Met of zonder vleugels, aureool niet verplicht, we zien ze vliegen. Van Nicholas Cage in het recente “City of Angels” en John Travolta in “Michael”, tot “Touched by an Angel”; de engelen zijn onder ons.

In de laatste engelenfilm City of Angels, een remake van Wim Wenders’ Der Himmel über Berlin, zien we Nicholas Cage als engel verliefd worden op Meg Ryan. Cage draagt een donkere overjas en oogt allerminst engelachtig, veeleer hondjesachtig triest. Geef me dan maar mijn allerfavoriete cherubijn; de ronde en ietwat onhandige Clarence in It’s a Wonderful Life (1946), de film die elke kerst weer wordt uitgezonden. Als hij erin slaagt James Stewart van een zelfmoord af te houden, maakt hij promotie en krijgt hij zijn vleugels. Telkens wanneer dat gebeurt, hoor je ergens in de wereld een belletje rinkelen, vertelt Clarence aan Stewart. Het maakt me telkens weer gelukkig als ik aan een kassa sta.

Op de tweede plaats komt ongetwijfeld Cary Grant als Dudley, de meest elegante engel aller tijden. In The Bishop’s Wife (1947) daalt hij af om David Niven te helpen bij een geldinzameling voor een nieuwe kerk. Ondertussen flirt hij uitgebreid met diens vrouw, Loretta Young. De recente remake met Denzel Washington en Whitney Houston, The Preacher’s Wife, geeft goed de trend aan: Gods boodschappers zijn in.

Claire Danes ziet er in Romeo + Juliet (1996) bijzonder mooi uit met een paar vleugels. Audrey Hepburn is in Always (1989) een serene maar babbelgrage serafijn genaamd Hap, engelachtig in een witte kabeltrui. Holly Hunter en Delroy Lindo, ook al in overjas, zien er als O’Reilly en Jackson zeer zakelijk uit in A Life less Ordinary (1997), net handelsreizigers in Gods woord. John Travolta’s Michael (1998) is dan weer een bierdrinkende, ongeschoren, slonzige vertegenwoordiger van zijn soort; heel menselijk zou je haast zeggen.

Niet alleen Hollywood, maar ook Parijs en Milaan baden in een religieus sfeertje. Mugler noemt zijn parfum Angel, Ann Demeulemeester verklaart haar t-shirts “holy”, Jean-Paul Gaultier zet zijn modellen doornenkronen op het hoofd, Dolce & Gabbana gebruiken de Madonna als motief, Jean-Charles de Castelbajac schildert engeltjes op een cape en Alessandro Dell’Acqua geeft zijn modellen als styling-element vleugeltjes mee. Je kan boeken over engelen lezen, workshops over bewaarengelen meemaken, een cherubijntjes-kalender op je bureau zetten, angelieke schilderijtjes aan de muur hangen of een gevleugelde broche opspelden. In Amerika is er zelfs een vereniging die zich Halos noemt; kort voor: “Helping angel lovers own stores”. Wat is het toch met die veren?

Misschien heeft het iets te maken met het millennium”, zegt Chuck Roven, producer van “City of Angels”. Ah ja, het millennium. Het is voor de tijdsgeest wat El Niño is voor het weer: het verklaart alles. Het moet gezegd worden dat we twee jaar voor de eeuwwende meer dan ooit in een spirituele sfeer leven; laat het dan het oude testament of new age zijn. Redfields Celestijnse belofte is een bestseller, Madonna is overtuigd van de kracht van de kabbala, Richard Gere is boeddhist, John Travolta aanhanger van scientology en Fox Mulder kijkt naar de sterren en zegt: “the truth is out there”. De behoefte om te geloven is groot, dus waarom niet in engelen?

“Engelen stellen geen vragen of eisen geen tegenprestaties. Ze verlangen niet dat je elke zondag naar de kerk gaat, ze helpen je gewoon”, zegt professor Jaime Lara (religieuze kunst, Yale) in The Independent. Ze wijst erop dat engelen in haast alle godsdiensten voorkomen en dat ze meestal dicht bij de mensen staan. In dat opzicht voelt ze sympathie voor John Travolta’s Michael. “Hij danst, drinkt en rookt en op een bepaald moment verleidt hij een vrouw. In de jaren negentig zijn engelen het licht verteerbare aspect van de godsdienst. Als zij in de hemel mogen en vleugels krijgen, dan lukt het ons misschien ook denken de meeste mensen.”

Dit is beslist niet de bijbelse of traditionele interpretatie. De Kerk stelt dat engelen hemelse geesten zijn, door God geschapen om zijn wil aan de mens kenbaar te maken. Het zijn Gods geheime agenten: ze houden ons in de gaten, tellen onze slechte en goede daden en als het moment komt, begeleiden ze ons naar de hemel. De Kerk verdeelt de engelen onder in drie groepen en negen categorieën. Serafijnen en cherubijnen zitten aan de top van de carrièreladder, aan Gods voeten. De door ons zo gegeerde bewaarengelen vormen de laagste klasse. Engelen mengen zich probleemloos tussen de mensen: ze eten met Abraham, vechten tegen Jacob, beschermen Daniël, bevelen Mozes en blazen op de trompetten van de apocalyps. Dat ze net als Michael of Dudley vrouwen verleiden is hoogst onwaarschijnlijk. Volgens de Kerk zijn ze zonder sexe, geslachtsloos.

Terrorisme, nucleaire tests, burgeroorlogen; er heerst een klimaat van angst en men zoekt geruststelling”, zegt Ellen Freeman, schrijfster van het boek waarop de tv-serie Touched by an Angel is gebaseerd. “Engelen zijn altijd geweldige geruststellers geweest.” Freeman noemt zichzelf een self-made angelologist en wijt de zoektocht naar spirituele warmte aan het overheersende materialistische klimaat. “Mensen zijn geestelijk uitgedroogd. Ze gaan zich vragen stellen. Ze hebben een leidraad nodig en als het kan een gids. Dan komen de engelen op de proppen.”

In de tv-serie Touched by an Angel wurmt Roma Downey ( Monica) zich op het bevel van opper-engel Tess ( Della Reese) binnen in het leven van nietsvermoedende mensen. Elke aflevering duurt een uur en in die tijd behoedt ze hen van zelfmoord, redt ze kinderen uit brandende huizen of verzoent ze familieleden met elkaar. De hemelse medewerkers in de serie zijn wonderlijk no-nonsense. “Hallo, ik ben een engel”, meldt Monica zonder al te veel fanfare aan een verbijsterd echtpaar in het midden van een echtscheiding.

De in Amerika buitengewoon populaire serie heeft veel raakpunten met het verschrikkelijke “Highway to Heaven” van enkele jaren geleden, waarin Michael Landon in eenzelfde formule elke aflevering iemands leven een andere, positieve wending gaf. Er lopen momenteel trouwens een overvloed aan series waarin mysterieuze personen behept met een abnormale kracht of gave zich opwerpen als redders. The Pretender, The Sentinel (VT4) of Early Edition (VRT) waarin een man de krant een dag vroeger krijgt en dus de geschiedenis kan wijzigen; het zijn allemaal variaties op het thema bewaarengel. Het zijn series die inspelen op de idee dat ons leven vormgegeven wordt door een hogere kracht en dat alle gebeurtenissen die ons overkomen zo moeten zijn. Que sera sera. Tenzij de grote baas van boven ingrijpt en een vertegenwoordiger stuurt. Een escapistische fantasie.

“Spiritueel? Ik vind zulke series uiterst cynisch”, zegt Paul Haggis (tv-producer CBS) in The New York Times. “Elk verhaal dat beweert dat ik mijn lot niet in eigen handen heb en dat de controle over mijn leven niet bij mezelf ligt, vind ik per definitie negatief.”

Nora Ephron, scenarioschrijfster van Michael, neemt een zachter en grappiger standpunt in. “Mensen geloven graag in God”, zegt ze. “Maar het probleem is dat hij niet naar iedereen tegelijkertijd kan luisteren, hij heeft waarschijnlijk belangrijker zaken aan zijn hoofd. Engelen daarentegen zijn er voor de details. Zij hebben wel tijd voor al die kleine dingen. Zij sturen de takelwagen als je een lekke band hebt, God kan zich daar niet mee bezighouden.”

“City of Angels” is vanaf deze week te zien in de bioscoop.

Lene Kemps