kleur verschoten – hoewel er sinds 1 juli 2008 niet meer gerookt wordt -, een paar historische pronkstukken worden er gekoesterd en muziek is de grote afwezige. De enige geluiden die hier tot je doordringen zijn het geroezemoes van de klanten en het gerinkel van glazen in de spoelbak.

Oud, ouder, het oudst…

Amsterdam heeft een lange en rijke traditie op het gebied van café’s. Grappenmakers zeggen dat de eerste kroeg al in de 13e eeuw geopend werd door de twee mannen die volgens de legende rond 1200 in een bootje aanspoelden op de drassige IJ-oever. Vast staat in ieder geval wel dat er in de 17e eeuw al talloze drinkgelegenheden in Amsterdam waren die echter nogal afweken van de café’s zoals we die tegenwoordig kennen.

Voor een hartversterking gingen Amsterdammers in die tijd naar de tapperijen annex proeflokalen waar zij gratis de diverse alcoholische dranken op hun kwaliteit mochten beoordelen alvorens een of meerder flessen te kopen. Ongetwijfeld moest de waard regelmatig het glas van z’n klanten bijvullen voordat ze een keuze konden maken uit de talloze soorten geestrijk vocht…

Proeflokalen bestaan nog steeds in Amsterdam, maar de eigenaar vraagt tegenwoordig wel een vergoeding voor het ’testen’ van zijn specialiteiten uit het vat. Een mooie traditie in deze proeflokalen is dat de glaasjes op de toog hier tot de rand gevuld worden.

Welk café het oudste van Amsterdam is, valt moeilijk te zeggen. Minstens vier café’s beweren dat die eretitel hen toekomt, maar keiharde historische bewijzen om hun bewering te staven zijn nog nooit gevonden. Oprichtingsdata dienen dan ook met een kleine korrel zout genomen te worden.

De oudste café’s in Amsterdam

1) Café Karpershoek, Martelaarsgracht 2

De oudste sporen van dit café gaan terug naar het jaar 1606, toen de Karpershoek als tapperij zijn deuren opende. Ongetwijfeld werd het café al spoedig druk bezocht door zeelieden die hier vlakbij in de haven afmeerden. Nog steeds ligt in de Karpershoek zilverzand op de vloer, zoals dat in de 17e eeuw gebruikelijk was. Mannen hadden de onfrisse gewoonte bij het pruimen van tabak regelmatig op de grond te spuwen. Dankzij het schurende zand was de vloer gemakkelijker schoon te houden. De pruimen verdwenen, het zand bleef. Sinds in 1890 het Centraal Station hier pal tegenover gebouwd werd – op een kunstmatig eiland in het IJ – is het café ook in trek bij treinreizigers.

2) Café Chris, Bloemstraat 42

Ook dit café begon z’n bestaan als tapperij. Volgens overlevering kregen hier vanaf 1624 de bouwers van de vlakbij gelegen Westertoren hun loon uitbetaald. De Westerkerk werd gebouwd tussen 1620 en 1631, maar de 85-meter hoge toren werd pas in 1638 voltooid. Een van de curiositeiten in het interieur: de trekker van het watercloset bevindt zich buiten het toilet.

3) Café Brandon, Keizersgracht 157

Dit sfeervolle café, op de hoek van de Leliegracht, opende z’n deuren in 1626. Er is een aparte biljartkamer naast de bar. Toen de vorige eigenaar het rustiger aan wilde doen, is café Brandon vele jaren gesloten geweest, maar in 2003 heropende het z’n deuren. Aan het interieur is gelukkig niets veranderd.

4) Café De Druif, Rapenburgerplein 83

De Druif zou z’n deuren al in 1631 geopend hebben. Niet ver hier vandaan woonde de roemruchte zeeheld Piet Hein. Volgens de overlevering haalde hij hier regelmatig een hartversterking. Dat moet dan wel als geest geweest zijn, want Piet Hein stierf in 1629.

5) Café Papeneiland, Prinsengracht 2

Dit huis met twee prachtige trapgevels op de hoek van de Brouwersgracht, aan de rand van de Jordaan, dateert uit 1642. Er wordt beweerd dat een kistenmaker annex begrafenisondernemer hier rond 1600 al drank verkocht als bijverdienste. Dat moet dan in een voorloper van dit pand geweest zijn want met de aanleg van de Jordaan werd pas in 1612 begonnen.

6) De Drie Fleschjes, Gravenstraat 18

Anno 1650. Sinds 1816 is dit het proeflokaal van Hendrik Bootz. De gehele rechterwand wordt in beslag genomen door eeuwenoude vaten van Amsterdamse bedrijven met hierin hun eigen drankjes. De Gravenstraat is genoemd naar de graven van Henegouwen, die hier in de 14e eeuw regelmatig in een herberg verbleven.

7) Café Hoppe, Spui 18-20

Anno 1670. Het linker pand is de ‘zit-Hoppe’ – met tafeltjes en stoeltjes – maar het oudste deel is in het rechter pand te vinden: alleen staanplaatsen voor de bar met z’n indrukwekkende vaten. Hoppe is beroemd om de “staande recepties” die hier bij goed weer op de stoep plaatsvinden.

8) Café Kalkhoven, Prinsengracht 283

Dit café, recht tegenover de Westertoren, dateert uit 1670. De Perzische kleedjes op tafel geven het interieur een oer-Hollandse karakter. Het gerucht doet de ronde dat dit café zelfs al rond 1630 bestond. In dat geval zou Kalkhoven de vierde plaats op deze lijst van historische cafés toekomen.

9) Proeflokaal Wijnand Fockink, Pijlsteeg 31Dit proeflokaal dateert uit 1679. Een van de bezienswaardigheden van dit établissement is de collectie likeurflesjes die beschilderd zijn met portretten van alle Amsterdamse burgemeesters sinds 1591. Rechts van het proeflokaal ligt een likeurstokerij.

10) Café In de Wildeman, Kolksteeg 3

Deze likeurstokerij annex proeflokaal van Levert & Co. werd hier in 1690 gevestigd. Het historisch interieur is voor een goed deel bewaard gebleven. Het café is vooral ook een aanrader voor bierliefhebbers; zij kunnen kiezen uit ongeveer 150 soorten bier, waaronder diverse van het vat.

11) Café/slijterij Oosterling, Utrechtsestraat 140

Dit fraaie café annex slijterij bestaat vanaf rond 1740. Al zo’n 125 jaar wordt het établissement gedreven door opeenvolgende generaties van de familie Oosterling. De sfeer in het bruine interieur wordt o.a. bepaald door de grote oude vaten, de granieten vloer en de houten toonbank als bar. ’s Winters snort er een potkacheltje, ’s zomers is het buitenterrasje onder de lindebomen een attractie.

12) Café ’t Smalle, Egelantiersgracht 12

In 1786 opende de vermaarde Pieter Hoppe op deze plek zijn likeurstokerij en proeflokaal. Het interieur en exterieur van dit pand werd in de jaren 70 van de vorige eeuw in oude glorie hersteld waarmee de Jordaan er een authentiek café bij kreeg.

13) ’t Doktertje, Rozenboomsteeg 4

De naam van dit café uit 1798 verwijst naar de tijd dat drankjes nog een medisch aureool hadden. Het Doktertje is met een oppervlakte van nog geen 18 vierkante meter wellicht het kleinste café van Amsterdam; het interieur is in de loop van de tijd versierd met een verzameling attributen waarop je niet snel uitgekeken raakt.

14) In ’t Aepjen, Zeedijk 1

Dit café neemt op deze lijst een bijzondere plaats in. Het is een sfeervol café, gevestigd in één van de oudste huizen van Amsterdam (circa 1475) en in de 17e eeuw een logement annex café voor zeelieden. Pas rond 1990 kreeg de begane grond opnieuw de functie van café. Daarom is dit tegelijkertijd het oudste en één van de nieuwste bruine café’s van Amsterdam. Tot de pronkstukken van het interieur behoort een mechanische accordeonist die op verzoek nog wel eens een deuntje speelt.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content