Ze wervelen door de ruimte, plooien in onmogelijke bochten of tarten lachend de wetten van de zwaartekracht. ?Saltimbanco” van het wereldomvattende Cirque du Soleil biedt spektakel van een zelden gezien niveau.

Edward Van Heer

IN HET BEGIN VAN DE JAREN ’80 bundelden een aantal jonge Canadese straatartiesten hun krachten en dromen. Als Le Club des Hauts Talons (De Hoge Hakken Club) reisden deze steltlopers en vuurspuwers door de provincie Québec. Uit dit clubje ontstond in 1984 op initiatief van vuurspuwer Guy Laliberté het Cirque du Soleil.

Met steun van de overheid van Québec speelt het Cirque du Soleil zijn 50 eerste voorstellingen in het kader van de 450ste verjaardag van Jacques Cartler, een van de stichters van Canada. De voorstellingen vinden plaats in elf steden in Québec en in een blauw-geelgekleurde circustent met 800 zitplaatsen.

Twaalf jaar later is geel en blauw nog steeds de huiskleur van het Cirque du Soleil. Maar de groep zelf is uitgegroeid tot een gigantische onderneming, een ?wereldcircus” in alle betekenissen van het woord. Als Guy Laliberté (in alle programmaboekjes aangeduid als président/fondateur) ons rondleidt door de immense hallen van de Angus Studios, laat hij geen mogelijkheid onbenut om te onderstrepen dat we met een echte multinational vandoen hebben.

De Angus Studios is een gebouwencomplex even buiten het centrum van Montréal dat vroeger toebehoorde aan de Canadese spoorwegen. Vandaag doet het dienst als zenuwcentrum : van hieruit wordt elke activiteit gestuurd en gecontroleerd die van ver of van dicht te maken heeft met het Cirque du Soleil. Op de kantoren rinkelen onophoudelijk telefoons en zijn tientallen medewerkers dag in dag uit bezig met de boekhouding, de budgetanalyse, de promotiestrategieën… Op de kostuumafdeling, die zo groot is als een doorsnee West-Vlaamse textiel-kmo, worden stoffen ontworpen, gekleurd en genaaid voor de lopende en op stapel staande shows. Niet alleen de stoffen voor kostuums. Ook de zeilen voor de circustenten worden hier vervaardigd. De tientallen gipsen hoofden die vanop rekken het atelier inkijken, lijken er voor de ludieke sfeer te staan. Bij navraag blijkt echter dat het afgietsels zijn van alle artiesten die op dat moment optreden. Zo kan de kostuumafdeling op elk ogenblik hoofdtooien ontwerpen of vervangen van medewerkers die op dat moment op een andere plek in de wereld vertoeven.

In een andere reusachtige hal zijn metaalbewerkers bezig met het aan elkaar lassen van grote stangen. Het vervaardigen van technisch materiaal, zoals originele turnrekken, speciale acrobatietoestellen, tentgeraamtes, transportkooien, enzovoorts…, is een specialiteit van het huis. Het Cirque du Soleil voorziet op bijna alle terreinen in eigen behoeften. Er is zelfs een eigen schoolsysteem, waar de jonge kinderen van de reizende artiesten terechtkunnen en waar de medewerkers hun talenkennis kunnen bijspijkeren.

Tot besluit van het bezoek aan de Angus Studios troont Laliberté ons mee naar de grote gymzaal. ?Hier worden de nummers ingestudeerd”, legt hij uit. ?Hier is voldoende ruimte en voldoende technische uitrusting om de meest ingewikkelde en veeleisende acrobatienummers tot in de puntjes voor te bereiden.”

Hoezeer zo’n voorbereiding een absolute noodzaak is, wordt de volgende dag gedemonstreerd tijdens ?Saltimbanco”. Samen met ruim 2000 andere toeschouwers zijn we in de Locoshop, een andere door de Canadese spoorwegen verlaten werkplaats, getuige van een reeks indrukwekkende circusnummers. Heren en dames in wijde tunieken klauteren op palen, zonder gebruik te maken van hun voeten, en zwiepen daarna rond die palen als vlaggen aan stokken. Een jongetje met droefgeestige ogen wordt door een man en een vrouw op zo’n manier in allerlei vormen geplooid en gegooid dat je je gaat afvragen of hij wel nog wel alle normale gewrichten, pezen en spieren bezit. Chinese koorddansers zetten beminnelijk lachend de wetten van de zwaartekracht in vraag. Een groep benji-springers jojoot jolig op en neer in een poëtisch-elastisch ballet. Twee blonde schoonheden, tweelingen volgens het programmaboekje, maken een trapezenummer waarbij blind vertrouwen en een perfecte timing de hoeksteen zijn.

Kortom, ?Saltimbanco” is een spektakel waarin lichaamskracht en spierkracht gepaard gaan met durf en vindingrijkheid. In die zin is wat Cirque du Soleil brengt puur circus. Hier hangt geen geur van bejaarde olifanten, hier worden geen aangeklede chimpansees op kinderfietsjes gezet, halfnaakte dames doormidden gezaagd of huppelpoedels met suikerklontjes door een brandende ring gelokt… Met het circus dat we als kind met onze ouders bezochten, heeft Cirque du Soleil weinig van doen.

Het Cirque du Soleil wil een kind van zijn tijd zijn. Dat is het ook. Misschien zelfs iets te veel. Want de fantastische nummers die ?Saltimbanco” de moeite van een bezoek waard maken, zijn verweven met een rode draad. Artistiek directeur Gilles Sainte-Croix : ?Saltimbanco gaat over de stad. Meer bepaald over de positieve kanten van het stadsleven. De stad is een vrolijke mengkroes van mensen, van gebouwen, van mogelijkheden. Het is een symfonie van geuren en kleuren waar je blijgezind van wordt. Daarom is ook onze show een werveling van licht en kleur. En daarom worden de nummers begeleid met moderne muziek. Wij willen de mensen een fijne, zorgeloze avond bezorgen, hen gedurende de tijd van de show verbluffen en verrassen. We spelen graag voor mensen die nog een beetje een kinderziel hebben.”

Ook Franco Dragone laat een gelijkaardig geluid horen. Hij is de regisseur van ?Saltimbanco” en is sinds 1985 betrokken bij het Cirque du Soleil. Dragone is een Belg uit La Louvière met Italiaanse wortels. Zijn eerste artistieke stappen zette hij in de kringen van het Franstalig universiteitstheater in Brussel. Erg dierbare herinneringen heeft hij daar niet aan. Dragone : ?Ik geraakte al snel uitgekeken op dat kleine theaterwereldje. Ik had algauw door dat het ging om een handvol heren die zichzelf heel au sérieux namen en op de rug van de artiesten werkten aan hun eigen imago. Negentig procent van het hedendaags theater is trouwens masturbatietheater. Ik heb altijd willen werken voor een groot publiek, voor mensen die niet gewoon zijn om naar voorstellingen te gaan. Met Cirque du Soleil trekken we een brede massa aan en daar voel ik me als artiest zeer goed bij.”

Dragone schudt alleen maar onbegrijpend het hoofd als hem gevraagd wordt of hij artistiek geen offers moet brengen aan de ?hoge kijkcijfers”. Cirque du Soleil is momenteel een wereldomspannende entertainmentzaak geworden, een machine die jaar na jaar op een hoger toerental draait en moet draaien. Hoe bewaak je in zo’n onderneming de artistieke integriteit ?

Wie ?Saltimbanco” ondergaat, zal bij alle bewondering ook moeten toegeven dat het positieve stadsbeeld er een beetje met de haren is bijgesleurd en in zekere zin meer kwaad dan goed doet aan het programma. Moderne wereldsteden zijn duizelingwekkende kaleidoscopen waarin je naast fraaie kleuren en vormen ook dingen ontmoet als racisme, vervuiling, verkrotting en verspilling. ?Saltimbanco” belicht slechts het kleurrijke aspect van het stadsgewoel en is in die zin een wereldvreemd sprookje. Wat dat betreft heeft ?Saltimbanco” een nogal klef ?Up With People”-sfeertje. Temeer omdat de muziek die live wordt uitgevoerd een nogal naïef-opzwepende mix is van hardrock, jazzrock, technobeat en ballads. Componist René Dupéré durft daarbij wel eens gevaarlijk dicht aanleunen bij het muzikale niveau van het Eurovisiesongfestival.

Een en ander is geen reden om het Cirque du Soleil schouderophalend links te laten liggen. Want de kern van de zaak is dat deze multinational topvariété brengt van een zelden gezien niveau. In zekere zin is dat een logisch resultaat van de bijzondere manier van werken van de Canadese bazen. Een team van twee à drie ?scouts” reist permanent over de aardbol, op zoek naar originele acrobatienummers. Telkens men interessante mensen ontdekt, wordt dat gesignaleerd aan de thuisbasis in Montréal en worden er concepten bedacht en uitgewerkt om die nummers al dan niet aangepast in een totaalshow te verwerken. ?Saltimbanco” wordt gebracht door 45 artiesten, afkomstig uit Amerika, China, Frankrijk, Cuba, Rusland… De geoliede en bijwijlen spectaculaire show levert ondanks de soms wat dik aangezette optimistische boodschap het bewijs dat er over heel de wereld nog altijd artiesten worden geboren die meer kunnen dan de gewone sterveling. En om hen aan het werk te zien, breng je met plezier een avondje door in een schitterende circustent.

Voorstellingen vanaf 26 juli in een reuzentent op de Gedempte Zuiderdokken in Antwerpen. Dinsdag t/m donderdag begint de show om 20 u. Op zaterdag en zondag om 15 en om 20 u. Tickets : via tel. 0800/71.964, bij Ticket Club tel. 070/233.244, of bij Fnac.

Franco Dragone, de Belgische regisseur van Saltimbanco : Wij maken spektakel voor een breed publiek. Daar hou ik van.

Cirque du Soleil creëert een soort totaalkunst : een verbluffende mix van acrobatiek, theater, dans en levende muziek.