Alles komt terug: wat onthouden we op modevlak van de afgelopen vier decennia?

Van beenverwarmers en houthakkershemden tot de Juicy Couture-jogging van Britney Spears. Wat onthouden we van de afgelopen vier decennia? En wat wordt weer mode?

Opeenvolgende generaties hebben bijna zonder uitzondering de ergerlijke neiging om het decennium waarin ze zijn opgegroeid te verheerlijken. De boomers, en soms ook hun kinderen, blijven maar doordrammen over Bob Dylan. Generatie X, waar ik toe behoor, heeft een wijdser palet aan helden dan de Beatles en de Stones. We zijn er vast van overtuigd, misschien ten onrechte, dat wij ons iets minder gemakkelijk laten samenvatten. Maar natuurlijk worden ook wij week van ongeveer alles waarmee we zijn groot geworden.

Ik ben mijn tienerjaren begonnen met ‘Gimme! Gimme! Gimme! (A Man After Midnight)’ en ben ze geëindigd met ‘Pump Up The Jam’. Aan het ene eind van de eighties: rolschaatsen, aerobicshortjes en pastelkleurige beenverwarmers in 1001 videoclips — MTV zond voor het eerst uit in 1981. Aan het andere eind: smileys, kerkhofmedaillons en van auto’s afgerukte Mercedes-sterren — signifiers en souvenirs van New Beat.

Popmuziek was voor ons, tieners, maar ook voor veel volwassenen, eindeloos veel belangrijker dan mode. We zagen mode door het spectrum van de hitparade, we kenen naar wat popsterren droegen in ‘Avro’s Toppop’, of in ‘Top Of The Pops’ op de BBC. Ik droom nog altijd van een oranje sweatshirt van de Rock Steady Crew.

Ik droeg voor het eerst ‘echte’ mode op het einde van de eighties, in mijn laatste jaren aan het Atheneum van Anderlecht. Dat ging behoorlijk snel: de ene maand een geel jasje met stripfiguren Bollie en Billie op de rug, de andere maand schoenen van Bikkembergs, een jasje van Helmut Lang, een hemd van Dirk Van Saene. Die combineerde ik met tweede en allicht derde of vierdehandse vondsten van het Leger des Heils en de rommelmarkt van het Vossenplein: oude smokings, steevast oversized; polyester polotruitjes uit de fifties; dassen uit de sixties; speldjes van Expo ’58.

In de jaren tachtig was de wereld minder geglobaliseerd, en al helemaal niet ‘connected’. Ik las The Face, i-D, Vinyl, Blitz, Interview. ’s Woensdags luisterde ik, als de wind goed stond, naar de radioprogramma’s van de VPRO. Op TV was er Roodvonk en Villa Tempo, en de modeprogramma’s van Ghislaine Nuytten. In Amerika leek alles volstrekt zorgeloos: Disneyland, aerobic en shopping malls. België, daarentegen, kleurde behoorlijk donker: we hadden schrik van de atoombom, we hadden schrik van werkloosheid, we hadden schrik van de CCC en van de Bende van Nijvel.

Vandaag

De stijl van de jaren tachtig zindert nog na, in collecties van Moschino tot Mugler, of in het nieuwe parfum van ERL, het hipste label van het moment: het ruikt naar zwembadchloor en zonnecrème, optimistisch, een tikje vulgair (om niet te zeggen: dom), en tegelijk onwaarschijnlijk sexy. En dan is er nog de doorsnee TikTokker: die lijkt rechtstreeks uit 1984 geteletransporteerd.

De jaren negentig modderden aanvankelijk maar wat aan. De eighties waren begonnen met post-modernisme (de Italiaanse Memphis-designers) en geëindigd in een spectaculaire postpsychedelische apotheose (de Happy Mondays en de Stone Roses). Acid house en grunge, tye-dye en tweedehandse houthakkershemden. Nirvana’s Never Mind, een album uit 1991, kan worden gezien als de laatste zucht van de eighties, of als het openingsschot van de nineties.

Het was een ogenschijnlijk braaf decennium, een beetje zoals Beverly Hills 90210, de Amerikaanse televisieserie die in oktober 1990 op antenne ging. In Vlaanderen kleurde VTM onze dagen met Familie en re-runs van de televisieserie Batman (Robin, The Boy Wonder, moest nog uit de kast komen) en Tien om te zien, gefilmd in de Manhattan in Leuven of op het strand van Blankenberge. In de Manhattan interviewde ik Anita en Rob van 2 Unlimited, voor het intussen verdwenen weekblad Joepie. Op het terras van King Beach in Blankenberge mocht ik op audiëntie bij Patty, José en Marga van Luv’, op dat moment aan een comeback bezig. Ik had ook een ontmoeting met de twee pubers achter Rotterdam Termination Source, de gabbers achter ‘Poing’, hét muzikale thema van de vroege nineties. Maar er hingen ook donderwolken over de nineties. Net zoals in Twin Peaks, de televisieserie die zich net als grunge in de contreien van Seattle vleide.

Vandaag

De oversized jeans en polo’s van toen lijken intussen weer heel relevant. Dat is niet meer dan normaal: de generatie ontwerpers die het op dit moment voor het zeggen heeft, is opgegroeid in de nineties.

Een jaar of drie, misschien vier geleden herlanceerde Levi’s een aantal klassiekers van de lang verdwenen lijn SilverTab, ’the unofficial uniform for ’90s, counterculture’, aldus de website van het jeansmerk, dat de eighties had gedomineerd met de 501. In het Japanse blad Popeye droegen de jongens in de modeproducties een paar maanden lang uitsluitend SilverTabs, maar in Europa waren ze niet te vinden. Ik heb een exemplaar gekocht tijdens een reis naar Osaka, extra baggy, en bleekblauw. Ik draag die broek soms nog, met de hits van TLC of En Vogue op de achtergrond. In mijn gedachten draag ik er Crocs bij.

De eenentwintigste eeuw is begonnen op 11 september 2001, met de terroristische aanslagen in de Verenigde Staten. Zelf was ik onderweg naar New York, voor de modeweek, maar daar ben ik nooit geraakt. We zijn geland in St. John’s, Newfoundland, waar we eerst zestien uur moesten wachten in het vliegtuig. De enige informatie kwam van een passagier die een transistorradio bijhad. Marisa Berenson was een van mijn medepassagiers. De actrice had, zo las ik later, afspraak in New York met haar zus, en die zat in een van de vliegtuigen die tegen het World Trade Center zijn geramd. Ik heb een dag of vier doorgebracht op dat kleine eiland in Canada, eerst geslapen op de vloer van een kerk, onder het altaar, en daarna bij een gastgezin. Uiteindelijk zijn we naar Cincinatti gevlogen, door een heftig onweer, en van daar naar terug naar Charles De Gaulle, waar een koor zingende nonnen ons stond op te wachten.

Het begin van de jaren nul was kortom eerder traumatiserend. Net zoals het begin van de jaren twintig dat nu zijn. Voordien hadden de jaren 2000 en 2001 altijd iets futuristisch: auto’s zouden welhaast zeker rondjes vliegen tussen eindeloze wolkenkrabbers. De werkelijkheid was anders. De digitale revolutie was weliswaar begonnen, maar nog timide. In 2000 ging Boo.com live, een soort voorafspiegeling van de moderne e-commerce, met een virtuele personal shopper, Miss Boo. Het bedrijf ging snel failliet. Apple lanceerde de iPod in 2001 – van de iPhone of de iPad was nog geen sprake. We communiceerden, eerder primitief, maar toch professioneel, met de BlackBerry.

De jaren nul waren niet echt cool. ‘Masstige’ was een fenomeen, net als de ‘it bag’ – een Saddle Bag van Dior (gelanceerd in 1999), of een Louis Vuitton x Stephen Sprouse, de lijn met vette graffiti op de monogram (uit 2002). Fast fashion ging voor het eerst een alliantie aan met de luxesector – of was het omgekeerd – toen H&M in 2004 een collectie van Karl Lagerfeld uitbracht. Plots streefde iedereen naar luxe. Misschien waren we op zoek naar troost.

Madonna, Jennifer Lopez, Paris Hilton en Britney Spears droegen fluwelen joggingpakken van Juicy Couture en trucker hats van Ed Hardy. Dat leek toen imbeciel, nu iets minder. En overal ter wereld ruilden mannen hun te wijde ‘dad’ jeans en oversized t-shirts voor te krappe ‘skinny’ jeans en veel te nauwe T-shirts: de schuld van ontwerper Hedi Slimane, en van trendy denimlabels als Cheap Monday (opgericht in 2000) en April 77.

Vandaag

Op de retour van skinny en undersized is het nog even wachten. Hedi Slimane toonde in zijn laatste filmpje voor Celine deze zomer een opvallende, extrawijde jeans, en big blijft allicht nog even beautiful. De Saddle bag, daarentegen, is bij Dior uit de archieven gehaald door Kim Jones, voor de mannencollecties. Met de Saddle bag uit de collab van Dior met Sacai, dit najaar, kan zelfs de term it-bag van onder het stof worden gehaald.

Op 16 juli 2010 ging Instagram online en toen is alles veranderd. Plotseling publiceerden we onze levens. Dat had nogal wat gevolgen: een overdosis aan indrukken en ervaringen, aan beelden. Plotseling was iedereen een hipster. Slechte smaak bestond niet meer, tenzij ironisch bedoeld, en in dat geval was ook slechte smaak goede smaak.

In de plaats van het huiveringwekkende Sex and the City kregen we het al even huiveringwekkendeGirls. De televisieserie die Lena Dunham tussen 2012 en 2017 op ons afvuurde, vat de jaren tien niet alleen perfect samen, maar zindert bijna tien jaar later nog na: acteur Adam Driver is dit najaar te zien in een film over Gucci en als een zwemmende centaur in de reclame voor een nieuw parfum van Burberry. Het rare is dat ik me van de jaren tien minder herinner dan van de drie decennia ervoor. Misschien omdat het niet hoeft: alles zit opgeslagen in de ‘cloud’, en de hoogtepunten staan op mijn Instagram.

Wat nemen we mee naar de toekomst? Wat komt terug? Bij de grootste kanshebbers: muren in ‘millennial pink’, communistische kamerplanten (hetzelfde groen in elk modern huishouden), ‘curated’ koffie, en Adidas Stan Smiths, eventueel ook in ‘millennial pink’. Normcore, ook. De jaren tien waren opvallend netjes. Normaal was al gek genoeg.

Céline, het meest geliefde modelabel van de tennies, is al terug: je ziet de stijl van Phoebe Philo in de mode van Bottega Veneta (ontwerper Daniel Lee was jarenlang Philo’s rechterhand) en Jil Sander. Philo, die vaak Stan Smiths droeg, plant volgend seizoen een comeback met een eigen label, waar in de modesfeer heel hard naar wordt uitgekeken. Het einde van het decennium was grimmiger, met Me Too en Black Lives Matter, twee bewegingen die scheve situaties trachtten recht te trekken. Benieuwd of ‘neo-woke’ iets wordt circa 2031.

Vandaag

De jaren tien zijn abrupt geëindigd, afgeblokt door COVID. Maar tegelijk zijn de jaren twintig nog niet helemaal uit de startblokken gegaan. Op dit moment onthouden we niet veel meer dan ziekte, extreme weersomstandigheden, Zoom-calls en de teleurstellende reünie van Friends. Dat alles, en de handtasjes op miniatuurformaat van Jacquemus.