Koning van de couture: een expo over Balenciaga in het V&A in Londen

Molly Goddard, lente/zomer 2017 © Imaxtree

De babydolljurk, de oversized ‘zakjurk’ en de ballonrok: al deze kledingstukken hebben we te danken aan Cristóbal Balenciaga. Op 27 mei opent het Victoria and Albert Museum in Londen een tentoonstelling over de Baskische couturier en hoe hij de mode voorgoed veranderde.

De koning is dood”, kopte modevakblad Women’s Wear Daily in maart 1972. Zonder zijn naam te noemen. Iedereen wist over wie het ging. Er was in die tijd maar één koning van de couture: Cristóbal Balenciaga. Zelfs zijn belangrijkste concurrenten waren het daarover eens. Dior beschouwde hem als “de meester van ons allen”, terwijl Coco Chanel hem “de enige echte couturier” noemde, “de rest zijn maar modeontwerpers”. In 1962, op het hoogtepunt van zijn carrière, en zes jaar voor hij zijn salon in Parijs sloot, vatte Vogue het zo samen: “Wat Balenciaga vandaag doet, zullen andere ontwerpers morgen doen, of volgend jaar, en tegen die tijd is hij alweer verder.”

'Baby doll'-cocktailjurk uit 1958.
‘Baby doll’-cocktailjurk uit 1958.© Victoria and Albert Museum, London

Sexy in een zak

Cristóbal Balenciaga was de zoon van een naaister en een visser. Hij was maar 23 toen hij in 1917 zijn eerste couturesalon opende in San Sebastian, gevolgd door vestigingen in Madrid en Barcelona. Na het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog in 1936, ontvluchtte hij het land en opende hij met de hulp van vrienden een salon op de Avenue Georges V in Parijs. Hij experimenteerde er met een nieuw, wijder silhouet dat het vrouwelijk lichaam omhelsde in plaats van het in te sluiten zoals de New Look van zijn tijdsgenoot Christian Dior dat deed. Balenciaga ging daarmee in tegen de modeconventies van zijn tijd, en bevrijdde de vrouw uit haar keurslijf.

De jaren vijftig en zestig waren Balenciaga’s creatiefste jaren, en daarom ook de focus van de expo Balenciaga: Shaping Fashion in het V&A. Zijn sculpturale ontwerpen werden door de pers verheven tot kunst, en gedragen door de voornaamste vrouwen van die tijd. Zo mocht hij Hollywoodactrice Ava Gardner, mode-icoon Gloria Guinness en een van ’s werelds rijkste vrouwen, Mona von Bismarck, tot zijn cliënteel rekenen. De kledingstukken die hij toen ontwierp, hangen vandaag nog altijd in onze kast. De Baskische couturier was onder meer de bedenker van de babydolljurk, de ballonrok en de zogenaamde ‘zakjurk’, een wijd vallende, korte jurk waar nu niemand vreemd van zou opkijken, maar die in 1957, toen het zandloperfiguur de maatstaf was, heel wat ophef veroorzaakte. “It’s hard to be sexy in a sack”, schreef de Daily Mirror over de jurk, maar sexy was niet wat Balenciaga beoogde. Hij dacht op een andere manier na over het lichaam. Een vrouw was volgens hem mooier met wat mysterie.

Balenciaga, herfst/winter 2006.
Balenciaga, herfst/winter 2006.© Imaxtree

“Balenciaga was een van de invloedrijkste ontwerpers van de twintigste eeuw”, meent ook Cassie Davies-Strodder, curator van de Balenciaga-tentoonstelling in het Victoria and Albert Museum. “Zijn vakmanschap, vernieuwend gebruik van stof en zijn innovatieve snit waren toonaangevend voor de moderniteit van de twintigste-eeuwse mode. De expo toont hoe zijn visie niet alleen werk van zijn voormalige leerlingen André Courrèges en Emanuel Ungaro heeft beïnvloed, maar meer recent ook dat van ontwerpers als Molly Goddard en Demna Gvasalia (ex-student van de Modeacademie in Antwerpen en huidige ontwerper van modehuis Balenciaga, nvdr).

“Hoe meer ik naar zijn belangrijkste ontwerpen keek,” zegt Davies-Strodder, “hoe meer ik besefte dat zijn invloed overal is. De revival van zijn minimalistische esthetiek vind je terug bij J.W. Anderson en Phoebe Philo voor Céline. Zijn vormgeving en abstrahering van het lichaam zie je onder meer in de volumineuze ontwerpen van Molly Goddard en de abstracte creaties van Rei Kawakubo. En Balenciaga’s pionierswerk met nieuwe materialen wordt verdergezet door ontwerpers als Iris van Herpen, Simone Rocha en Nicolas Ghesquière.” Met zijn ontwerpen zette Balenciaga een nieuwe manier van denken over mode in gang die veel navolging kreeg, en nog steeds krijgt.

Balenciaga: Shaping Fashion, van 27 mei tot 18 februari in het V&A in Londen. vam.ac.uk/balenciaga. Tot 16 juli kun je ook naar het Parijse Musée Bourdelle voor: Balenciaga, L’oeuvre au noir. bourdelle.paris.fr

Een jasontwerp uit 1954.
Een jasontwerp uit 1954.© Mark Shaw / mptvimages.com
Comme des Garçons, lente/zomer 2017.
Comme des Garçons, lente/zomer 2017.© Imaxtree
De 'zakjurk' zorgde in 1957 voor ophef.
De ‘zakjurk’ zorgde in 1957 voor ophef.© Victoria and Albert Museum, London
Alberta Tiburzi in een 'envelopjurk' uit 1967.
Alberta Tiburzi in een ‘envelopjurk’ uit 1967.© Hiro 1967
Balenciaga aan het werk in Parijs in 1968.
Balenciaga aan het werk in Parijs in 1968. © Henri Cartier-Bresson / Magnum Photos

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content