De knallende comeback van ontwerper Tom Van der Borght: ‘Het klassieke pad is nooit het mijne geweest’

© KLAARTJE LAMBRECHTS

2020 was niet voor iedereen rampzalig. Tom Van der Borght (43) won de grote modeprijs op het Festival van Hyères en belandde in de internationale spotlights. Het was een knal van een comeback na een lange, verplichte pauze. ‘Het klassieke pad is nooit het mijne geweest.’

Op zondagnamiddag, 18 oktober 2020, ging in Bilzen in Limburg de laptop open. Dik tegen de zin van Maria Verjans (77), die haar jongste zoon liever vanop de front row in Hyères had aangemoedigd dan aan haar keukentafel. Wat verderop, in Antwerpen, zetten Maureen De Clercq en Ellen Monstrey, modedocenten aan de academie van Sint-Niklaas, hun computer aan in de hoop een glimp op te vangen van hun oud-student Tom Van der Borght. Ook in Gent, waar Tom woont, stonden zijn vrienden klaar om te supporteren. ‘Ik kreeg berichtjes van overal in het land dat mensen achter hun scherm zaten’, zegt Tom Van der Borght vandaag. ‘Het leek wel het Eurovisiesongfestival .’

Speciaal voor mij liet Chanel een mal maken voor een dubbele hoed, iets wat algauw enkele duizenden euro’s kost. Ik vind het fantastisch dat niemand op zo’n moment zegt: dat is toch wat duur, dat gaan we niet doen

In het gezellige stadje Hyères, in Zuid-Frankrijk, stond Tom klaar voor de prijsuitreiking van de vijfendertigste editie van het Festival van Hyères, een jaarlijkse en belangrijke modewedstrijd voor opkomende ontwerpers. Niet alleen omdat de winnaar een mooie geldprijs krijgt en kan rekenen op een resem samenwerkingen. Ook omdat zowat alle grote modehuizen hun talentenscouts naar het festival sturen om jonge beloften op te sporen.

Het festival had normaal al in april moeten doorgaan. Maar in 2020 liep niets zoals het moest. Door de lockdown en de nasleep ervan werd het festival verplaatst naar oktober en ging het door onder strikte voorwaarden. Tot spijt van de tien finalisten – gekozen uit 370 inzendingen van 60 nationaliteiten – die geen vrienden of familie mochten uitnodigen.

Het was drie uur ’s middags en in Bilzen liep Maria Verjans te ijsberen door de keuken.

De knallende comeback van ontwerper Tom Van der Borght: 'Het klassieke pad is nooit het mijne geweest'
© KLAARTJE LAMBRECHTS

Ook de Ierse Jonathan Anderson, creatief directeur van Loewe en van zijn eigen label, klapte die zondagnamiddag zijn laptop open en logde in op Zoom. Als juryvoorzitter was het zijn taak om de winnaars van dit jaar bekend te maken. De voorbije dagen hadden de tien finalisten hun collecties getoond aan juryleden als Tim Blanks, Derek Blasberg en Kaia Gerber, die via Zoom toekeken.

De juryvoorzitter nam het woord. ‘De publieksprijs gaat naar… Tom Van der Borght!’ In Bilzen, Gent en Antwerpen gingen de armen in de lucht. ‘De publieksprijs is een ereprijs’, zegt Van der Borght. ‘De inwoners van Hyères zijn nauw betrokken bij het festival. Ik was blij met die prijs, want reacties van mensen die niet met mode bezig zijn vind ik vaak interessanter dan die van professionals.’

Ook in Bilzen is Maria, die jarenlang lesgaf in naaien en patroontekenen, blij voor haar zoon. ‘Ik ken de collectie van Tom vanbuiten’, zegt ze. ‘Ik vond het alleen spijtig dat bepaalde details tijdens het defilé niet goed zichtbaar waren via het computerscherm, zoals zijn zeemeerminnenrok, die helemaal bezet was met Swarovskiparels.’

Maria wist op dat moment niet dat het beste nog moet komen. De Engelstalige jury ging door met prijzen uitreiken, maar wanneer ze aankondigde de hoofdwinnaar bekend te maken, zag Maria in de simultane Franse ondertiteling de naam van haar zoon verschijnen. Haar haren gingen rechtop staan. ‘De winnaar van de Grand Prix van de Jury Première Vision van het festival van Hyères is… Tom Van der Borght!’, hoorde ze Jonathan Anderson nu ook echt zeggen.

Tot vandaag kan Maria het niet navertellen zonder tranen in de ogen. ‘Het was zo droevig om hem alleen naar dat podium te zien stappen, zonder familie in de zaal, voor de belangrijkste prijs uit zijn carrière tot nu’, zegt ze. ‘Ook al is hij intussen veertig, ik blijf bezorgd om mijn jongste. Hij maakte toch al wat mee.’

‘Wat we bewonderen in het werk van Tom is dat hij een totaal nieuw silhouet neerzet en dat volledig compromisloos’, vervolgde Jonathan Anderson. ‘In de crisis waarin we ons bevinden, geloven wij als jury dat het erom draait dit nieuwe decennium te beginnen met een zekere originaliteit. Het werk van Tom gaat over de schoonheid binnen de mode.’

Tom lacht als hij het vandaag navertelt. ‘Niemand had gedacht dat een oud-student uit het avondonderwijs van fucking Sint-Niklaas die prijs zou winnen’, zegt hij. ‘En ik had zeker niet zien aankomen dat ik zowel de Grand Prix als de publieksprijs zou krijgen.’

Kantoordag bij Chanel

Acht maanden later, Parijs. In de ateliers van de Maisons d’Art van Chanel overlegt Tom Van der Borght met enkele hoedenmakers. ‘Ik denk niet dat er kijkgaten in de hoed moeten’, zegt Tom. ‘Hij is oversized en bedekt bijna je ogen, maar als ik hem opzet, kan ik nog onder mijn wimpers door kijken. Ik denk dat de modellen zo over de catwalk kunnen. De hoed lijkt me sterker zonder gaten.’

Als winnaar van Hyères kreeg Tom Van der Borght niet alleen een geldprijs (20.000 euro, red.), de award zette hem ook internationaal in de spotlights. ‘Ik kreeg telefoon van mensen als Marc Jacobs, Tim Blanks en Mario Testino . Fotograaf Charles Fréger, die ik erg bewonder om de manier waarop hij mensen in etnische kostuums portretteert, stond plots in mijn showroom om te zeggen dat hij mijn werk goed vond. Maar het meest fantastische gevolg van Hyères is dat ik mag samenwerken met de Métiers d’Art van Chanel in Parijs.’

Les Métiers d’Art van Chanel bestaan uit verschillende ambachtsateliers, of maisons d’art, die elk gespecialiseerd zijn in hun vak. Zo zijn er de hoedenmakers van Maison Michel, de borduursters van Maison Lesage of de edelsmeden van Goossens. De winnaar van Hyères mag voor zijn volgende collectie 20.000 euro besteden in een of meerdere Chanel-ateliers naar keuze.

‘Ik had veel ideeën en wilde met verschillende ateliers samenwerken’, zegt Tom. ‘In de beginfase vraag ik me nooit af of een idee financieel haalbaar is. Als je zo redeneert, begin je beter een sweaterlijn. Uiteraard ga je in een volgende fase je ideeën uitpuren. Er bleven twee ateliers over waarmee ik wilde werken: Maison Lesage, bekend om zijn borduurwerk, en de hoedenmakers van Maison Michel.’

Simpel en geniaal

‘Tom gaf ons meteen een concrete briefing’, zegt Priscilla Royer, artistiek directeur van Maison Michel. ‘Hij wilde oversized hoeden en één dubbele hoed waar twee hoofden in kunnen, zodat twee mensen hem samen kunnen dragen. Dat hadden we nog nooit gemaakt. Het idee was even simpel als geniaal.’

‘Voor elke hoed maakt Maison Michel eerst een houten mal’, zegt Tom. ‘Speciaal voor mij liet Chanel een mal maken voor een dubbele hoed, iets wat algauw enkele duizenden euro’s kost. Ik vind het fantastisch dat niemand op zo’n moment zegt: ‘Dat is toch wat duur, dat gaan we niet doen.”

Ook Hubert Barrère, die ook aanwezig was in Hyères, werkte als artistiek directeur van Maison Lesage de voorbije maanden nauw met Tom samen. ‘Tom is erg getalenteerd, maar ik vind het ook fijn dat hij interesse heeft in de modegeschiedenis. Ik heb hem eerst een rondleiding gegeven in het archief van Lesage. Daar vind je borduurwerk uit 1858, maar ook staaltjes van borduursels die we vijf minuten geleden maakten’, zegt hij. ‘Het is een schatkamer en Tom wist niet welke lade eerst te openen. Het was alsof ik een blinde moest begeleiden om zijn weg te vinden.’ (lacht)

Omdat het werk van Tom erg kleurrijk is, liet Hubert Barrère hem enkele creaties uit de jaren zeventig ontdekken, een periode van frivoliteit en plezier. ‘Ik dacht dat de stijl van toen hem misschien zou inspireren. En bingo!’ zegt Barrère. ‘Tom nam een staal mee uit het archief, een borduursel met oranje, groene en bruine kralen dat hem inspireerde om een nieuwe stof te maken die volledig uit kralen bestaat. Opdat het kledingstuk niet te zwaar zou zijn, moesten ze van verschillende groottes zijn en uit verschillende materialen gemaakt, waaronder glas, hout en plastic. Sommige kralen zijn we tot in Japan of de VS gaan zoeken, andere in Italië.’

‘Mijn nieuwe collectie gaat over liefde’, zegt Tom. ‘Over elkaar aanraken na een jaar van afstand houden. Vandaar de dubbele hoed, of de tekeningen van hartjes. De afbeeldingen van een hond en kat verwijzen naar mijn eigen hond en de kat van mijn vriend, met wie ik het voorbije jaar veel gecocoond heb.’

Van de 21 looks waaruit zijn volgende collectie bestaat, zullen uiteindelijk één volledige outfit en twee hoeden gemaakt zijn met de hulp van de Métiers d’Art van Chanel. Op het Festival van Hyères 2021, dat volgende maand plaatsvindt, zal Tom het afgewerkte resultaat showen. ‘Het was echt een droom om aan de slag te mogen met de savoir-faire van die ambachtateliers’, zegt hij.

Erfelijke spierziekte

Hoewel het zijn carrière ongetwijfeld een boost zal geven, is de hoofdprijs van Hyères niet Tom Van der Borghts eerste award. Tien jaar geleden, nog voor hij afstudeerde, won hij de Triumph Inspiration Award 2011. Voor zijn film Danny kreeg hij in 2012 de ASVOFF award voor de beste modefilm. Meteen daarna, op 1 januari 2013, richtte hij zijn label op. Amper twee weken later kreeg hij de Premium Young Designer Award tijdens Berlin Fashion Week. Vier maanden later won hij de C&A Reimagine Design Challenge, een wedstrijd tussen acht Europese ontwerpers die kleding van C&A moesten herwerken tot echte modestukken.

Uit Toms winnende collectie in Hyères.
Uit Toms winnende collectie in Hyères.© GETTY IMAGES

De stijl van Tom Van der Borght balanceert tussen bricolage en haute couture, tussen performance art en avant-gardemode. Hij ontwerpt doorgaans voor mannen ‘omdat ik dat lichaam beter ken’, maar zijn kleren kunnen eigenlijk gedragen worden door wie het wil. En zeggen dat Van der Borght in een vorig leven maatschappelijk werker was en pas op zijn dertigste besliste om de wereld zijn kleurrijke, volumineuze collecties te tonen vol psychedelische prints en verborgen boodschappen.

‘Ik groeide op in een nuchter, typisch Vlaams gezin’, zegt hij. ‘Op school volgde ik Latijn-wiskunde, dus vonden mijn ouders niet dat ik daarna mode kon gaan studeren. Architectuur mocht ook niet. Productdesign vonden ze ook te kunstzinnig. Hoewel ik was grootgebracht tussen de stofjes en naaimachine van mijn moeder en dat mij geweldig interesseerde, begon ik dan maar aan pol&soc in Leuven. Dat was niets voor mij. Een jaar later ging ik in Gent sociaal-cultureel werk studeren. Tot mijn dertigste heb ik als maatschappelijk werker voornamelijk met jongeren gewerkt uit gezinnen waar geweld en misbruik de norm waren. In die job ervaarde ik voor het eerst dat sommige mensen echt voelen dat ze niet in deze wereld passen. Die gevoelens van anders zijn, herkende ik zelf ook wel.’

Ik heb moeite om mijn voeten te heffen bij het stappen en ook in mijn handen zie ik spierweefsel verdwijnen. Maar piekeren over of ik in de toekomst nog een knoop ga kunnen aannaaien, doe ik niet

Het waren zware gezondheidsproblemen die voor een kantelpunt zorgden en Van der Borght deden beseffen dat hij toch echt alleen met mode bezig wilde zijn. ‘Ik was 23 toen ik te horen kreeg dat ik, net als mijn broer en vader, aan Charcot-Marie-Tooth lijd, een erfelijke spieraandoening die de motorische en gevoelszenuwen aantast’, zegt hij. ‘Er is nog niet veel over de ziekte geweten. Sommige mensen belanden al snel in een rolstoel, anderen behouden tot ze oud zijn een vrij grote mobiliteit. Zelf heb ik moeite om mijn voeten te heffen bij het stappen en ook in mijn handen zie ik spierweefsel verdwijnen. Maar uren piekeren over of ik in de toekomst nog een knoop ga kunnen aannaaien, doe ik niet. Mocht ik eens een week in een gewoon lichaam leven, zou ik misschien depressiever zijn. Maar omdat ik met dit lichaam geboren ben, is dit mijn normaliteit.’

Achter de schermen bij Maison Lesage.
Achter de schermen bij Maison Lesage.© KLAARTJE LAMBRECHTS

Zijn ziekte dwingt hem heel erg om in het nu te leven. ‘Na de diagnose dacht ik: wat ben ik toch met mijn leven aan het doen? Ik besloot naailessen te gaan volgen bij het CVO in Harelbeke en Avelgem, tussen de oudere dames. Die hadden nog nooit een man in de les gehad, laat staan een exuberant geklede homo.’ (lacht) Daarna volgde de stap naar de opleiding modeontwerp aan d’Academie beeld Sint-Niklaas, waar volwassenen deeltijds avondonderwijs kunnen volgen. ‘Ik durfde me niet in te schrijven voor het toelatingsexamen aan de Modeacademie van Antwerpen. Maar Sint-Niklaas was perfect voor mij. Mijn leerkrachten haalden het beste in mij naar boven.’

Björk heeft gebeld

Doordat hij er pas op latere leeftijd aan begon, heeft Tom Van der Borght een realistische kijk op de modewereld. ‘Het is niet mijn ambitie om duizenden mensen in mijn kleren te zien’, zegt hij. ‘Er bestaan al kleren genoeg en massaproductie is altijd vervuilend. Ik maak liever unieke, gelimiteerde stukken met de hand en werk graag met gerecycleerde of wegwerpmaterialen, van vintage stoffen tot plastic kabelbinders, die ik gebruik alsof het luxeproducten zijn. Daarnaast experimenteer ik met nieuwe technieken en materialen. Onlangs kwam ik in contact met iemand die visleer produceert, gemaakt van restafval uit de sushi-industrie.’

Zijn kleding verkoopt Van der Borght via privéverkopen die hij op Instagram aankondigt, bij boetiek Extra-Ordinaire van Jean-Paul Lespagnard in Brussel, in twee shops in Japan en vanaf oktober in zijn eigen webshop. Daarnaast haalt hij inkomsten uit zijprojecten, zoals videoclips en artwork maken, een expo cureren of commerciële opdrachten voor bedrijven als Mercedes en Citroën. ‘Ik behaalde ook een master in Performance Art in Maastricht. Hoewel ik mezelf als een modeontwerper beschouw, hou ik ook van fotografie, tekenen, concepten bedenken en uitwerken. De rode draad in mijn leven is dat ik creatieve dingen maak.’

In 2017 ging het licht even uit en kon Tom een tijdlang helemaal niets meer maken. ‘Eerst ging ik door een heel heftige scheiding, die mij voor het eerst bij een therapeut deed belanden. Tegelijk crashte mijn lichaam en moest ik wel zeven of acht keer geopereerd worden. Er bestaat geen behandeling voor mijn ziekte, een reeks operaties was toen de enige remedie tegen een acute opstoot. Anderhalf jaar heb ik niet geweten of ik nog zou kunnen werken. Dat ik na die crash meteen Hyères mocht winnen, deed me inzien dat ik best veerkrachtig ben.’

Hoewel ze in het buitenland nog nooit van Sint-Niklaas hebben gehoord, en meestal ook niet van deeltijds avondonderwijs, is de laatste jaren bij Van der Borght het vertrouwen gegroeid om de dingen gewoon op zijn manier te doen. ‘Het klassieke pad werkt voor mij totaal niet.’

Intussen is er een nieuwe liefde met wie hij het voorbije coronajaar doorbracht, wil de Fédération de la Haute Couture hem vanaf januari op de kalender in Parijs inplannen en kreeg hij onlangs telefoon van Björk, die hij zijn muze, idool en grote voorbeeld noemt. ‘Ook omdat ze zichzelf als artiest altijd heruitvindt, maar telkens superpersoonlijk blijft’, zegt hij. ‘Blijkbaar had ze mijn werk opgepikt in de media en mijn perskantoor in Parijs benaderd voor een samenwerking. Ik kan er nog niet veel over kwijt, maar dit is een kinderdroom die uitkomt.’

In Bilzen mag moeder Maria gerust zijn over haar jongste: Tom heeft zijn weg gevonden.

De nieuwe collectie zal vanaf oktober te koop zijn in de webshop op tomvanderborght.com

Achter de schermen bij Maison Michel.
Achter de schermen bij Maison Michel.© KLAARTJE LAMBRECHTS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content