Hoe zou de wereld eruitzien als mannen bang waren voor vrouwen in plaats van vrouwen bang voor mannen? Het is de centrale vraag van De Macht, de vierde roman van Naomi Alderman.
Van de dystopieën van Margaret Atwood tot de speculaties van Ursula K. Le Guin en Joanna Russ… Sciencefiction heeft de conventionele machtsbalans tussen de geslachten lang gewikt en gewogen.
Maar nergens zorgde een omgekeerde status-quo voor zo’n vernietigend effect als in De Macht.
De pas vertaalde turf van Naomi Alderman wordt gepresenteerd als een ‘historische roman’, geschreven door ene Neil Adam Armon, die zich jaren later afvraagt ‘hoe de natuurlijke dominantie van vrouwen over mannen zich kon ontwikkelen’.
Anti-mannelijke samenzwering
De revolutie in het boek van Alderman begint met tienermeisjes.
Er gebeurt iets. Het bloed bonst in haar oren. Een prikkelend gevoel verspreidt zich langs haar rug, over haar schouders, langs haar sleutelbeen. Het zegt: je kunt het doen. Het zegt: je bent sterk.
Viertien, vijftien, zestien jaar zijn ze wanneer het gebeurt. De leeftijd waarop meisjes een besef krijgen van hun eigen seksualiteit. De leeftijd ook waarop ze extreem verward zijn door alle manieren waarop de maatschappij dat probeert te verstikken of uit te buiten.
Op die cruciale leeftijd geeft Alderman de meisjes in haar boek een speciale kracht: de mogelijkheid om mensen pijn te doen of zelfs te doden door elektrische schokken te geven met hun vingertoppen.
Het wordt uitgelegd als een logisch gevolg van de evolutie: vrouwen zijn traditioneel moeders, beschermers van kinderen. En De Macht staat hen toe om die zorgende rol uit te oefenen.
Maar het loopt snel uit de hand. Beelden van jonge vrouwen die mannen elektrocuteren, overstromen prompt het internet.
Het fenomeen wordt toegeschreven aan zenuwgas, hekserij, een anti-mannelijke samenzwering, een virus… Er wordt aangenomen dat een tegengif zal worden gevonden en de ‘normale balans’ hersteld kan worden.
Shortcut naar autoriteit
Maar de verandering is niet te stoppen. De slachtoffers van sekstrafikanten keren zich tegen hun misbruikers. Onderdrukte vrouwen gaan ervan uit dat een goddelijke interventie hen heeft gered van de hel van hun vorige bestaan, en een nieuwe religieuze leider staat klaar om het geloof te feminiseren.
Joden: kijk naar Miriam, niet naar Mozes. Moslims: kijk naar Fatima, niet Mohammed. Boeddhisten: onthoud Tara, de moeder van bevrijding. Christenen: bid tot Maria voor uw redding.
Legers worden vrouwelijk. In India, Saoedi-Arabië en Moldavië rebelleren vrouwen. Mannen, die nu massaal slachtoffer zijn van seksueel geweld en oorlogsmisdaden, gaan in de aanval met bommen.
In liberale westerse landen worden vrouwen dan weer geadviseerd om De Macht te beheersen en op positieve manieren te kanaliseren. Scholen onderwijzen hen in onthouding: ‘Doe het gewoon niet.’
Ze hebben tegen je gezegd dat de man regeert over de vrouw zoals Jezus regeert over de kerk. Maar ik zeg u dat de vrouw regeert over de mens zoals Maria haar zoontje heeft geleid, met vriendelijkheid en liefde.
Je kan De Macht van de meisjes in het boek letterlijk interpreteren als een symbool van hun eeuwenlang onbenut potentieel. ‘Er is je geleerd dat je niet zuiver bent, dat je niet heilig bent, dat je lichaam onrein is en dat het nooit het goddelijke kan bevatten. Je hebt geleerd om alles wat je bent te minachten en te verlangen om alleen maar een man te zijn. Maar je hebt leugens geleerd.’
Alderman illustreert haar gedachte-experiment aan de hand van de levens van vier hoofdpersonages. Er is Allie, een mishandeld Amerikaans pleegkind dat zichzelf opnieuw uitvindt als sekteleider. Zij bundelt haar krachten met Roxy, de dochter van een Londense maffiabaas die haar nieuwe vaardigheden wil benutten.
Tunde is een Nigeriaanse journalist die verslag doet van de veranderingen in de wereld en ontdekt hoe het is om een man in een vrouwenwereld te zijn. En Margot, een gewetenloze Amerikaanse politica, gaat inzien dat De Macht haar handige shortcut naar autoriteit is.
Feminazi’s
Een wereld waar vrouwen de plak zwaaien, is al lang voorgesteld als een wenselijk alternatief. Maar een wereld gedomineerd door vrouwen is al even verschrikkelijk als een wereld gedomineerd door mannen. Ongelijkheid werkt onrecht in de hand, hoe je het ook draait of keert.
Het doet er niet toe dat ze het niet zou doen, dat zou het nooit zou doen. Het gaat erom dat ze het zou kunnen, als ze dat wil. De kracht om te kwetsen is een soort rijkdom.
In #MeToo-tijden zullen velen De Macht lezen als het gehekelde scenario waarbij ‘de slinger van het feminisme is doorgeslagen’. Feminisme wordt nog te vaak misvat als de overtuiging dat vrouwen beter zijn dan mannen, of dat vrouwen mannen haten. Het boek drijft die ‘feminazi’-gedachte door tot in het absurde: vrouwen moorden letterlijk mannen uit naarmate ze machtiger worden.
Alderman maakt in die zin een belangrijke beschouwing over de werking van machtsmisbruik met betrekking tot het man-vrouwevenwicht. De voor de hand liggende uitingen van seksisme en de interne werking van de machtsverhoudingen moeten we zeker in vraag stellen.
De grootste utopie
Dat we macht – fysiek, economisch, politiek, sociaal… – koppelen aan een specifiek geslacht kan echter nooit het antwoord zijn voor een betere wereld. Of het nu mannen of vrouwen zijn die de bovenhand hebben, argumenteert Alderman, macht zal altijd misbruikt worden.
‘De wereld is nu zo omdat we leven volgens vastgeroeste structuren van macht op basis van duistere tijden waarin de dingen veel gewelddadiger waren’, legt het boek uit. ‘Maar we hoeven niet meer op die manier te handelen. We kunnen onszelf anders voorstellen wanneer we begrijpen waarop onze ideeën zijn gebaseerd.’
Hoe zou de wereld eruitzien als mannen bang waren voor vrouwen in plaats van vrouwen bang voor mannen? Een betere vraag is: hoe zou de wereld eruitzien als niemand – man, vrouw en iedereen daarnaast en daartussen – bang moet zijn voor de ander?
Dat is, helaas, nog steeds de grootste utopie.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
