Barolo, barbaresco, drie soorten barbera’s, nebbiolo, roero : in het Noord-Italiaanse Piëmont hebt u een handleiding nodig om wijn te kiezen. Herwig Van Hove splitst de markt op in twee delen : in zijn eerste artikel proeft hij de wijnen van de nebbiolodruif (vooral barolo en barbaresco), in een tweede (op pagina 52) keurt hij het barbera-trio, dat aan belang wint. Gerald Dauphin portretteert de belangrijkste wijnmakers van de streek.

N ebbiolo is een weerbarstige druif. Met de rode kleur komen haast altijd grote hoeveelheden bitter mee, die vergen meer dan gewone vakkundigheid zowel in de wijngaard als in de gistingskelder. Te allen prijze moet die bitterheid binnen de grenzen worden gehouden, anders is de wijn niet meer lekker. Fruit en bitterheid moeten op mekaar worden afgesteld, dat is de kunst.

In veel andere wijnstreken laat men dan een aparte fruitbom aanrukken, meestal merlot die volrijp wordt gevinifieerd. Dat gebeurt in de Chianti, bij Vino Nobile de Montepulciano, verdoken in het Franse zuiden met name Corbières, maar ook in haast alle nieuwe-wereldwijnen. In Barolo en Barbaresco zijn die mengingen verboden omdat ze de eigenheid zouden vernietigen. Enkele jaren terug riskeerde Angelo Gaja door de controle klem gereden te worden, hij is prompt uit de DOCG Barbaresco overgestapt naar de ruimere Nebbiolo della Langhe, waar beperkt bijmengen wel is toegestaan.

Barolo 2001

Barolo is de king, de koning van alle nebbiolowijnen. Hij is in elk geval de duurste. De gemiddelde kleinhandelsprijs is nu in Italië 33,60 euro voor een fles. Zoals gezegd, levert de nebbiolodruif haast altijd wijn op met een uitgesproken bitter accent. In de moderne oenologie wordt die bitterheid ‘omhuld’ met fruit en zorgt men er bovendien voor dat de bitterheid van het rijpe type is, de veelgeprezen tanins savoureux van de grote Franse oenoloog EmilePeynaud. Om de bitterheid te doen rijpen, laat men de zon rechtstreeks op de vruchten schijnen, bijvoorbeeld door de bovenste takken van de wijnstok te ontbladeren. In technische termen zegt men dat de impact van de zon de fenologische rijpheid bevordert. Fruit daarentegen, dat men nodig heeft om de bitterheid ‘aan te kleden’, komt van een ‘juiste’ rijpheid en moet men in het wijnmakersproces proberen te behouden, voornamelijk door reductief (zonder luchtzuurstof) te werken.

Toen in 1966 de spelregels van de DOC werden vastgelegd, was er van fenologische rijpheid en fruitconservatie nog geen sprake, om de bitterheid te begrenzen legde men lange vattijden op. Zo moet barolowijn bij wet drie jaar rijpen (waarvan twee jaar op hout) voor hij op de markt komt. De tanninemoleculen gaan dan polymeriseren (samenklitten) en worden zachter van smaak. Maar vatlagering ‘verbruikt’ ook het fruit door zachte oxidatie door het hout en daarom is de driejarenregel eigenlijk onzin. Het is immers essentieel voor het evenwicht van wijn dat fruit en tannines elkaar blijven toedekken, gedurende de hele smaaksequens in de mond, van aanzet tot verre afdronk. Vatlagering ondergraaft dat evenwicht : het fruit oxideert terwijl de tannines wat verzachten. Maar ongedekte finale tannines, verzacht of niet, zijn choquerend om te proeven. Het zijn ‘bomen met takken zonder vruchten’.

Van wijn verwachten we dus evenwicht. Met die norm proeven we blind de barolo 2001, die nu op de markt komt. Eerst nog dit. De oppervlakte van de barolowijngaarden is in 2004 gestegen tot 1714 ha, de helft meer dan tien jaar geleden. De belangrijkste gemeenten zijn Barolo (230 ha), Castiglione Falletto (172 ha), La Morra (495 ha), Monforte d’Alba (300 ha) en Serralunga d’Alba (284 ha). De recente aanplant vind je natuurlijk niet op de beste percelen, maar liggen vaak te laag en zijn wellicht beter geschikt voor schapenteelt. In 2001 werden 8,87 miljoen flessen geproduceerd, minder dan 1 procent daarvan komt naar België (71.000 flessen).

Het jaar 2001 was gekenmerkt door natte en koude perioden begin september, wat het rijpingsproces vertraagde. De nattigheid liet de bessen zwellen, wat altijd verdunning meebrengt. Benieuwd wat in de glazen komt. Van de 176 stalen die we blind mochten proeven zijn er een dertigtal ronduit aan te bevelen, bij 35 maak ik een licht voorbehoud, 68 krijgen een onvoldoende wegens massaal ongedekt bitter. Het is moeilijk werken met nebbiolo.

Excellente barolo 2001

Bocchino Eugenio met een wijn van La Morra ; Ciabot Berton met de gelijknamige cru uit La Morra ; Poderi Marcarini, cru La Serra, La Morra ; Bovio Gianfranco, cru Vigna Arborina, La Morra ; Montis, cru Bussia, Monforte d’Alba ; Domenico Clerico, cru Ciabot Mentin Ginestra (ontroerend goed), Monforte d’Alba ; Poderi Aldo Conterno, cru Colonnello, Monforte d’Alba ; Poderi RuggeriCorsini, cru Corsini, Monforte d’Alba ; Tenuta Arnolfo, cru Costa di Bussia, Monforte d’Alba ; Seghesio F. lli, cru Vigneto La Villa, Monforte d’Alba ; Germano Angelo, cru Mont d’Occa Dardi, Monforte d’Alba ; Abbona Marziano ed Enrico, cru’s Pressenda, Monforte d’Alba, en Terlo Ravera, Novello ; Alessandria Gianfranco, cru San Giovanni, Monforte d’Alba ; Germano Ettore, cru Prapo, Serralunga d’Alba ; Fontanafredda met de ontroerend goede cru’s Serralunga en Vigna La Rosa, Serralunga d’Alba ; Rinaldo Francesco, cru Cannubio, Barolo ; Barale F. lli, cru Castellero, Barolo ; Bric Cenciurio, cru Costa di Rose, Barolo ; Poderi Luigi Einaudi, cru Costa Grimaldi, Barolo ; CavallottoF. lli, cru Bricco Boschis (ontroerend goed), Castiglione Falletto ; Terre da Vini, cru’s Poderi Scarrone, Castiglione Falletto, en Paesi Tuoi, Grinzane Cavour ; Conterno Franco, cru Vigna Pugnane, Castiglio-ne Falletto ; SordoGiovanni, cru Rocche di Castiglione, Castiglione Falletto ; Cavalier Bartolomeo, cru Vigneti Solanotto, Castiglione Falletto ; Fenocchio Giacomo, cru Villero, Castiglione Falletto ; Cogno Elvio, cru Ravera, Novello ; Cadia met wijn uit Verduno.

Het voorbehoud betreft gewoonlijk een kleine, aanvaardbare tannineopstoot op het einde van de smaaksequens. De kans dat dit klein onevenwicht verder op fles geabsorbeerd wordt, is groot : Molino Mauro, Farina Stefano, Cascina Casanova, San Biagio, Dosio Vigneti, Gagliardo Giannai, Bolmida Silvano, Veglio Mauro, Manzone Giovanni, Fratelli Odero, Conterno Fantino, Tenuta Rocca, Grimaldi Bruna, Principiano Ferdinando, Vigna Rionda, Germano Ettore, Brezza Giacomo e Flli, Marchesi di Barolo, Sandrone Luciano, Poderi Luigi Einaudi, Grimaldi Giacomo, Boroli, Paruso Armando, Brovia, Az Agricola Vietti, Monfalletto Cordero di Montezemelo, Scavino Paolo, Lo Zoccolaio, Burlotto.

Barbaresco 2002

Bij barbarescowijn zijn de regels iets milder : hij moet minstens twee jaar rijpen waarvan één op grote eiken vaten. Nu komt dus de 2002 op de markt. Hij wordt ook gemaakt van 100 procent nebiolodruiven, berucht om hun intrinsieke bitterheid. Op de meer zanderige bodem van Barbaresco zijn de wijnen bij het begin echter al wat milder.

Het DOC-gebied is niet zo groot : 160 ha in Neive, 100 in Treiso, 230 in Barbaresco en 30 hectaren in Rocco. Onder de 32 wijnen die op de proeftafel verschenen uit het regenjaar 2002 waren er 14 goed of goed met licht voorbehoud, waaronder de klassieke wijnhuizen zoals Negro, Sottimano, Paitin, Vigin en Pellissero. De vaakst voorkomende fout, hoe kan het anders met nebbiolo : schraal, dun en een ongedekt bitter einde. In het regenjaar was de productie met haast een miljoen flessen gedaald : 2,56 miljoen, waarvan een kleine 8000 flessen naar België komen. De gemiddelde kleinhandelsprijs in Italië is 20,7 euro per fles.

Barbaresco 2002, ronduit goed of met licht voorbehoud

La Casa Nova, cru Montestefano, Barbaresco ; Montaribaldi, cru SoriMontaribaldi, Barbaresco ; Adriano Marcoe Vittorio, cru Basarin, Neive ; Negro Angelo e Flli, cru Basarin, Neive ; Sottimano, cru’s Cotta, Neive, en Pajore, Treiso ; Massimo Rivetti, cru Froi, Neive ; SarottoRoberto, cru Gaia Principe, Neive ; Paitin, cru Serra Boella, Neive ; Cascina Luisin, cru Sori Paolin, Neive ; Busso Piero met wijn uit Neive-Treiso ; Casa del Baio met wijn uit Treiso ; Vigin met wijn uit Treiso, Pelissero, cru Nubiola, Treiso.

Nebbiolo d’Alba 2003

De DOC Nebbiolo d’Alba staat nog nergens : van de 22 voorgestelde wijnen zijn er wel 13 met negatieve elementen waarvan naakte bitterheid alweer het meest voorkomt. Als er al fruit geproefd wordt, is het meestal het frambozensnoepje, dat hoogst waarschijnlijk van een gisting onder koolzuurgas afkomstig is. Nebbiolo d’Alba moet een jaar rijpen voor hij op de markt komt. We proeven dus het jaar 2003 : 7 goede wijnen op de 22 stalen, die van Giordano, Paitin, Ascheri en Sandrone behoren tot de beste.

Nebbiolo d’Alba 2003 : ronduit goed of met licht voorbehoud

Ferdinando Giordano met generische wijn ; Paitin, cru Ca Veja, Alba ; PennaLuigi e Flli, cru Pinin, Alba ; Alario Claudio, cru Cascinotto, Diano d’Alba ; Buganza Renato, cru Bric Paradis, Guarene ; Ascheri Giacomo, cru Bricco san Giacomo, Montaldi Roero ; Sandrone Luciano, cru Valmaggiore, Vezza d’Alba.

Roero 2002

De vierde nebbiolowijn, roero, DOC sinds 1985, omvat 186 ha, wat een flinke 800.000 flessen oplevert. Ze liggen ten noorden van de Tanaro op meer zanderige heuvelruggen. De wijn mag ook als nebbiolo d’Alba op de markt komen, een bekendere appellatie. Van de 16 stalen uit 2002 die we mochten proeven, zijn er 14 aan te bevelen, waaronder opvallend goede wijnen bij Negro Angelo, Monchiero Carbone, Tabiano, Porello, Marsaglia en vooral Giovanni Almondo. Ook de markt reageert gunstig op de roerokwaliteit : de gemiddelde kleinhandelsprijs in Italië is 16,5 euro, voor nebbiolo d’Alba is dat 12,5 euro.

Roero 2002 : ronduit goed of met licht voorbehoud

Pace, cru Superiore, Canale ; Malabaila, cru Castelletto, Canale ; Monchiero Carbone, cru Printi, Canale ; Porello Marco, cru Torretta, Canale ; Morra Stefanino met wijn van de gemeente Castellinaldo ; Marsaglia Emilio, cru Brich d’America, Castellinaldo ; Bel Colle, cru Roero Movije, Corneliano d’Alba ; Ponchione Maurizio, cru Monfrini, Govone ; Buganza Renato, cru Bric Paradis, Guarene ; Almondo Giovanni, cru Bric Valdiana (ontroerend goed), Monta d’Alba ; Taliano Michele, cru Roche dra Bossora, Monta d’Alba, Negro Angelo e Flli, cru’s Prachioso, Monteu Roero, en Sudisfa, Canale ; Deltettoo, cru Braja, San Stefano Roero.

Door Herwig Van Hove / Foto’s Gerald Dauphin

De vermaarde wijnen barolo en barbaresco worden gemaakt van de weerbarstige nebbiolodruif en moeten zich houden aan stroeve wetten. Alleen de bekwaamste wijnmaker blijft overeind.