Hoe het legendarische luxewarenhuis La Samaritaine voor een renaissance zorgt

© GF

Na 15 jaar achter slot en grendel gaat het legendarische Parijse grootwarenhuis La Samaritaine opnieuw open. En op wandelafstand worden de oude handelsbeurs en de centrale post opnieuw ontwikkeld. De wijk rond Châtelet en Les Halles herleeft.

Er broeit wat in het hart van Parijs. Dat is in feite niet nieuw. De wijk Châtelet-Les Halles geldt al sinds minstens 1183 als de zogeheten buik van de Franse hoofdstad. Tot in 1971 had de gigantische vroegmarkt er zijn adres, onder de sierlijke paviljoenen in staal en glas van Baltard. Nadat die werden afgebroken kreeg de buurt een nieuw gezicht, met de komst van achtereenvolgens het Centre Pompidou en, op de plek van de paviljoenen, het winkelcentrum Forum des Halles en daaronder het drukste metrostation van Europa.

De Parijse renaissance

Het Centre Pompidou van architecten Renzo Piano en Richard Rogers was destijds controversieel. Maar het kunstcomplex zorgde wel voor een heropleving van de Marais, de wijk eromheen. Het Forum des Halles (sinds kort: Westfield) daarentegen had net zo goed ergens in een provinciestad gebouwd kunnen zijn en raakte snel gedateerd. Het bovengrondse gedeelte van de mall is een paar jaar geleden vervangen door een nieuwe constructie onder een gigantische stalen luifel, een tochtgat met de esthetiek van een modern Chinees treinstation. Sinds de heropening in 2018 is er heel veel veranderd in de buurt. Dat zie je niet altijd onmiddellijk. Op de heraangelegde rue de Rivoli na – sinds kort voor de helft een fietsboulevard – gaan zowat alle nieuwe constructies verborgen achter cultureel patrimonium, en de meeste nieuwkomers moeten nog worden ingehuldigd.

Toen stichter Ernest Cognacq stierf, was zijn marktkraampje een mastodont van 270.000 vierkante meter groot geworden.

Dat gebeurt de komende maanden. Te beginnen met de heropening van grootwarenhuis La Samaritaine, na 15 jaar duisternis, in april. Een maand of twee later volgt de Pinault Collectie, waarvoor de Japanse architect Tadao Ando de oude Bourse de Commerce onder handen nam. Het cirkelvormige gebouw uit 1889, aan de overkant van het Forum des Halles, wordt een voornaam centrum voor hedendaagse kunst. Opmerkelijk detail: La Samaritaine is in handen van luxegroep LVMH, terwijl de Pinault Collectie een initiatief is van de stichter van die andere grote luxegroep, Kering. Nog een andere modegigant, de Groupe Galeries Lafayette, drukt dan weer zijn stempel op de buurt van het stadhuis. De groep herlanceerde enkele jaren geleden al het historische warenhuis Bazar de l’Hôtel de Ville (nieuwe naam: BHV Marais), met onder andere een nieuw gebouw voor mannenmode en een reeks luxeboetieks voor mannen in rue des Archives. Recent kwamen daar nog bij: een filiaal van de Italiaanse foodhall Eataly en een door Rem Koolhaas geconcipieerd kunstencentrum, Lafayette Anticipations. Lafayette opende vorig jaar ook twee nieuwe department stores: een relatief kleinere winkel in de shoppingmall Beaugrenelle, niet ver van de Eiffeltoren, en een ambitieuze conceptstore op de Champs-Elysées, in een door Bjarke Ingels gerenoveerd bankgebouw uit de jaren dertig.

Later dit jaar volgt nog de renaissance van het enorme centrale postgebouw van Parijs. In dat complex komen een hotel, restaurants en nog meer winkels. En enkele honderden meter verder langs rue de Rivoli, tussen het Louvre en Palais-Royal, ligt nog een andere ambitieuze werf: de voormalige Grands Magasins du Louvre worden circa 2024 overgenomen door de Fondation Cartier – opnieuw een onderdeel van een luxegroep, het Zwitserse Richemont. Ook bij dat project is een sterarchitect betrokken: Jean Nouvel, die ook het huidige gebouw van de Fondation Cartier in het veertiende arrondissement ontwierp.

1. La Samaritaine

Er wordt nog hard gewerkt op de werf van La Samaritaine. Het legendarische warenhuis aan de Seine herrijst in april, na vijf jaar werken. Onder de koepel is het ijzeren geraamte van het gebouw grijs geverfd, de oorspronkelijk kleur. De fresco’s in art-nouveaustijl zijn piekfijn gerestaureerd, en de grote trap is er ook nog. Maar verder blijft er weinig over van het warenhuis met de slogan ‘On trouve tout à la Samaritaine’.

N°1 : De art-decofaçade van Henri Sauvage aan de Seine.
N°1 : De art-decofaçade van Henri Sauvage aan de Seine.© GF/PIERRE-OLIVIER DESCHAMPS AGENCE VU POUR LA SAMARITAINE

De geschiedenis van de winkel gaat een eind terug. De stichter, Ernest Cognacq, verkocht aanvankelijk textiel onder een tentje naast de eerste Parijse waterpomp – bijgenaamd la samaritaine – aan de Pont Neuf. Hij begon zijn eerste winkel, A La Samaritaine, op 21 februari 1870, in een ongebruikt achterzaaltje van een café in rue de la Monnaie. In 1872 huwde Ernest Cognacq Marie-Louise Jaÿ, een vrouw die bij Le Bon Marché had gewerkt, het oudste warenhuis van Parijs. Zij werd verantwoordelijk voor alles wat met confectie te maken had. Ze werkten samen aan de catalogi en bedachten evenementen waarvan sommige nog altijd bestaan, zoals de Semaine du blanc. Cognaq en Jaÿ vertrokken van het principe dat een winkel een theater moest zijn waar de mensen konden komen kijken naar nieuwe producten. De prijzen lagen vast, en er werd geen druk op mensen uitgeoefend om iets te kopen. Dat was toen erg vernieuwend, zelfs gewaagd.

Onder het glazen dak schitteren de art-nouveaufresco's opnieuw, ook de trappen zijn gerestaureerd.
Onder het glazen dak schitteren de art-nouveaufresco’s opnieuw, ook de trappen zijn gerestaureerd.© GF/LA SAMARITAINE

La Samaritaine bleef groeien: van 48 vierkante meter in 1870 tot verschillende honderden vierkante meters in 1874. In 1900 werden de Grands Magasins de La Samaritaine een echt grootwarenhuis, gemodelleerd naar de Bon Marché. De winkel werd onderverdeeld in afdelingen, telkens met een eigen, autonome chef, en het geheel werd in 1910 ondergebracht in een art-nouveaumeesterwerk van architect Frantz Jourdain. In 1926 kreeg Cognacq een bouwvergunning om zijn winkel door te trekken tot aan de Seine. De verbouwing, in art-decostijl, werd geleid door Jourdain en Henry Sauvage. Die bouwde in 1930 nog een derde gebouw voor La Samaritaine. Cognacq overleed dat jaar. Zijn marktkraampje was een mastodont van 270.000 vierkante meter groot geworden.

In 2001 verkochten de erfgenamen hun imperium aan LVMH (dat ook al Le Bon Marché in handen had). De luxegroep sloot het gebouw onaangekondigd in 2005 om veiligheidsredenen. Uiteindelijk ging het licht vijftien jaar uit. De nieuwe La Samaritaine is veel kleiner. Er is plaats gemaakt voor kantoren, sociale woningen en een crèche. De winkel blijft naar 21ste-eeuwse normen relatief ruim: zeven verdiepingen in het historische gebouw van Frantz Jourdain, drie verdiepingen aan rue de Rivoli en een gigantische kelderverdieping die de verschillende panden met elkaar verbindt (in die kelder wordt het grootste beautydepartement van continentaal Europa geïnstalleerd). Langs rue de Rivoli, waar een architecturaal minder belangrijk gebouw werd afgebroken, rijst een nieuwe vleugel met golvende glazen façade, een ontwerp van de Japanse architecten SANAA. In de art-decovleugel langs de Seine komt een luxehotel van de keten Cheval Blanc met 72 kamers en suites. De interieurs zijn van Peter Marino, de in leer geklede architect die een reputatie opbouwde met zijn luxeboetieks, waaronder die van Dior. Dat merk heeft een spa in het hotel. Sterrenchef Arnaud Donckele runt een van de restaurants.

19 Rue de la Monnaie, 75001 Parijs.

2. Joséphine

Het Théatre du Châtelet, een van de belangrijkste Parijse theaters, ging vorig jaar opnieuw open na tweeënhalf jaar renovatiewerken. Aan de klassieke inrichting van de zaal en foyers is ogenschijnlijk niets veranderd, maar het instituut kreeg er wel een ‘culture club’ bij: een nachtclub met een uitgebreid en divers cultureel programma (concerten, dj’s, performances, installaties). Te vergelijken met Silencio, de door David Lynch ingerichte club, elders in Parijs. Het team achter Silencio leidt nu ook Joséphine (vernoemd naar Josephine Baker). De plek is 900 meter groot, verspreid over twee verdiepingen, met een cocktailbar, een projectieruimte en een terras met panoramisch uitzicht. De inrichting werd toevertrouwd aan Virgil Abloh en Ben Kelly, de architect van onder meer de legendarische club The Haçienda in Manchester.

N°2 : Joséphine
N°2 : Joséphine© GF/Matthieu Salvaing

17, Bis avenue Victoria, 75001 Parijs. club-josephine.com, op donderdag, vrijdag en zaterdag vanaf 23 uur.

3. Bourse de Commerce — Pinault Collectie

De Bourse de Commerce, de voormalige handelsbeurs van Parijs, wordt het Franse uitstalraam voor de kunstverzameling van François Pinault, de stichter van luxegroep Kering (onder meer Gucci, Saint Laurent en Balenciaga). Pinault wou jaren geleden een ambitieus complex bouwen op een eiland in de Seine – de voormalige Renault-site van Boulogne-Billancourt – maar daar kwam uiteindelijk niets van in huis. De Fondation vond een onderkomen in Venetië, waar het intussen op drie locaties actief is, waaronder Palazzo Grassi. Maar nu komt er dus ook een adres in Parijs. Het ronde beursgebouw met een 40 meter hoge glazen koepel werd volledig heringericht door de Japanse architect Tadao Ando. Zijn voornaamste ingreep: een betonnen cilinder onder de koepel. Resultaat: drieduizend vierkante meter tentoonstellingsruimte. De eerste expo is gepland voor juni.

N°3 : De betonnen cilinder van Tadao Ando, onder de spectaculaire koepel van de handelsbeurs.
N°3 : De betonnen cilinder van Tadao Ando, onder de spectaculaire koepel van de handelsbeurs.© GF/M.TETARD

2 Rue de Viarmes, 75001 Parijs. boursedecommerce.fr

4. Eataly

De in 2007 opgerichte internationale keten van Italiaanse foodiemarkten streek vorig jaar ook in Parijs neer. Het complex werd ondergebracht in twee gebouwen, waarvan één het voormalige personeelsrestaurant is van het naburige grootwarenhuis BHV.

N°4 : Eataly
N°4 : Eataly© GF/THIBAUT VOISIN

De werken hebben twee jaar geduurd en Galeries Lafayette, de eigenaar, verwacht tot een miljoen bezoekers per jaar. Er zijn zeven restaurants, met in totaal plek voor vierhonderd mensen, en nog eens honderd op een terras. Eataly is zeven dagen op zeven open, van 8u30 tot middernacht.

37 Rue Sainte-Croix de la Bretonnerie, 75004 Parijs. eataly.fr

5. La Poste du Louvre

Het 19de-eeuwse centrale postgebouw van Parijs – de klok rond open: de plek waar Parijzenaars op het allerlaatste nippertje hun belastingaangifte komen versturen – werd de voorbije jaren gestript en herontwikkeld door Dominique Perrault, de architect van onder meer de Bibliothèque Nationale François Mitterrand in het dertiende arrondissement. Het is een enorm gebouw: 35.000 vierkante meter groot, vlak bij de Bourse de Commerce en het Forum des Halles. La Poste blijft eigenaar en er komt dus ook een nieuw postkantoor.

N°5 : La Poste du Louvre: winkels, kantoren en een hotel nemen de plaats van het sorteercentrum in.
N°5 : La Poste du Louvre: winkels, kantoren en een hotel nemen de plaats van het sorteercentrum in.© GF/ELISEROBAGLIA

Maar daarnaast wordt er ook ruimte vrijgemaakt voor een politiecommissariaat, 17 sociale woningen, kantoren, een vijfsterrenhotel met 80 kamers en winkels (het sorteercentrum dat de meeste plek innam, verdwijnt). Er komt ook een overdekte straat dwars door het gebouw en een eveneens toegankelijk groen dakterras. De werken begonnen in 2016 en de opening is voor midden dit jaar gepland. Het hotel zou iets later volgen. Volgens de website van La Poste zou het worden uitgebaat door het bedrijf achter Kong, een populair, door Philippe Starck ingericht restaurant in een voormalige vleugel van La Samaritaine.

16 Rue Étienne Marcel, 75002 Parijs. lapostedulouvre.fr

6. Lafayette Anticipations

Lafayette Anticipations is het ambitieuze centrum voor hedendaagse kunst van de Groupe Galeries Lafayette en de familie erachter. De stichting bestaat sinds 2013 en nam in 2018 zijn intrek in een 19de-eeuws pand van de BHV, schuin tegenover Eataly. Architect Rem Koolhaas (OMA) ontwierp een interieur dat voortdurend kan worden aangepast.

N°6 : Lafayette Anticipations
N°6 : Lafayette Anticipations© GF/DSL STUDIO

Er worden drie grote tentoonstellingen per jaar georganiseerd en drie pluridisciplinaire festivals, plus evenementen en workshops. De toegang is gratis. Vanaf juni loopt er een tentoonstelling rond Martin Margiela. Op hetzelfde adres: een conceptstore met een eigenzinnige selectie voorwerpen, boeken en kleren – A Rebours – en een filiaal van Wild & The Moon, een keten van biosnackbars.

9 Rue du Plâtre, 75004 Parijs. lafayetteanticipations.com

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content