Intelligentietesten bij kinderen objectief beoordelen, zo luidde een absurde opdracht tijdens mijn kandidatuur psychologie. Een kind met dyslexie of dat linkshandig is, heeft vaak een ander soort, maar evengoed sterk ontwikkelde intelligentie. Daar werd echter geen rekening mee gehouden, en daar knapte ik op af.

De vadermoord op Jan Fabre was een must. Als je maar één meester hebt, is het niet simpel om zelf iets te creëren zonder aan hem te refereren. Ik had mijn studies gestaakt om twee jaar met hem de wereld rond te kunnen reizen. Jan toonde me wat kan, maar wat ik van hem leerde, moest ik nadien weer van me afgooien om verder te kunnen.

Dans is voor mij slechts een middel om iets te vertellen, zoals het woord dat is voor een schrijver. Ultima Vez heeft 20 jaar geleden een eigen taal uitgevonden. Dat is niet alleen mijn verdienste, maar ook die van de dansers die zich door mijn fantasie lieten besmetten.

Ik sta zelf versteld van de vechtlust die ik bij de start van Ultima Vez tentoonspreidde. Ik organiseerde in Madrid een workshop van drie weken, zonder één dag rust. We begonnen om negen uur ’s ochtends en stopten pas om zeven uur ’s avonds. Geen moment twijfelde ik aan het welslagen van onze operatie. En effectief, anderhalf jaar later stonden we in New York en wonnen we een Bessie Award. Het was echt : het hakmes erin. Ik voelde de waanzin dichtbij komen. Mensen die me ontmoetten, dachten dat ik vol drugs zat, zo speedy was ik.

In mijn eerste stukken haalde ik de fysieke zekerheid onderuit. We gooiden met bakstenen om het échte gevaar op te zoeken. Geïnspireerd door bomaanslagen in Israël pakte ik uit met catastrofale beelden. Eigenlijk had ik het toen al over de onveiligheid waar iedereen nu de mond van vol heeft. Ik zag onlangs een interview terug van 18 jaar geleden. Wat ik vertelde, bleek verrassend actueel. Het grote verschil : toen leek het conflict nog ver weg, terwijl het nu om de hoek loert.

Het leven is niet enkel angst. De zoektocht van de mens, tussen de geboorte en de dood, is mijn thema. Maar het hoeft niet altijd zwaarmoedig te zijn. We zouden onszelf meer moeten relativeren. Als ik onze samenlevingsproblemen zie en de situatie vergelijk met die in Mexico City of Singapore, dan weet ik : het kan ook anders. Misschien moeten we er wat relaxter tegenaan kijken. De politiek staat er te veel boven.

De maatschappij legt vandaag een grote druk op de jongeren. Vroeger kon je een gebouw kraken en er ongestoord drie weken repeteren. Nu moet alles officieel. Het is niet meer gemakkelijk om rebel te zijn. En daarom gaan we er onterecht van uit dat de huidige generatie minder interessant is.

Je moet tegenwoordig héél gespecialiseerd zijn of je komt niet aan de bak. Mijn job is net : van veel dingen iets weten en anderen vragen om te helpen alles uit te diepen. Het is heel sociaal werk wat ik doe.

De eerste stap is de moeilijkste als je een grote meneer als David Byrne benadert. Je weet : het is erop of eronder. Maar eens we samen aan de slag zijn, spaar ik mijn commentaar niet. Ik moet altijd in dialoog kunnen gaan.

Er sneuvelt al wel eens een deur tijdens repetities. De moeilijkste mensen zijn soms de besten op de scène. Je mag dus niet enkel met je vrienden in zee gaan.

Ik hoef geen gids als ik een stad verken. Ik stap wat rond en kom vroeg of laat op de plekken die de andere toeristen bezoeken, maar ook op plaatsen waar zij nooit een voet zullen zetten. Lelijkheid kan ook schoonheid in zich hebben.

Ik weet nog altijd niet goed wie ik ben. Waarschijnlijk wíl ik het ook niet weten. Het onverwoordbare moet onverwoordbaar blijven. Je moet jezelf accepteren, maar niet definiëren. Gevraagd naar mijn beroep, vul ik op de luchthaven telkens iets anders in.

Dikke boeken vol ideeën had ik als jonge kerel. Met het ouder worden, zuiver je je materiaal uit en kom je sneller tot de essentie.

Choreograaf/filmer Wim Vandekeybus (43) viert 20 jaar Ultima Vez, zijn gezelschap. De ‘best of’ voorstelling ‘Spiegel’ gaat in première op 29/9 in de KVS, Brussel. Op hetzelfde moment verschijnt de driedelige dvd-collectiebox ‘Wim Vandekeybus Dance & Short Fiction Films’. Meer info : www.ultimavez.com

Tekst Peter Van Dyck / Foto Charlie De Keersmaecker