Het Groothertogdom Luxemburg is bekend om zijn kleine wijnen. Maar één domein toont aan dat het kleinste wijnland ter wereld wél in staat is topwijn af te leveren: Alice Hartmann. Vernoemd naar de vrouw die er haar levenswerk van maakte. Het groothertogelijk paleis is er klant.
Vanuit Wormeldange zie je de Koeppchen hoog boven het dorp uittorenen: een berg van 300 meter hoog, volledig beplant met wijnstokken op kalkbodem, het beste terroir in Luxemburg. En voor 75 % in handen van één domein: Alice Hartmann.
In de rue Principale, die dwars doorheen dit schilderachtige dorp loopt, staat schuin tegenover de mairie de historische woning van Alice Hartmann. Links ervan: de oude garage waarin vroeger het materiaal voor het werk in de wijngaard werd opgeslagen. Rechts ervan: de gloednieuwe wijnkelder, strak en wit. Alice Hartmann is overleden in 1984, ze was over de tachtig en ze had haar levenswerk voltooid: de beste wijn van Luxemburg maken. Wat is er nu van haar domein geworden? Ik druk op de deurbel. Een man van 36, André Klein, doet open. Ik stap de geschiedenis binnen.
In de woonkamer ontbreekt alleen het getik van een pendule. Voor de rest is alles bewaard gebleven of meticuleus gerestaureerd zoals het was, toen Alice Hartmann hier nog woonde. Oude schilderijen van wijngaarden zijn de stille getuigen van haar leven.
Haar familienaam is die van haar man, die ze op jonge leeftijd verloor. Ze hertrouwde nooit. Ze kwam aan het hoofd van het wijndomein dat hij had geërfd van zijn ouders, en bouwde het uit tot het beste van haar land. Met wijnen van riesling die zelfs konden wedijveren met die van Duitsland, algemeen beschouwd als het beste rieslingland. Duitsland is trouwens niet veraf: vanuit de woonkamer zie je de Moezel stromen achter het huis, aan de overzijde ligt Duitsland. Rechts van het huis verbindt een brug beide landen.
“Alice Hartmann had geen kinderen”, zegt André Klein. “Daardoor kwam dit domein na haar overlijden in handen van haar neef. Die was antiquair en had geen interesse in wijnbouw. Het domein raakte in verval, en werd uiteindelijk in 1996 verkocht aan de eigenaars voor wie ik nu werk.” Die nieuwe eigenaars, die fors geïnvesteerd hebben om Alice Hartmann de glorie van weleer terug te geven, willen onbekend blijven.
“Wat ik wel kan zeggen, is dat ze beiden een succesvolle carrière hebben uitgebouwd in de business van het luchtvrachtvervoer”, zegt Klein. “Ze zijn bovendien allebei zonen van wijnbouwers. Vandaar dat ze zich met hart en ziel in dit project hebben gestort.”
ALTIJD UITVERKOCHT
André Klein, wiens moeder een Vlaamse is,? werd in 2005 gevraagd om het domein te leiden. Hij was toen sommelier, en een jaar eerder uitgeroepen tot de beste van Luxemburg. Hij vormt nu een tandem met Hans-Jorg Befort, een 39-jarige wijnmaker, afkomstig van de Duitse oever van de Moezel. Samen hebben zij Alice Hartmann teruggebracht waar het thuis hoorde: aan de top.
Ik bekijk de lijst met prijzen die beduidend hoger zijn dan wat je in Luxemburg verwacht: tussen 20 en 35 euro per fles. En overal de vermelding: épuisé, uitverkocht.
“We produceren honderdduizend flessen per jaar en hebben altijd wijnen te kort”, zegt Klein. “We werken dan ook met allocaties : voorafbepaalde hoeveelheden waarop particulieren, restaurants en handelaars kunnen intekenen. Die moeten ze dan ook jaar na jaar afnemen. Wie een jaar overslaat, verliest zijn allocatie, die dan naar iemand anders op de wachtlijst gaat.”
Dat een Luxemburgs domein met allocaties werkt, is opmerkelijk. Normaal wordt dat systeem alleen in wereldberoemde wijnstreken als Bordeaux en Bourgogne toegepast. “Toen Alice Hartmann nog leefde, was het ook al zo”, vertelt Klein, “alleen had ze maar twee klanten die alles afnamen, en niet de minste : het staalconcern Arbed, de industriële trots van Luxemburg, en het paleis van de groothertog.”
Hij toont mij het officiële document dat in de woonkamer ophangt, waarin Alice Hartmann als hofleverancier wordt aangeduid: “In 2011 hebben we dat opnieuw kunnen verlengen voor tien jaar. Maar intussen voeren we onze wijnen ook uit. Onze belangrijkste exportmarkt is Denemarken, gevolgd door België, Frankrijk en Duitsland.”
Bijzonder trots is Klein op het feit dat Alice Hartmann enkele percelen van wereldberoemde wijngaarden in Duitsland heeft verworven, Trittenheimer Apotheke en Scharzhorfberg, en zelfs van een premier cru-wijngaard in Saint-Aubin in Bourgogne: “Wie had ooit gedacht dat een klein domein uit Luxemburg daarin zou slagen? ”
STRAK MINIMALISME
Langs een smalle stenen trap dalen we af naar de wijnkelder van het huis, voorzichtig om ons hoofd niet te stoten. Hier werden de wijnen vroeger gemaakt en gerijpt. “Vandaag kunnen we ons dat niet meer voorstellen, maar buiten het werk op de wijngaard werd alles in huis gedaan”, legt Klein uit. “Het personeel woonde hier ook, Alice Hartmann kocht zelfs kleren voor hen, ze was sociaal bewogen en graag gezien in het dorp. Maar tegelijk schijnt ze ook une dame de fer geweest te zijn. Ze had een geweer in huis om ongewenste bezoekers af te schrikken.” De wijnen worden nu in een nieuwe wijnkelder gemaakt, daarvoor moeten we naar buiten, langs de tuin van het huis. “Vroeger werd deze tuin zowat beschouwd als het park van het dorp”, vertelt Klein. “Oudere inwoners herinneren zich nog dat ze hier voor het eerst hebben gekust. Alice Hartmann maakte daar geen probleem van.”
De nieuwe wijnkelder is een apart gebouw naast het woonhuis, architecturaal is er geen groter contrast denkbaar : “We wilden geen replica van het huis, de charme van het verleden kun je niet nabootsen. We hebben dus resoluut voor een eigentijdse, strakke, minimalistische architectuur gekozen. Drie jaar geleden hebben we deze wijnkelder in gebruik genomen.”
Van het verleden beland ik in de toekomst. Met materialen die makkelijk te reinigen zijn, omdat het moderne wijnmaken absolute hygiëne vereist. Met een pneumatische pers die de druiven niet alleen heel zacht perst, maar ze ook koelt zodat ze niet vroegtijdig oxideren. Met perfect onderhouden vaten in een geklimatiseerde ruimte met panoramisch uitzicht over de Moezel. “De kelder is dertien meter diep, ” zegt Klein, “zo hoeven we het druivensap nooit op te pompen, maar kan het rustig van de pers naar de gistingstanks vloeien, en vandaar naar de vaten. Die zachte behandeling levert beduidend betere wijn op. Maar de stabiliteitswerken die daarvoor nodig waren, hebben we onderschat.”
In een gedeelte van de wijnkelder lijkt het of we in de Champagne zijn beland : hier staat al het beste en nieuwste materiaal waarmee crémant wordt gemaakt, schuimwijn volgens de champagnemethode. “Ons grootste succes”, zegt Klein, “politici en de groothertog schenken onze crémant altijd bij internationale contacten.”
Ik wandel terug door de rue Principale van het dorp. Voor mij zie ik de steile wijngaarden van de Koeppchen, achter mij het oude huis en de gloednieuwe wijnkelder, het verleden en de toekomst van Alice Hartmann.
Tekst Bruno Vanspauwen
André Klein: “We produceren honderdduizend flessen per jaar en hebben altijd wijnen te kort”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
