Zitje zonder achterpoten

Verner Panton (met baard) in volle studie voor de ontwikkeling van de Panton chair. © VITRA

Toeval of niet, ze werden allebei ‘geboren’ in 1926 : Verner Panton en de achterpootloze stoel die hem later zou inspireren tot de creatie van de ongewoonste zit van de vorige eeuw : de Panton chair. Volgens Marianne Panton was haar man meer artiest dan designer. Een exclusief gesprek.

Geen ontwerp ontstaat uit het niets. Ook de elegante Pantonstoel niet. Voor zijn meesterlijke creatie inspireerde de Deense designer Verner Panton (1926-1998) zich op bestaande designexperimenten, zoals de stoel zonder achterpoten van de Nederlander Mart Stam. Stam ontwierp zijn ongewone buismeubel al in 1926, het jaar dat Verner Panton geboren werd. Stam tekende zijn zitje op een huwelijksaankondiging, tijdens een feest waarop ook Mies van der Rohe aanwezig was. Deze bracht er meteen ook een versie van op de markt ! Het idee van een stoel zonder achterpoten was volstrekt nieuw. De realisatie ervan was alleen mogelijk dankzij modern, industrieel materiaal. Er kwamen verschillende versies op de markt en niet alleen vervaardigd uit buizen. De Nederlandse architect Gerrit Rietveld bijvoorbeeld, bracht in 1932 voor Metz & Co de beroemde houten Zigzagstoel uit.

Verner Panton had dus niets met de uitvinding van de achterpootloze stoel te maken, maar als jonge ontwerper was hij wel gefascineerd door het elegante silhouet ervan. Vóór de creatie van zijn beroemde model in kunststof, ontwierp hij midden de jaren vijftig al een zigzagstoel van gelaagd hout, die in 1966 als S-Chair door Thonet werd geproduceerd. Vooral het productieprocedé was helemaal nieuw : het was een stoel vervaardigd uit één stuk. Dat fascineerde Panton : een meubel maken dat niet moest worden geassembleerd. De volgende stap was de creatie van de Panton chair in kunststof, waarvan de prototypes ook al uit de late jaren vijftig stammen. Het was een technisch hoogstandje om zo’n stoel te maken uit één stuk, die voldoende stabiel was.

Meer artiest dan designer

Samen met Arne Jacobsen was Panton een buitenbeentje van het Scandinavisch design. Terwijl hij experimenteerde met kunststof, bracht zijn landgenoot Hans Wegner quasi traditionele houten stoelen op de markt. Panton was ook een van de designers die ons overweldigde met de psychedelische kleuren die nu weer in zijn, en hij werkte ooit samen met twee andere meesters van de organische vormen : Joe Colombo en Olivier Mourgue. Net als zij bracht hij het design dichter bij de beeldhouwkunst.

Dat hij meer dan een simpele ontwerper was maar eerder een beeldend kunstenaar, beaamt Verners weduwe Marianne, die nauw met hem samenwerkte. Wij hadden met haar een exclusief gesprek.

Was uw man een Scandinavisch designer pur sang ? Wat hij ontwierp, was heel anders dan de creaties van zijn Deense tijdgenoten, die eerder ambachtslui waren en droomden van hout.

Marianne Panton : Inderdaad. In de jaren vijftig, zestig en zeventig was hij totaal anders bezig dan de meeste van zijn Scandinavische en Deense collega’s. Hij bewonderde wel het werk van Hans Wegner en andere tijdgenoten, maar hij had geen zin om hen na te bootsen. ‘Zij zijn daar beter in dan ik’, zei hij altijd. En hij ontwikkelde zijn eigen weg in design.

Aan de Zigzagstoel van Rietveld zie je dat hij door een architect werd ontworpen. Zou men van de Pantonstoel kunnen zeggen dat hij meer beeldhouwwerk is dan design ?

Moeilijke vraag. Maar ik denk dat u gelijk hebt. Het gekke is dat Verner ook architect was. Maar als het eropaan kwam om een object te ontwerpen, was hij meer artiest dan architect. Dit geldt ook voor zijn kleurgebruik.

Wat voor een man was hij ? Kalm en meditatief of dynamisch en impulsief ?

Verner had veel kanten en veel talenten. Hij was eerder schuw, bescheiden en speels. Maar in zijn werk was hij veeleisend en ongeduldig. Bij het realiseren van zijn ontwerpen was hij extreem volhardend. Hij was ook heel ernstig, sceptisch en onzeker. Hij was een liefdevolle persoon, als echtgenoot en als vader.

Is het waar dat het hem jaren kostte om een producent te vinden voor zijn Panton chair ? Ik kan me inbeelden dat de stoel niet makkelijk te produceren was.

Dat klopt. Jarenlang wilde niemand hem of had niemand voldoende verbeelding om zo’n vernieuwend, financieel riskant project te lanceren. Het probleem was ook van technische aard. Toen Verner de stoel ontwierp en zijn eerste primitieve prototype had gemaakt, bestond de technologie nog niet om het in stabiele kunststof uit te voeren. Het is dankzij het doorzicht van de familie Fehlbaum van Vitra en vele jaren van experimenteren en hard werken met hen, dat de Panton chair finaal gerealiseerd werd.

Waar haalde uw man zijn inspiratie vandaan voor zijn psychedelische vormen en kleuren ? In de natuur, muziek, iets anders ?

Hij vond vaak inspiratie in nieuwe materialen, maar ook in de natuur en in muziek. Hij kon vaak niet uitleggen waar een idee vandaan kwam.

DOOR PIET SWIMBERGHE

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content