Wandeling door Leiden

Leiden is waarschijnlijk de aantrekkelijkste stad van Nederland, met na Amsterdam het grootste historische centrum. Paul Smit, Leidenaar, neemt je mee op een stadswandeling langs leuke winkels, antiekshops, restaurants en cafés, gelardeerd met cultuur en stukjes geschiedenis.

De wandeling begint bij de bushalte in de Breestraat. Hier stoppen de meeste bussen vanaf het station en het gratis taxibusje vanaf parkeerplaats Haagweg. Ga je verder in de richting waarin je gearriveerd bent en sla je rechts de Pieterskerk-Choorsteeg in, dan bots je meteen op bijzondere winkeltjes zoals Noroc met zijn bijbehorende koffiehuis, wolwinkel Ribbels of nagelstudio Art Nail. Als je verder wandelt, vind je ook Het Hoedengilde.

Linksaf sla je de Langebrug in: op nummer 32a tref je antiekwinkel De Hooge Weide, op nummer 83 herleeft Italië in de delicatessenwinkel Pomino en in Het Glaswinkeltje op nummer 91 vind je alles van vazen tot kunst.

Iets verderop rechts volgt een smal poortje. Het is de Gekroonde Liefdepoort, waar ooit schilder Jan Steen woonde. Erachter bevindt zich een geslaagd samengaan van moderne en oude hofjes, waarbij het Pieter Gerritsz. Speckhofje (achteraan rechts) een kleine parel is. Door de poort linksachter in het hofje zet je de wandeling voort, waarbij je pal achter de Pieterskerk uitkomt. De kinderhoofdjes, de hoogoprijzende gotische kerk en de kleine huisjes doen je hier de 21ste eeuw helemaal vergeten.

Het hofje van de Pilgrim Fathers

We lopen rechtdoor de Kloksteeg in, langs Templum Salomonis de oudste boekwinkel van de stad. Iets verderop ligt Het Prentenkabinet, één van de chicste Leidse restaurants. Achter nummer 21 ligt het Jean Pesijnhofje met in het hart een mooie zonnewijzer. De plek dankt haar faam aan de Pilgrim Fathers, een groep Engelse geloofsvluchtelingen die na elf jaar in Leiden verder trokken naar de Verenigde Staten. Daar hadden ze een grote invloed op de grondwet. Daarom bezoeken veel Amerikanen het hofje.

We gaan rechtsaf het Pieterskerkhof op, in mijn ogen het mooiste plein van de stad. Autovrij en geflankeerd door het kasteelachtige Gravensteen en de machtige Pieterskerk. Tot 1512 stond hier de liefst 120 meter hoge kerktoren. Dat was te hoog gegrepen, na de instorting werd hij nooit herbouwd. Al wordt de allure van het plein door de Leidenaren nog niet onderkend.

We lopen om de kerk heen en dan links via de Muskadelsteeg naar het Gerecht. Via de Houtstraat kom je op het Rapenburg, Leidens beroemdste en deftigste gracht. Rechts staat het Rijksmuseum van Oudheden.

Tropisch groen en klassieke muziek

We steken het Rapenburg over en gaan rechtsaf langs het water, weer links langs de veel kleinere Groenhazengracht en dan door het poortje, waarop Sint-Joris een draak bestrijdt, links de Doelengracht langs. Kijk echter eerst even rechts, op de Oude Varkensmarkt, in het Pieter Loridanshofje tegenover nummer 8. Studenten houden er een bloemenrijke idylle in stand. Ook de Doelengracht is zo’n idylle. Kleine huisjes met muurplanten flankeren de gracht, waarin zeilbootjes iets van de sfeer van weleer terugbrengen.

Het weelderige groen brengt je in de stemming voor de oudste botanische tuin van Nederland, de Hortus Botanicus. Je komt er door linksaf de Doelensteeg in te slaan, langs Camino Real – de creatiefste keuken van Leiden in schitterend jarentachtigdesign – om daarna, terug op het Rapenburg, rechts onder de poort naast het Academiegebouw door te lopen. Het Rapenburg volgend stuit je op het Van der Werfpark, aangelegd op de plaats waar in 1807 een schip met achttien ton buskruit ontplofte. Tegen alle regels in lag het midden in de stad aangemeerd, omdat de schippers een onstuitbare zin hadden in een borreltje. De klap was tot in Den Haag hoorbaar.

Mooiste hofje

Na het park ga je rechts en volg je de Garenmarkt tot het eind. Dan links de Hoefstraat in en aan het eind schuin rechts naar het Plantsoen langs de singel. Waar ooit de stadswallen lagen, strekt zich nu de grootste groene long van de binnenstad uit, geflankeerd door statige herenhuizen. Volg het pad langs het water met al zijn bochten, tot je uitkomt op een grote weg die je schuin naar links oversteekt de Plantage in. Dan links/rechts de Veerstraat in en links het Utrechtse Veer op, langs de Nieuwe Rijn, om het water via de Rijnbrug over te steken. Dan links verder tot de Herengracht, een wat goedkopere, maar niet minder fraaie versie van zijn Amsterdamse naamgenoot. Wandel die rechts van het water in en sla over de eerste brug links de Groenesteeg in. Wie van oude begraafplaatsen houdt, volgt de steeg echter eerst naar rechts. Een hekje aan het eind biedt toegang tot een unieke plek, waar je geen toerist zult tegenkomen. Als je goed zoekt, vind je er de grafsteen van Vincent van Goghs moeder.

De bewoners van de Groenesteeg hebben de straatnaam letterlijk genomen. De steeg is omgetoverd in een oase, met hoge planten die op het trottoir uit het plaveisel groeien. We volgen het straatje tot het eind. Als tweede zijsprong kun je nog even de Middelste Gracht, de voorlaatste dwarsstraat, naar links inlopen. Naast nummer 4 is een poortje naar het Sint Anna Aalmoeshuishof. Vanwege de eigen kapel vinden velen dit het mooiste hofje van Leiden. Maar wees gewaarschuwd : er schijnt een spook rond te waren…

De Groenesteeg komt uit op de Hooigracht, die we naar links oversteken, om rechtsaf de Hooglandsekerk-Choorsteeg in te lopen. Hier eindigt ons doorstaptraject en zal de ene na de andere verrassing ons weer vertragen. Na het park gaan we links het bruggetje over en dan steeds rechtdoor, de Nieuwe Rijn over de Hartesteeg in naar de Nieuwstraat. Die lopen we links in, maar kijk eerst nog even in de Hooglandsekerk-Choorsteeg iets verderop rechts. Op de hoek aan het eind vind je er het afwijkende antiekwinkeltje De Klare Lijn. Er schuin tegenover ligt nog een tweede verrassing: café De Bontekoe. Het pand is rond de eeuwwisseling ontworpen als slagerij en nog altijd bekleed met tegeltjes. Terug in de Nieuwstraat kijken we tegen de Hooglandse Kerk op, net als de Pieterskerk een laatgotische, sierlijke kolos. Dit exemplaar bezit echter een volledig wit, ijl, hoog interieur.

Links om de hoek, op Beschuitsteeg 9, zit het wonderlijkste museum van Leiden. Het staat niet in geen museumfolder of reisgids en hoewel ikzelf in Leiden woon, ontdekte ik het onlangs pas : het Leiden American Pilgrim Museum.

Het kloppende hart van de stad

De Nieuwstraat volgend loop je via een poort de kern van Leiden binnen. Hier, afgeschermd van autogeruis en de moderne wereld, ligt De Burcht. Boven op een elfhonderd jaar geleden opgeworpen heuvel staat een ommuring uit de twaalfde eeuw, vanwaar je het mooiste uitzicht over Leiden hebt. De Hooglandse Kerk rijst als een Franse kathedraal op uit een zee van lage huisjes. Aan de voet van de heuvel ligt het café van Congrescentrum De Burcht, met een aan jugendstil verwant interieur. Voor de lunch is Koetshuis De Burcht ertegenover een goed adres. Maak vooral een rondje over de burchtmuur en ook één er onderlangs om dan het pad langs het koetshuis naar de Oude Rijn te volgen. Daar ga je rechts en weer rechts de Hooglandsekerkgracht in, vanwaar je nogmaals een grandioos zicht op de kerk hebt.

De kerk rechts passerend kom je weer in de Nieuwstraat. Rechts/links volgt de Burgsteeg, met veel leuke winkels waaronder Safi met ambachtelijke spullen uit Marokko en de kleurrijkste cadeautjeswinkel van de stad, Verre van Verre. De Burgsteeg komt uit bij de Koornbrug. Daar, langs de Nieuwe Rijn, ligt het kloppende hart van de stad, met zijn drijvende terrassen en elke woensdag en zaterdag markt. En het stadhuis, V&D, de Haarlemmerstraat (gewonere winkels) en de Breestraat (chiquer) liggen op een steenworp afstand. Na het Waaggebouw brengt de Mandenmakerssteeg je terug in de Breestraat waar de wandeling begon. De bushalte naar het station ligt een stukje naar links.

Bron: Paul Smit in Weekend Knack

Foto: Shutterstock