Dr. Martens: van orthopedisch schoeisel tot rebels (anti-)fashion statement

Een groep Skinheads op de trappen van Thomson House in Newcastle (1970) © ncjMedia Ltd
Lotte Philipsen
Lotte Philipsen Journalist KnackWeekend.be

De stevige stampers van Dr. Martens kennen een lange geschiedenis van kwalitatief vakmanschap, een grote aanhang bij subculturen, een onlosmakelijke link met de muziekwereld en rebellerende fans. Ooit begon de schoen nochtans als orthopedische oplossing na een ski-ongeval.

Wij dompelden ons onder in de wereld van DM. We bezochten de originele DM fabriek en bijhorend museum in Wollaston, spraken met Global Vice President Product and Marketing Darren Campbell en verslonden het boek ‘Dr. Martens: A History of Rebellious Self-expression’. Hieronder: het relaas van het iconische schoenenlabel.

Waar komt de naam Dr. Martens eigenlijk vandaan? En waar slaat dat label AirWair op? Welke rocker pikte als eerste de Dr. Martens laars op? Wie combineerde de DM met een Adamskostuum? De antwoorden op deze en talloze andere vragen beantwoorden we in dit artikel met veel plezier. Wat vaststaat, is dat de schoen een rijke geschiedenis kent die een belangrijke rol heeft gespeeld in de vorming van enkele iconische subculturen.

Ooit waren de schoenen vooral populair als orthopedisch schoeisel bij vrouwen boven de veertig, daarna groeide het uit tot degelijk werkmanschoeisel, wat dan weer opgepikt werd door de rebelse jeugd die de stevige laarzen heilig als uniform droeg tot ze tot de naad versleten waren.

Orthopedische werkmanschoen

Wollaston
Wollaston© Lp

De Duitse dokter Klaus Maertens is de bezieler van Dr. Martens. Daar wordt ook al meteen de eerste prangende vraag beantwoord. Aangezien Maertens niet zo vlot bekte in het Engels, werd de naam van de dokter verbasterd tot Martens.

Toen de Duister zestien was, had hij een ongeluk met zijn motor. Het resultaat hiervan was een knietrauma en een been dat korter was dan het andere. Toen hij tijdens de Tweede Wereldoorlog even naar huis mocht voor een korte vakantie verwondde hij zichzelf opnieuw tijdens een skiongeluk. De snelheidsduivel ging op zoek naar een manier om zijn blessures draaglijker te maken. Tijdens de jaren veertig was er maar weinig comfortabel schoeisel op de markt. De zolen werden gemaakt van zeer hard leder en dokter Maertens ging dus zelf, volledig in DIY-stijl, aan de slag om schoenen te ontwerpen die wél goed zaten. Zijn geheime wapen? Zolen met luchtkussentjes, die schokken absorberen.

Toevallig stootte Maertens op een vriend van tijdens zijn studentendagen, Luxemburger Herbert Funck, die een neus voor ondernemen en uitvinden had. Bovendien had de man ook een paspoort uit Luxemburg, wat later handig zou blijken wanneer hun schoenen met comfortabele zolen aan populariteit wonnen en ze handel wilden drijven met het buitenland. Na Wereldoorlog Twee was dat immers niet zo vanzelfsprekend meer voor Duitsers.

Duits-Britse onderneming

We verplaatsen de setting van het verhaal over de plas naar 1901, het jaar waarin Benjamin Griggs en Septimus Jones samen in zee gingen en in Wollaston, Northamptonshire een schoenenbedrijfje uit de grond stampen. In 1911 verliet Jones het bedrijf en rekruteerde Griggs zijn zoon Reginald en moeder Jane. Voor meer dan een eeuw zou het een familiebedrijf blijven, met als uitvalbasis Cobbs Lane in Wollaston.

De timing van de comfortabele schoenen van Maertens en Funck was perfect: ‘Heel Europa had net vijf jaar in legerkisten doorgebracht en iedereen wist hoe slecht die zaten. Onze schoen was het juiste antwoord op het juiste moment’, aldus Maertens. De twee vrienden gebruikten voor hun eerste schoenen voornamelijk materiaal van achtergelaten uniformen, aluminium, rubber en andere rommel die na de oorlog gratis of voor een prikje op de kop getikt konden worden.

Dr. Martens: van orthopedisch schoeisel tot rebels (anti-)fashion statement
© .

Het succes groeide en na het openen van een fabriek in München ging het duo op zoek naar een partner overzees. De schoenmakers van Engeland stonden bekend omwille van hun vakmanschap en kwaliteit en het Duits-Luxemburgse duo wilde hun zool combineren met de stevige Britse werkmanschoen. Enter Bill Griggs, derde generatie in het familiebedrijf Griggs en een uiterst goedlachse en charmante man. De drie ondernemers Funck, Klaus en Griggs konden het prima vinden met elkaar en beklonken de zaak: de innovatieve luchtkussenzool van het Europese vasteland werd vanaf nu met gele draad gestikt op een duurzame, Britse werkmanschoen.

De geboorte van een icoon: 1460

De eerste Dr. Martens schoen rolde van de band op 1 april 1960 en werd 1460 gedoopt, een verwijzing naar de datum van productie. In de beginjaren pikten voornamelijk postbezorgers, politieagenten en fabrieksarbeiders de schoen op omwille van het comfort en de duurzaamheid van het materiaal.

Dr. Martens: van orthopedisch schoeisel tot rebels (anti-)fashion statement
© .

Het trio koos voor de merknaam Dr. Martens, een Angelsaksische versie van Maertens, als eerbetoon aan de uitvinder van de luchtkussenzool. Funck was niet echt een optie, aangezien de naam in het Engels te hard leek op een welbekend scheldwoord. Om de zool in de spotlight te zetten, stikten de ondernemers een lusje aan de schoenen met het woord AirWair op geborduurd. Het geschrift was de vertaling van een doodle die Bill Griggs maakte tijdens het brainstormen over een tagline om de zool te promoten. Tot op de dag vandaag worden de ‘Made in England’-lijn van DM geproduceerd in Cobbs Lane.

Skinheads: kortgeschoren en vervaarlijk

Een van de subculturen die het meest onlosmakelijk verbonden is aan Dr. Martens is de Skinheadbeweging, die eind jaren zestig opdook in Engeland. Ze adopteerden de werkmanschoen als eerste jeugdgroepering en bezorgden het merk later helaas ook de associatie met agressie en racisme.

Maar in den beginne ging het er heel wat vrediger aan toe. De originele Skinheads evolueerden uit de Hard Mod subcultuur en luisterden naar Ska en Soul. Hun stijl was een mix van een stoerdere versie van de Mod-trend en de stijl van de Jamaican Rude Boys en de terrace Boot Boys. De eerste generatie Skinheads waren allesbehalve racistisch. Integendeel, er waren heel wat zwarte jongeren die deel uitmaakten van de subcultuur.

Skinhead meisjes
Skinhead meisjes© .

DM schoenen pasten perfect bij de rebelse, anti-hippie, anti-fashion en anti-overheid cultuur van de Skinheads: betaalbare werkmanschoenen die refereerden naar de arbeidersafkomst van de dragers. Toen de politie DM’s als ‘gevaarlijke wapens’ begon te beschouwen, wilden alle Skinheads een paar aan hun voeten. De Griggs-familie kon in eerste instantie de vraag niet bijhouden, maar hoe zeldzamer ze waren, hoe meer jongeren ze wilden. Ook in de jaren zeventig zou de politie jongeren met DM’s viseren en eisen dat ze voor voetbalmatchen en muziekoptredens de schoenen of de veters uitdeden. Na de match of de show was het dan zoeken naar je eigen paar of aan de haal gaan met andermans nieuwe aankopen.

The Who

De Skinhead-subcultuur was dan wel de eerste groepering die Dr. Martens in hun hart sloten, maar het jaar nul in de link tussen muziek en DM is 1967. Toen Pete Townshend, gitarist van The Who, toevallig een paar aanschafte. Voor een optreden in Noord-Engeland was de artiest op zoek naar nieuw schoeisel waar hij ongeremd mee op het podium kon rondspringen. In het nummer ‘Uniforms’ bezingt de band het belang van een eigen uniform. ‘Het maakt niet uit waar je vandaan komt, je uniform is wat telt.’ En daar horen volgens het lied Doctor Martens bij. Townshend bleef de schoenen decennialang dragen.

Ook in de beroemde verfilming van de rockopera ‘Tommy'(1975), gebaseerd op de gelijknamige plaat van The Who, krijgen ze een hoofdrol. Elton John verschijnt tijdens het nummer ‘Pinball Wizard’ in gigantische DM’s, die zo iconisch werden dat de familie Griggs ze tijdens een veiling kocht om te etaleren.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Punk: vrijheid, DIY en rebellie

Voor de geschiedenis van Dr. Martens zijn de punkers uit de jaren zeventig van groot belang. Hun ‘fuck all’ mentaliteit was, net zoals die van de eerste generatie Skinheads, perfect combineerbaar met DM. Bands zoals The Clash en The Stranglers omarmden de DM en zorgden ervoor dat het schoenenmerk naam en faam verwierf onder de punkers.

Zij waren het die het customizen van de schoenen populariseerden. Aangezien ze tot dan toe enkel beschikbaar waren in het zwart en kersenrood, personaliseerden de punkers hun geliefde DM’s. Individualiteit was van levensbelang voor deze subcultuur. Hoewel hun extravagante haarstijlen, gescheurde en bekladde kledij en anti-conformistische attitude de punkers duidelijk in één groep plaatsten, probeerden ze ook een zo uniek mogelijke stijl na te streven. Met behulp van veiligheidsspelden en patches personaliseerden ze hun outfits. En ook hun DM’s ondergingen rebelse DIY transformaties. Een belangrijk detail voor de DM geschiedenis is dat de schoen via de Punk subcultuur aan populariteit won in Amerika

Subculturen
Subculturen© Polly Pollet

Tot nu toe was de geschiedenis van de DM een voornamelijk mannelijke kwestie, maar daar kwam tijdens de punkperiode gelukkig verandering in. Viv Albertine van The Slits kocht een paar zwarte DM’s en droeg ze met werkelijk alles: jeansbroeken, korte rokjes en zelfs tutu’s. ‘Het is een fantastisch gevoel om terug te kunnen rennen. Ik vind het heerlijk om te dragen wat ik wil en niemand zal me daarvan weerhouden’, zei de artieste over haar – toen nog – bizarre kledingkeuze. De keuze om Doctor Martens te dragen werd voor Viv Albertine ingegeven door haar vrijgevochten levensstijl, die ook vandaag de dag vrouwen inspireert om comfortabele schoenen te dragen onder eender welke outfit. Elegante hakken, allemaal goed en wel, maar soms wil je gewoon kunnen rennen in een rok.

Punkers eind jaren zeventig
Punkers eind jaren zeventig © Getty Images

Ska revival: Too much fighting on the dancefloor

Eind jaren zeventig werd de combinatie van Punk en Ska populair, dankzij de band The Specials. Deze Ska revival werd gebundeld onder de term 2 Tone. De songwriter en keyboardspeler van The Specials, Jerry Dammers, richtte het platenlabel 2 Tone Records op in 1979, wat de naam voor deze muzikale periode verklaart. Deze subcultuur stond voor antiracisme en een afkeer van Thatcher, zoals de meeste subculturen uit dit tijdsperk. De jongeren waren ontevreden over de aanpak van de Iron Lady en zongen in hun nummers over armoede en multiculturalisme. Een andere iconische Ska-band uit deze periode is Madness, waarvan de hit ‘House of Fun’ vast bekend in de oren klinkt.

Het uniform van de aanhangers van 2 Tone werd geïnspireerd door zowel de Skinheads als de Mods, met een origine in de Jamaicaanse Rude Boy mode uit de jaren vijftig. Vandaar dat ze kostuums en Ben Sherman of Fredy Perry hemden combineerden met DM’s. Tijdens optredens zakten er wel eens neonazi’s af naar de venues om amok te maken, wat resulteerde in twee groepen die lijnrecht tegenover mekaar stonden, maar wel in dezelfde DM’s rondstampten. Dammers en andere 2 Tone aanhangers raakten betrokken bij initiatieven zoals Rock Against Racism en de ‘Free Nelson Mandela’-campagne, waarmee ze zich distantieerden van de racistische Skinheadaftakking.

Goth

Begin jaren tachtig doken de eerste Goths op. De subcultuur vond haar oorsprong in de Punk en groepen die als voorgangers worden genoemd zijn Siouxsie and the Banshees, Joy Division en Bauhaus. Ook vandaag de dag blijft de subcultuur overeind, als een van de enigen uit deze periode. Horrorfilms, literatuur uit de 19de eeuw en de Victoriaanse mode beïnvloedden de look van de Goth. Een bleke huid, in combinatie met donkere make-up, donker haar en zilveren juwelen zijn kenmerken die een Goth verraden.

Niet alle Goths dragen DM’s, maar er zijn binnen de groepering wel behoorlijk wat diehard fans te vinden. Deze subcultuur had trouwens een grote invloed op de beslissing van DM om een veganistische versie op de markt te brengen, aangezien heel wat Goths zich afzetten tegen de wreedheid van de vleesindustrie en dus ook geen leer wensen te dragen.

Psychobilly

Dr. Martens: van orthopedisch schoeisel tot rebels (anti-)fashion statement
© .

Tijdens dezelfde periode als de Goths, ontsproot ook de Psychobilly subcultuur. Zoals de naam al doet vermoeden is het een extravagante, humoristische en macabere versie van Rockabilly en Punk. Die mix aan stijlen vertaalde zich ook in een modestijl die de mosterd bij heel wat andere subculturen haalde. De vintage look van de rockabillies werd gecombineerd met punkelementen en ook het dragen van DM’s werd gekopieerd. Hoewel de jaren vijftig pin-up voor Psychobillyvrouwen een stijlvoorbeeld was, kozen ze ook voor bredere schoenen zoals DM’s, die ze combineerden met hun meer vrouwelijke retrojurken.

De fundamenten voor het Psychobilly muziekgenre werden gelegd door The Meteors en The Stray Cats en Polecats scoorden ook enkele hits binnen het genre. De psychobillies waren apolitiek, maar zelfs zonder duidelijke politieke boodschappen werden de optredens vaak stilgelegd door ordehandhavers. Vals bloed, mensen verkleed als zombies en de wildste dansen die je in tijden gezien hebt zorgden ervoor dat de politie gealarmeerd reageerde op Psychobilly optredens.

Verovering van Amerika & female empowerment

De jaren tachtig markeerden een introductie van de Dr. Martens in de meer mainstream mode en popcultuur. Het schoenenlabel was veel makkelijker te verkrijgen buiten Engeland dan voordien en werd ook een ware hit in Amerika.

De Griggs familie merkte ook op dat de schoenen in steeds kleinere maten werden verkocht en opvallend vaak uitverkocht geraakten in deze maten. Het familiebedrijf ontdekte tijdens een uitje van Stephen Griggs naar Londen dat de reden hiervoor was dat de hoofdstad vol liep met meisjes en vrouwen in DM’s. De androgyne stijl was populair en vrouwen kleedden zich niet op voor mannen, maar voor henzelf. De van oorsprong mannelijke schoen paste perfect bij de emancipatie van de jonge vrouwen uit de eighties, die zich afzetten tegen de elegante en lieflijke stijl van hun moeders.

Natuurlijk bleef de schoen onlosmakelijk verbonden met subculturen, maar eind jaren tachtig was Dr. Martens een mainstream anti-fashion trendschoen geworden, die door jongeren -zowel jongens als meisjes – wereldwijd werd gedragen.

Nineties

De hoes voor de plaat 'Tragic Kingdom', waarop Gwen Stefani haar rode DM's draagt
De hoes voor de plaat ‘Tragic Kingdom’, waarop Gwen Stefani haar rode DM’s draagt© GF

In de jaren negentig werd de muziekwereld getrakteerd op een derde golf van Ska. Een van de bekendste bands uit deze periode die ska-invloeden incorporeerde is ongetwijfeld No Doubt, met mode-icoon Gwen Stefani als frontvrouw. Ze combineerde haar DM’s met designer kleding en streetwear, een look die heel wat aanhangers had. Op de bekende albumhoes van ‘Tragic Kingdom’ prijkte Stefani in haar rode Dr. Martens, een beeld dat op heel netvliezen gebrand staat.

Dé look en subcultuur van de jaren Amerikaanse negentig is Grunge. Met hun kleren uit tweedehandswinkels, voornamelijk los zittende ruitjeshemden en oversized shorts, zagen de aanhangers van de Grunge eruit als coole hobo’s. Aan hun voeten droegen ze afgetrapte DM’s met losse veters. Tot 1994 had Dr. Martens geen marketing afdeling. De populariteit van het merk bij de Grunge jeugd zorgde, zonder enige vorm van reclame, voor een enorme boost. Voor de Grunge maakte de verkoop van de DM in Amerika slechts 3% uit; tegen 1994 was dat cijfer gestegen tot 20%. Grunge was maar een kort leven beschoren, maar ook in de Pop Punk en Rock beweging werd de DM opgepikt in de jaren negentig. Denk maar aan de Red Hot Chili Peppers en de Foo Fighters.

Elastica
Elastica© GF

In Groot-Brittannië was intussen Britpop ontstaan, een post-Thatcher muziekgenre dat bekend werd dankzij bands zoals Suede, Blur, Elastica en Oasis. De rivaliserende groepen, Oasis en Blur, worden gezien als de vaandeldragers van de stroming. Groepen en artiesten die geen typische Britpop speelden, maar toch thuishoorden in de sfeer en setting zijn onder meer Radiohead, The Stone Roses, Portishead en PJ Harvey. De Britpoppers droegen simpele, zwarte kleren, gecombineerd met sneakers of DM’s.

Denk je bij het lezen van deze namen automatisch aan muziekfestivals? Dat is logisch, aangezien de optredens van deze bands op festivals vaak legendarisch zijn geworden. Tijdens de jaren negentig werd de DM dan ook vereenzelvigd met de festivalcultuur. Het is en blijft het ultieme schoeisel om dagenlang de modder en het vuil mee te trotseren.

Blijven innoveren & rebelleren

Hoe meer de wereld globaliseerde, hoe fragmentarischer subculturen werden. Sommige bleven overeind, zoals Goth, anderen verdwenen of werden opgeslurpt door meer mainstream trends.

Kort na de veertigste verjaardag van het merk, kelderden de cijfers zo dramatisch dat bijna alle fabrieken van DM moesten sluiten. In 2003 werd er gelukkig opnieuw leven geblazen in het merk, mede dankzij samenwerkingen met beroemde modehuizen die de klassieke 1460 in een nieuw jasje staken. In 2007 hernam de originele fabriek in Cobbs Lane ook de productie van de ‘Made in England’-lijn, waar ook rondleidingen worden gegeven. De kleine fabriek herbergt indrukwekkende machines, die bediend worden door de beste vakmensen.

In tijden waarin de wereld een dorp is geworden en via sociale media trends veel sneller de aardbol rondgaan, is het moeilijker om subculturen te detecteren. Voor Dr. Martens wil dat zeggen dat hun geschiedenis sinds het millennium minder verbonden is aan subculturen, maar wel nog steeds aan individuen die zich willen onderscheiden van de massa. Rebelse zelfexpressie blijft de tagline van het merk.

Miley Cyrus Wrecking Ball
Miley Cyrus Wrecking Ball © GF

Die insteek trok waarschijnlijk ook Miley Cyrus aan toen ze besliste om spiernaakt met enkel kersenrode DM’s op een sloophamer rond te vliegen in haar videoclip voor ‘Wrecking Ball’. Een ding is zeker: dragers van Dr. Martens schuwen de controverse niet. Ze zijn zelfzeker genoeg om hun waarden, idealen en mening te formuleren en kiezen voor stevig schoeisel, waarmee ze de wereld aankunnen.

De laatste jaren zat het merk niet stil op gebied van innovaties – waar de historie van de schoen ook mee begon. Er werden veganistische exemplaren ontwikkeld; er werd duchtig geëxperimenteerd met vormen, kleuren en stijlen en sinds kort is er een lichtere versie beschikbaar. DM’s Lite baseerde zich voor de look op de originele 1460, maar is veel minder zwaar en hoeft niet ‘ingebroken’ te worden zoals de classics.

DM DNA

Trouw blijven aan hun erfgoed zit ingebakken in het DNA, maar dat wil niet zeggen dat de tijd blijft stilstaan. ‘We blijven relevant door vast te houden aan onze ontwerpprincipes, rijke sociale geschiedenis, diversiteit te respecteren en non-conformisme te omarmen. Natuurlijk blijft ook onze onnavolgbare betrokkenheid in de muziekwereld een van onze belangrijkste principes’, legt Darren Campbell uit.

‘Dr. Martens is geen modeverschijnsel, maar het is een schoen die goed aansluit bij trendsettende vrije geesten. Persoonlijke identiteit is essentieel voor DM: de mogelijkheid om met jouw paar je eigen levensstijl, emoties en tijdsgeest uit te drukken is wat Dr. Martens al sinds het begin gekarakteriseerd heeft. Met Dr. Martens blijven we voor eeuwig zelfexpressie promoten’, sluit hij af.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content