Cafés zijn de mooiste uitvinding. Vier muren waartussen de wereld pauzeert of de revolutie ontstaat. Maar lééft de cafécultuur nog echt, of hebben rookverbod en wifi andere tijden ingeluid ? Knack Weekend rapporteert tien weken lang vanachter de toog.
Aflevering één : DAMBERD, GENT.
Bestel : Keizer Karel van ’t vat of een van de koffiespecials
In Damberd op de Korenmarkt in Gent delen de stamgasten dezelfde liefde : jazz. Of liever, de herinnering aan de jazzhoogdagen van het café maakt dat de gesprekken van de habitués nooit sputteren. Ik herinner me nog dat. En weet u nog toen. En doe ze nog eens vol, want vroeger was het anders.
Ondanks de vleug nostalgie baadt de kroeg vandaag nog steeds in een gloed van je ne sais quoi. Komt het door het gebrek aan licht ? Misschien het donkerbruine meubilair, het gezoem, de wortels van het pand uit 1750 ? Moeilijk precies te vatten waarom, maar de prioriteiten binnen deze muren zijn anders dan die van de wereld daarbuiten. We voelen het meteen als we door de deur gaan. Hier kunnen ze ontzettend goed in het moment zijn. Dat was vroeger, zo leren we straks, niet anders.
Het is drie uur op een dinsdagmiddag en een tiental stoelen is bezet. Aan het hoofd van de abnormaal lange toog zijn twee jongemannen aan het schaken, daarnaast test iemand de apps van de Belgische kranten op zijn telefoon. Het bierglas is overal halfvol. Het krijtbord kondigt wortelsoep aan voor vanmiddag en live music ! voor straks.
In het midden van de toog zit Patrick – Pat Spuur voor de vrienden. Patrick werkt voor de Belgische spoorwegen en komt hier al sinds 3 februari 1978. “Toen lagen onze boekentassen na school op een hoop naast het podium. Toen mocht de jeugd nog drinken.” Patrick wordt bediend door Ann, patron van de zaak.
Ann Krüger – “Ook wel de gendarme genoemd” – is sinds vorig jaar eigenares van Damberd. Jarenlang was ze medevennoot van Paul Feyaerts, vader van de Gentse jazzscene die de zaak runde sinds 1982. Toen Feyaerts vorig jaar op pensioen ging, liet hij het café in handen van Ann.
–
De Weense koffiehuizen, de grands cafés in Parijs en Buenos Aires, de Britse pubs. Eeuwen geleden, toen gebeurde het daar. Schrijvers leefden in het café, de psycho-analyse ontstond half uit een espressokopje. Oelala !
–
Na een kleine rondvraag blijkt Damberd zo’n café te zijn waar elke Gentenaar wel iets mee heeft. Hetzij van lang geleden, hetzij van die ene keer. Vandaag hebben we geen enkel ander doel dan te praten met vreemden. We gaan onbekenden storen in hun routine, tot we de lokale cafébuzz begrijpen.
De patron
Ann Krüger (42) is de dochter van een Duitse beroepsmilitair. Ze begon als barmeid in 1996, werd medevennoot in 1999 en is eigenaar sinds 2011. Haar zoon Gaetan (22) helpt ook in de zaak, ze hoopt dat hij ooit vennoot wordt. Die zeldzame keer dat Ann Gent verlaat, is het voor een gin fizz in de Archiduc in Brussel. Of voor een whisky in Lafayette in Oostende, als het geen bloody mary is, daarnaast in Hotel Du Parc.
Waarom bent u hier ooit aangewaaid ?
Ann Krüger : In 1996 was ik op zoek naar een job achter de bar. Ik kende Damberd als een non-conformistisch café waar de hele wereld over de vloer kwam. Migranten die geen geld hadden, waren hier welkom. Tot in Algerije gingen verhalen rond over de gastvrijheid van het café. De eerste generatie Ghanezen, Marokkanen en Tunesiëren arriveerden hier. Later kwamen ook de Palestijnen en Syriërs. De inwijkelingen zaten rustig in de hoek aan het raam en kregen water van de kraan. Langzaam raakten ze geïntegreerd in Gent. En vroeger was dit ook het mekka voor de jazzmuzikanten. Die kregen een podium naast de toog. Er waren genoeg redenen om hier te solliciteren (lacht).
Wat is zo fijn aan de patron zijn ?
Ik hou van de drukte die evolueert doorheen de dag. Van het café als verlengstuk van thuis. Voor veel tappers ben ik een surrogaatmoeder. Ik heb hun allemaal pinten leren tappen. Soms moet ik een van hen heropvoeden, ze kunnen al eens een grote mond opzetten. Maar ze vormen een goed team, maken het de klanten graag naar hun zin.
Hoe gaat u om met de ziel van het café, en de toekomst ervan ?
Ik voel de nostalgie voor de jazzjaren van het café. Die vibe en warmte wil ik bewaren. Elke dinsdagavond speelt onze vaste muziekband, Boomgeruis. Anderzijds is de wereld veranderd. De tijd van zat zijn op de middag is voorbij. Mensen vragen nu meer dan vroeger of ze iets te eten kunnen krijgen. Dat is het voordeel van het rookverbod. Ik sta graag in de keuken, maar ik heb een hekel aan al die bouillons en smaakversterkers. Doe mij maar pure kruiden, ik ben ook vegetariër. Volgend jaar komt er meer fingerfood, nu kun je al soep krijgen. En spelen met koffie hé, dat is ook heel erg van nu. Wacht, ik maak je een latte karamel macchiato.
–
Waarom toch gaan koffie drinken, cafégeruis en grote hoeveelheden informatie verwerken zo goed samen ? Brainstormen gaat beter met een espresso op café. De krant-met-cappuccino leest beter aan dat tafeltje aan het raam dan thuis.
In Damberd worden twee kranten aangeboden bij de koffie : De Gentenaar en De Morgen.
De stamgasten
Inge (47) heeft haar vaste tafel, achteraan tegen de muur met overzicht over het café. Ze is al een paar jaar bewust single. Financieel niet altijd evident, maar de vrijheid doet haar glunderen. “Ik kom hier al meer dan tien jaar. Veel mensen vinden alleen op café gaan zielig, maar ik geniet ervan ! De Gentenaar erbij, en een Duvel. De mannen van de toog hebben mij het gebaar voor Duvel geleerd (steekt pink en wijsvinger omhoog).” Met de andere klanten praat ze niet echt, wel met de tappers. “Ik werk in de keuken van het ziekenhuis Maria Middelares, dat zijn onregelmatige dagen. Na een stressvolle dag kan ik hier even mijn verhaal kwijt.” Damberd is één van haar twee stamcafés omwille van de jazzmuziek. “Soms vraag ik Take Five van Dave Brubeck aan, maar enkel als het past binnen de muziek die op dat moment speelt.”
Wannes (20) en Hein (26) zitten over het schaakbord gebogen. Hein moet straks een shift draaien achter de bar. Hij komt hier al van zijn tiende, mee met zijn vader en oudere broers, vorig jaar leerde hij hier zijn vriendin kennen. “Ik ben afgestudeerd als leerkracht, maar wilde nog niet meteen voor de klas staan. Barman zijn is ook een pedagogisch beroep (lacht). Er bestaat een Facebookpagina van alle ex-barmannen van het café, dat zegt iets. Ik heb hier al veel mensenkennis opgedaan.”
Wannes is dichter, gestopt met studeren en momenteel verantwoordelijke van de Quick in de buurt. Van zijn veertiende komt hij al, toen nog met de bus vanuit Eeklo. “Lijn 65, da’s een uur rijden. Ik had er veel voor over. Als Gent een lichaam is, dan is Damberd het kloppend hart. Er hangt hier een vleugje magie dat niemand snapt. Wij geven elkaar ook allemaal nen bijou.” Voor Ann en het café schreef hij het gedicht Over annberkleurige stralen.
Pascal (48) heeft een cowboyhoed op. Dertig jaar geleden broste hij op school en kwam hij voor het eerst. Hij is een van de anciens die soms uit het gezicht verdwijnen. “Als ik een ferme madame aan mijn been heb.” Maar altijd vindt hij de weg terug. Pascal is schilder, tekenaar, maakt kleren, speelt bas, herstelt Apple-computers en heeft geen huis. “Ik zit nu even in zo’n situatie. Vroeger had ik alles, een vette Mercedes. Nu slaap ik op alle banken van Gent. Ik zoek een ruime locatie, om te kunnen werken. Damberd is mijn uitvalsbasis, iedereen is hier welkom. Tieners, clochards, advocaten. Meestal zit ik aan de toog aan de hoek van de anciens. Daar zie ik goed wie binnen en buiten komt. De onnozelaars heb ik rap in ’t oog.”
–
De Korenmarkt was ooit de plek van de bourgeoisie, vandaag is het een bastion van straatketens. Met McDonald’s en Starbucks als trekpleisters is de authenticiteit steeds verder zoek. Binnen de context van haar café probeert Ann een brug te slaan tussen de roots van het huis en de regels van de nieuwe eeuw. Rokers moeten naar buiten, maar hebben boven ook een afgesloten lokaal. “We noemen het the kiddies room, de jongeren zitten er ook.” Voor de liefhebbers breiden de muziekavonden dit najaar uit naar twee avonden per week.
De muzikanten van jazzkwartet Boomgeruis hebben zich ondertussen opgesteld naast de toog. Ook Lady Linn is het café binnengewaaid. “Ik vind het vree wijs dat hier overdag soul en funk opstaat. Toen ik aan het conservatorium studeerde, trad ik hier ook op. Vanavond kom ik voor de band, mijn vriend is de bassist.”
Conclusie
Het is na middernacht als we de kroeg verlaten, het zal daar nog doorgaan tot een uur of vier. Ik weet niet goed meer wat we vandaag allemaal gedronken hebben, welke muziek er speelde. Wat me bijblijft, is hoe een plek van kleur verandert als je met vreemden praat. Hoe het de kleine dingen in perspectief plaatst. Het is iets wat we – “drukdrukdruk” – veel te weinig doen.
Conclusie van vandaag : een dag op café is een mooie oefening in gemeenschappelijk alleen-zijn. Er worden nog gedichten geschreven aan de toog en in de betere cafés helpen ze elkaar in het leven. Als de cafécultuur nog bloeit, dan wel dankzij de habitués die nooit uit hun rol gevallen zijn en de patron die begrijpt dat een café uitbaten geen klein bier is.
Damberd, Korenmarkt 19, 9000 Gent
Volgende week : Luik
Door Elke Lahousse – Foto’s Griet Hendrickx
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
