Vrouwen zijn al zo emotioneel, vonden de Grieken en Romeinen, dus laat ze dan nog eens beginnen drinken. Toch kon wat knoflook en koriander in hun wijn wonderen doen.

Pol Moyaert

Wat onderscheidt de gekultiveerde mens van de barbaar ? De Griekse geschiedschrijver Thucydides (5de eeuw voor Kristus) moest daar niet lang over nadenken : “Het maken van olijfolie en wijn”. Als die barbaren dan toch wijn dronken, dan deden ze dat puur, en dan werden ze stomdronken. Een Griek verdunde zijn wijn altijd met water, en bij het drinken was het de kunst om te laten zien dat je in staat was te genieten èn dat je over een flinke dosis zelfbeheersing beschikte.

Een symposion was een drinkfeest van mannen die, aanliggend op bedden, erudiete gesprekken voerden. “Het was een geestelijke training in het verkennen van de eigen grenzen, juist met behulp van een drank die het overschrijden van die grenzen aanlokkelijk maakte, ” zo schrijven Els Lems en Lucette Faber-Oostenbroek in het boek Wijn ! Wijn ! ! Wijn ! ! ! Een wereld van wijn in de Grieks-Romeinse Oudheid, dat verscheen ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Deden de mannen water bij hun wijn, dan mochten de vrouwen alleen maar een beetje wijn bij hun water doen als ontsmettingsmiddel. De Romeinse vrouwen waren wat geëmancipeerder dan de Griekse, maar toch niet al te zeer zoals het ius osculi, het kusrecht, illustreert. Het is het recht van de man om de vrouwelijke familieleden op de mond te mogen kussen, als bezegeling van de familierelatie. Maar de man kon dit recht dus ook gebruiken om te kontroleren of de vrouwen niet aan de fles gezeten hadden.

Zowel bij Grieken als Romeinen was de redenering dat vrouwen van nature al emotioneler zijn, en als ze dan ook nog eens gingen drinken, ja, dan gooiden ze echt alle remmen los. Maar dat was nu precies wat de wijngod Dyonysos wou en dus maakte hij de vrouwelijke maenaden (samen met de mannelijke satyrs) tot zijn favoriete volgelingen. De maenaden kwamen niet alleen in de mytologie voor, er zijn historische aanwijzingen dat een groot aantal Griekse vrouwen eens in de twee jaar de bergen introk om zich tijdens de Dionysusviering eens helemaal te laten gaan. Dat deze anders zo sobere vrouwen, zich dan totaal overgaven aan de drank, moet zo schrijven Lems en Faber-Oostenbroek “het effekt van een hogedrukketel hebben gehad”.

Dat vrouwen slechter tegen drank kunnen, wordt ook door de moderne wetenschap bevestigd. Eenvoudig geformuleerd, zit het zo : eenmaal in het lichaam ontwikkelen zich uit de alkohol giftige stoffen die in de maag door bepaalde enzymen worden omgezet en vervolgens door de lever worden verwerkt. En vrouwen bezitten nu eenmaal minder van deze afbraakenzymen. Maar ! Rond de leeftijd van veertig, vijftig jaar worden de rollen omgedraaid en nemen de enzymen bij de man sterk af. Wat tot gevolg heeft dat vrouwen op latere leeftijd beter tegen drank kunnen dan mannen. Helaas, schrijven de auteurs, werden vrouwen in de Oudheid niet oud genoeg om aan dit inhaalmaneuver plezier te beleven. Vandaag dus wel.

Er is in dit blad door Herwig Van Hove al herhaaldelijk op gewezen dat het drinken van twee à drie glazen wijn per dag goed is voor de gezondheid. De artsen uit de Oudheid wisten al dat hij gelijk had. Wijn speelde een niet weg te denken rol in de antieke geneeskunde. Zo beschrijft Hippocrates de Vader van de geneeskunde tot in detail welke wijn bij welk ziektebeeld past. Galenus was ervan overtuigd dat wonden die met wijn ontsmet werden, niet ontstoken geraakten. Zo haalde hij bij grote buikwonden de ingewanden uit de buikholte, waste ze in wijn en legde ze terug in de holte. Als de patiënt dan toch overleed, “dan ten minste niet aan ontstoken ingewanden… “

Een beker wijn vermengd met knoflook en koriander stond bekend als een efficiënt afrodisiacum. Was abortus nodig, dan dienden bij voorkeur zoete witte wijnen te worden gedronken, liefst veel en na een flinke fysieke inspanning. Bij ernstige hartkwalen was wijn, aldus Plinius, “de enige hoop voor het hart”. En was ook die hoop verzwonden, dan restte er nog een mooi grafschrift, zoals dat van deze Romeinse legioensoldaat : “Dum vixi, bibi libenter, bibete et vos” bij mijn leven heb ik met plezier gedronken, drinken jullie vooral ook.

Els Lems en Lucette Faber-Oostenbroek, “Wijn ! Wijn ! ! Wijn ! ! ! Een wereld van wijn in de Grieks-Romeinse Oudheid”, Kosmos-Z&K Uitgevers, 96 blz., 600 fr. Tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden tot 10 maart 1996.

De wijngod Dionysus vaart de wijnbouw over naar Griekenland.

Wandschildering in Pompeï : wijnschenkende liefdesgodjes.