Tramin, met zijn 3000 inwoners, zou een dorp zijn als een ander, ware het niet dat hier de wortels liggen van de beroemde Gewürztraminer. Elk jaar komen meer dan honderd Gewürztraminer-producenten uit de hele wereld naar het Noorditaliaanse plaatsje om de goudgele wijnen te proeven.

HENK VAN NIEUWENHOVE

De Noorditaliaanse provincie Zuid-Tirol (Südtirol of Alto Adige) is sedert een dertigtal jaren een gekende vakantiebestemming voor Vlamingen. Na de Duitsers, Oostenrijkers en Zwitsers nemen de Vlamingen Waalse bezoekers tel je op de vingers van één hand de vierde plaats in op de toeristische bezoekerslijsten. Vooral het Pustertal, met het gekende skistation Kronplatz, is erg geliefd geworden.

Der Süden Sudtirols, de zuidelijke uitloper van de provincie, tussen Bozen en Salurn, de taalgrens met Trentino, wordt merkwaardig genoeg veel minder bezocht. Deze streek is nochtans veruit de meest interessante, niet alleen omdat het klimaat er opperbest is, maar vooral omdat hier de beste wijnen gemaakt worden. Het centraal gelegen Tramin is het vlaggeschip van de Südtiroler Weinstraße, een lint van zeventien dorpen langs de Etsch (Adige) waar de druivelaars welig tieren. Hier komt oorspronkelijk de Traminer-druif vandaan, waarmee overal ter wereld de Gewürztraminer geproduceerd wordt. Van 6 tot 13 mei werd dit jaar voor de twintigste keer de Internationale Vergleichsverkostung van Gewürztraminer gehouden. De 122 deelnemers kwamen voor het merendeel uit Italië, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, maar ook uit Zwitserland, Liechtenstein, Luxemburg, Tsjechië, Slovenië, en verder de Verenigde Staten (met zes vertegenwoordigers), Zuid-Afrika, Australië, Nieuw-Zeeland, Brazilië en Uruguay. Zoals elk jaar werd Tramin als het ware overrompeld door vakmensen die dezelfde liefde koesteren voor de Gewürztraminer, die ooit de edelste van alle witte wijnen genoemd werd.

Wie Gewürztraminer zegt, denkt in de eerste plaats aan de Elzas. Vele fans van deze zeer aromatische wijn, zullen wellicht verbaasd opkijken wanneer ze vernemen dat de druif uit (het huidige) Italië stamt. Rond het jaar 1000 werd voor het eerst gewag gemaakt van de Traminer-druif die groeide in het hoger gelegen deel van het Etschdal (Alto Adige) op de plaats ongeveer waar zich nu het dorp situeert. Men vermoedt zelfs dat de druif afstamt van de uva Aminea die in de oudheid al geteeld werd in Thessalië in het noorden van Griekenland. In oude geschriften uit de veertiende eeuw wordt de Traminer steevast geprezen voor zijn heilzame en geneeskrachtige werking.

Het toevoegsel Gewürz dateert van latere tijden toen de ranken al naar Duitsland waren geëxporteerd. Gewürz betekent ‘kruidig’ en is allicht ontsproten aan het proeversjargon. Al wordt deze zeer typische druif weinig in verband gebracht met de aroma’s van het kruidenrekje, maar eerder met geurige bloemen en exotisch fruit. De roos en de lychee duiken steeds op in de proefverslagen. De Italiaanse Gewürztraminer (of Traminer Aromatico) onderscheidt zich duidelijk van haar Franse naamgenoot. De krachtige, stoere en zoetachtige Elzasser-wijn lijkt dichter bij het Duitse smaakgevoel aan te leunen, terwijl de Italiaanse wijnbouwers eerder het zoete weten te onderdrukken.

Massaproduktie zonder kwaliteit is lange tijd het devies geweest van de Zuidtiroolse wijnbouwers. Zij gingen ervan uit dat de (Duitse) toerist toch alles zou slikken en dat ze hun (slechte) wijn probleemloos zouden kunnen slijten. Dat is ook vele decennia het geval geweest. Tot Italië het roer omgooide en meer en meer kwaliteit in de fles ging nastreven, terwijl Zuid-Tirol koppig bleef voortboeren. Ook dat is gelukkig verleden tijd. Sedert een tiental jaren is de verandering ingeluid. De wijnboeren van de nieuwe stijl predikten aanvankelijk in de woestijn, maar worden nu beloond voor hun inspanningen. In de editie ’95 van de Gambero Rosso, de Italiaanse wijnbijbel, werden maar liefst vijf Zuidtiroolse wijnen met de hoogste kwotering, tre bicchieri (drie bekers), beloond : de Cabernet ’91 van Baron Widmann, Cabernet Freienfeld Riserva ’90 van Kellerei Kurtatsch, Cabernet Sauvignon Lafoa ’91 van Kellerei Schreckbichl, Pinot Bianco Haberlerhof ’93 van Aloïs Lageder en Pinot Nero Villa Barthenau Vigneto San Urbano ’91 van Joseph Hofstätter uit Tramin. Hofstätter is de naam van het wijngoed, Paolo Foradori is de wijnmaker, oom van de mooie Elisabetta Foradori die op haar beurt in Trentino topwijnen maakt (Granato en Vigneto Sgarzon, een pracht van een Teroldego). “Ten tijde van Mussolini werden er in Italië drie kwaliteitswijnen omschreven, ” zegt Arnold Terzer van de Kellerei Kurtatsch (Cortaccia). “In de jaren dertig werden de Barolo, de Brunello en Sankt-Magdalener uit Zuid-Tirol in één adem genoemd. Sankt-Magdalener was toen ook een topwijn, terwijl hij later zowat het symbool geworden is van het ‘nul-imago’ van de Zuidtiroolse wijn. Alle oude wijnstokken van de Sankt-Magdalener werden in de jaren vijftig en zestig gekapt. Het is tekenend voor de neerwaartse evolutie die we gekend hebben en waar we nu langzaam weer uitgeraken. ” Arnold Terzer is tevens Obmann van alle Zuidtiroolse Kellereiverbandes. In tegenstelling tot de rest van Italië speelt de vroegere Cantina Sociale, nu Cantina dei Produttori, in Zuid-Tirol wel een rol van betekenis in de ontwikkeling van de wijn. Zij staan in nauw kontakt met de oenologische onderzoekscentra waar de klonen worden geperfektioneerd.

Op een avond zitten wijnboer Willi Walch, pensionhouder Norbert Pomella, journalist Erich Sinner, toerismechef Andreas Roner en ikzelf na het avondmaal na te keuvelen in de Traminer Weinklauße, place to be voor een natje en een droogje. Wat zich aankondigt als een onschuldig avondje, wordt voor mij evenwel een ware beproeving. De heren zijn stuk voor stuk zware jongens, wanneer het op het proeven van het edele druivevocht aankomt. In een mum van tijd staan er vijftien verschillende flessen en een dertigtal glazen op tafel. De wijnen worden gewalst, besnuffeld en oordeelkundig geproefd. Hoe zij de gave des onderscheids weten te bewaren, is me een raadsel. Deze mannen zijn opgegroeid met wijn. Hun hele leven hebben ze tussen de ranken gewerkt. En er gaat geen dag voorbij of ze toetsen de teorie aan de praktijk. Wat blijkbaar de beste manier is om jong te blijven. Ik bezoek het dorp voor de zevende maal, maar het is drie jaar geleden dat ik er voor het laatst ben geweest. Als ik al deze door de zon (en de wijn) getaande koppen rondom mij zie, lijkt het alsof het gisteren was. “Als hier geen mensen zouden sterven en geboren worden, zou je zweren dat de klok stil bleef staan, ” omschrijft de plaatselijke schrijver Erich Sinner dit gevoel.

Inlichtingen : Verkehrsverband Tramin an der Weinstraße, I-39040-Tramin, Italië. Tel. : 39/471/86.01.31. Fax : 39/471/86.08.20.

Tramin : het vlaggeschip van de “Südtiroler Weinstraße”, een lint van zeventien dorpen langs de Etsch waar de druivelaars welig tieren.