Ik blader door de herfstmodebijlage van The New York Times en schiet in de lach. De modespecials van die krant hebben altijd dat effect op mij. Niet zozeer door de kleren, al kunnen die ook komisch zijn, dan wel door de prijzen: 69.860 dollar (3.144.000 frank) voor een lange zijden jas, 5640 dollar (254.000 frank) voor een rokje in pythonhuid, 17.000 dollar (765.000 frank) voor een lange, doorzichtige, zwarte kanten rok. Begrijp me niet verkeerd. Ik zou best willen rondparaderen in sommige van die verleidelijke spullen. Maar die prijzen zijn toch absurd? Wie koopt zich dit in hemelsnaam? Heel rijke vrouwen natuurlijk – geen enkele Amerikaanse krant heeft er zoveel onder haar lezers als de Times – en de snuggere minaressen van hun echtgenoten, hun prinsesjes van dochters en een hele rist sterren van de business- en entertainmentwereld.

Wat te doen echter als je als vrouw verteerd wordt door het verlangen naar de kleren in die advertenties maar geen fortuin hebt om naar hartenlust te verkwisten? Je kunt stelen van je baas zoals Elizabeth Roach, een 46-jarige vrouw uit Chicago. Alles samen verduisterde ze 250.000 dollar (11.250.000 frank), een bedrag dat ze volledig spendeerde aan de prijzigste kleren en schoenen onder de zon. Ze voelde zich wel verplicht om te stelen want haar jaarsalaris bedroeg ‘amper’ 100.000 dollar (4.500.000 frank). Tegen de tijd dat ze tegen de lamp liep, had ze ook nog eens een half miljoen dollar (22.500.000 frank) schuld bijeengescharreld met haar eigen kredietkaarten.

Maar mevrouw Roach had een uitstekende advocaat. “Het is duidelijk dat mijn cliënte een zeer zieke vrouw is”, pleitte die met een uitgestreken gezicht. “Ze kocht zich voortdurend dure kleren in een poging om zichzelf te genezen van een zware depressie.” De rechter beet in de smakelijke wortel die voor zijn neus werd gehouden. Mevrouw Roach moest de gevangenis niet in. Ze was daarmee de allereerste Amerikaanse dief die tijdelijk ontoerekenbaar werd verklaard op grond van verslaving aan winkelen of shopaholisme.

“Veel mensen winkelen om zich beter te voelen, maar mensen die dit dwangmatig doen, voelen zich losgeslagen als ze het niet doen en schuldig als ze het wel doen”, zei een van de vier psychiaters die haar advocaat ter ondersteuning liet aanrukken. “Mevrouw Roach gebruikte zelden de dingen die ze kocht noch haalde ze er enig plezier uit.” Allez vooruit. Ze riskeerde achttien maanden cel maar kwam ervan af met vijf jaar voorwaardelijk, een half jaar huisarrest tijdens de weekends, een verblijf van zes weken in een halfweghuis en een boete van 30.000 dollar (1.350.000 frank). De rechter verbood Roach verder het gebruik van kredietkaarten en gebood haar in therapie te gaan. De openbare aanklager tekende verontwaardigd beroep aan.

Minstens twee procent van de Amerikaanse bevolking zou aan dezelfde afwijking lijden als Roach, als we een recente studie van Stanford University mogen geloven. Kleren en accessoires zijn de meest gegeerde voorwerpen maar ook huishoudwaren, geschenken en eten zijn goed voor een ‘high’. Negen op de tien shopaholics zouden vrouwen zijn. Wat is het verschil tussen hen en mannen die hun lieve geld dwangmatig verkwanselen aan drugs, alcohol, gokken of seks? Er is er geen, zeggen steeds meer Amerikaanse therapeuten. De dag dat shopaholisme zich een plaats zal veroveren in de bijbel van psychiatrische afwijkingen, de Diagnostic and Standards Manual for the Psychiatric Association, kan niet meer veraf zijn. De obsessie wordt al behandeld zoals alle andere: met diverse therapieën, twaalfstappenprogramma’s in de stijl van Alcoholics Anonymous en antidepressiva zoals Citalopram.

Roach heeft onbetwistbaar een barrière doorbroken. De vraag is voor wie. Een werkloze Amerikaanse aan de bijstand, zonder kredietkaarten op haar naam, die in een boetiek wordt betrapt op het stelen van een Hermès-tas, wordt zonder pardon veroordeeld, zelfs al is het haar eerste vergrijp. Een kaderlid zoals Roach, die er vrolijk andermans miljoenen doorjoeg om er de duurste merken mee te stelen, zegt met de hulp van een gewiekste advocaat en vier psychiaters dat ze “er niets kon aan doen” en de rechter toont begrip. Klassenjustitie is dat.

De hebberigheid van mevrouw Roach is niet meer zo uitzonderlijk. Steeds meer vrouwen klimmen hoger in de bedrijfswereld en geraken dus dichter bij de financiële honingpot. In 1999 was 44 procent van de Amerikanen die wegens fraude gearresteerd werden vrouwelijk, tegenover 27 procent in 1970. In geldverduistering en valsheid in geschrifte steeg het vrouwelijk aandeel in diezelfde periode van 24 naar 38 procent. In tegenstelling tot mevrouw Roach is de modale vrouwelijke oplichtster wel minder gulzig dan haar mannelijke collega. Zij pikt 48.000 dollar (2.160.000 frank), hij 158.000 (7.110.000 frank). Maar zij slaagt er wel veel vaker in dan hij om de gevangenis te ontlopen. Waardoor ik me afvraag welk designerpakje mevrouw Roach had uitgekozen om voor haar mannelijke rechter te verschijnen.