Kwiek en gezond de kaap van de honderd ronden, wie wil daar niet voor tekenen ? Dokter William Cortvriendt vulde zijn boek ‘Hoe word je 100 ?’ met haalbare aanbevelingen.

William Cortvriendt schrijft al jaren over gezondheid. Voor Hoe word je 100 ? werkte hij zich door honderden wetenschappelijke studies ; over die medische bevindingen brengt hij verslag uit in zijn boek. De voornaamste conclusie ? Dat we in onze welvaartsmaatschappij anders tegen voeding moeten gaan aankijken.

William Cortvriendt : “Al in mijn studententijd viel het me op dat je als arts pas geroepen wordt als er iets misloopt. Je bent een loodgieter die snel de lekkage repareert. Dat is het paard achter de wagen spannen, zeker nu we sinds dertig, veertig jaar een vloedgolf van ziektes op ons zien afkomen die vroeger niet of veel minder voorkwamen. Intussen is wetenschappelijk aangetoond dat de meeste daarvan met levensstijl te maken hebben. Om die typische welvaartsziektes een halt toe te roepen, moeten we op een andere manier gaan denken, en dit boek wil daarin helpen.”

Er is ons lang voorgehouden dat een goede gezondheid vooral een kwestie is van goede genen.

“Op het aandeel van genetica respectievelijk levensstijl in een goede gezondheid is geen exact percentage te plakken. Neem Angelina Jolie. Een genetisch defect in haar familie maakt de kans op borstkanker heel groot, en daarom heeft ze preventief haar borsten laten verwijderen. Maar dat is een uitzonderlijk geval van misschien één op tienduizend. De meeste gevallen van borstkanker hebben niets met genetica te maken. Amerikaanse vrouwen hebben drie tot vier keer meer kans op borstkanker dan Japanse. Verhuizen die Japanse vrouwen naar de States, dan halen ze hetzelfde hoge percentage, terwijl Amerikaanse vrouwen die naar Japan verhuizen hun risico drastisch zien dalen. Het wordt steeds duidelijker dat bij welvaartsziektes de levensstijl een dominante rol speelt.”

Is ons lichaam niet geschikt om met welvaart om te gaan ?

“Zo’n tienduizend jaar geleden waren er geen landbouwgewassen. Die kwamen er pas toen de mens sedentair ging leven en ontdekte dat hij de zaden van grassen kon selecteren – een eerste vorm van zachte genetische manipulatie. Landbouw maakte dat er koolhydraten ter beschikking kwamen van de mens en zijn veestapel.”

“Ons lichaam heeft zich nooit goed aangepast aan die overgang en zal dat ook nooit doen. In de moderne tijd zijn we bovendien voedsel industrieel gaan bewerken. Dat is een nefaste ontwikkeling, want koolhydraten worden daardoor heel snel omgezet in glucose. Frisdranken, die koolhydraten in opgeloste vorm bevatten, maken dat je lichaam de glucose heel snel absorbeert, wat zorgt voor hoge pieken in het bloed. Je lichaam herkent deze koolhydraten niet eens en denkt dat je water drinkt. Vandaar dat ik spreek over stealth food, of ‘verborgen voedsel’, waarbij het verzadigingseffect uitblijft. In de natuur komt zo’n voedsel niet voor. Daarom zijn er geen dikke dieren. Alleen mensen en huisdieren worden dik…”

De voedingsindustrie draagt dus een grote verantwoordelijkheid.

“Ons leven is de voorbije halve eeuw totaal veranderd. Er is te weinig tijd om uitgebreid te koken, iedereen wil snel iets in de magnetron duwen en de industrie heeft daar perfect op ingespeeld. De oplossing bestaat erin eerst te begrijpen wat we niet goed doen, dat nauwkeurig omschrijven en vervolgens een aanpak formuleren om de schadelijke gevolgen de pas af te snijden.”

“Dat is de reden waarom ik dit boek heb geschreven. Het laat zien dat je geen rare dingen hoeft te doen, geen gezondheidsfreak moet worden of de marathon proberen te lopen. Het grote verschil tussen bewegen en niet-bewegen wordt al gemaakt door elke dag een half uur flink door te stappen. Ik ben zelf dol op pasta, die in wezen ook een soort van suiker is, maar als je pasta korter kookt, mengt met groenten en er wat vlees aan toevoegt, krijg je opeens een veel gezondere maaltijd, die geen hoge glucosepieken in het bloed geeft. Er is niet één grote schakelaar die je moet omtuimelen, maar veeleer vijftig knopjes die je een klein beetje kunt bijstellen om een geweldig resultaat te boeken.”

Dat maakt van ‘Hoe word je 100 ?’ een hoopvol boek. Maar betekent het ook dat wie ziek is, het aan zichzelf te wijten heeft ?

“Dat is ook zo bij welvaartsziektes. Alleen weten weinig mensen wat gezond en wat ongezond is. Erger nog : ook uw arts weet dat niet, omdat hij daar niet voor opgeleid is. De maatschappij gaat er nu eenmaal vanuit dat we pas naar de dokter gaan als we ziek zijn.”

Ons lichaam gaat ook gebukt onder een hoop toxiciteit in de lucht, in het water en in ons voedsel.

“Toen ik aan dit boek begon, nam ik me voor één principe te volgen : ik wil het bewijs zien. Daarom heb ik me strikt aan wetenschappelijke studies gehouden. Welnu, er komen steeds meer bewijzen voor toxische stoffen en hun invloed, maar de resultaten van die studies zijn moeilijk te duiden. In levensmiddelen zitten substanties die allemaal op toxiciteit zijn getest, met als norm de maximaal toegelaten hoeveelheid. Maar we weten nog niet wat de gevolgen zijn als je verschillende van die stoffen combineert, en er bestaan ontelbare mogelijke combinaties. Ik kan daarover wel schrijven en mensen angst aanjagen, maar ik heb geen oplossing.”

“Hetzelfde geldt voor de luchtkwaliteit. Men weet dat in Peking ontzettend veel longziektes voorkomen en studies in het Westen laten zien dat fijn stof problematisch kan zijn, maar ik kan mensen niet adviseren om dan maar minder te ademen. Ik wou geen jammerklacht schrijven, maar heb me geconcentreerd op zaken waar we zelf iets kunnen aan doen. Daarom ben ik blij dat u het een hoopvol boek noemt.”

Is een detoxkuur zinvol of een modeverschijnsel ?

“De effectiviteit ervan is onbewezen en dus is het eigenlijk een modeverschijnsel. We hebben allemaal gifstoffen in ons lichaam, en een paar organen, waaronder voornamelijk de lever, zorgen voor de detoxificatie. Vergeet niet dat veel toxines uit de natuur komen, en daar is een reden voor : planten zijn kwetsbaar voor vijanden als schimmels en bacteriën en daarom hebben ze gifstoffen. Het is heel moeilijk om de grens te trekken, vaak is het een kwestie van dosering.”

Klopt het dat mensen op veel jongere leeftijd kwalen krijgen ?

“Een Amerikaanse vriend van me is kindercardioloog. Hij vertelde me dat hij in zijn praktijk nu kinderen krijgt met een hoge bloeddruk, en de eerste gevallen van kinderen met ouderdomsdiabetes heeft gezien. Dat was vroeger iets voor zeventigjarigen. We vinden steeds vaker welvaartsziektes bij kinderen, zoals ook obesitas.”

Ik onthoud uit uw boek de verwoestende effecten van glucose.

“Wanneer we hoge spiegels van glucose in het bloed hebben, gaat de glucose aan de eiwitten zitten, dat is de zogenaamde glycering of ‘versuikering’ van eiwitten. Dat gebeurt in het hele lichaam en dan krijg je onder meer een rimpelige huid omdat de elastine en het collageen minder soepel worden. Maar ook het kraakbeen in de gewrichten bestaat uit eiwitten en dat gaat door glycering versneld slijten. Rond onze bloedvaten zit eveneens collageen – je mag je dat voorstellen als soepele rubberen pijpjes die de bloeddruk laag houden. Als je veel suiker en zetmeel inneemt, veranderen die rubberen pijpjes in starre loden pijpen en krijg je een te hoge bloeddruk. Hetzelfde gebeurt met cholesterol en met ons immuunsysteem. De snuffelmolecules, dat zijn de antilichamen die op onze witte bloedcellen zitten, zijn complexe eiwitten die door de versuikering de weg kwijtraken, waardoor de mensen vatbaarder worden voor infecties, kanker en auto-immuunziektes.”

Wordt het niet stilaan tijd om te waarschuwen voor de gevaren van suiker, zoals dat met roken al gebeurt ?

“Wat het roken betreft staan we al decennia verder met het bewijsmateriaal, terwijl het met suiker wat gecompliceerder ligt. Het ligt niet voor de hand om alleen suiker te viseren. Er zijn mensen die helemaal geen suiker eten en toch heel dik zijn omdat hun lichaam op een ongezonde manier met koolhydraten uit brood en pasta omspringt.”

“Het probleem wordt nog gecompliceerder als je er rekening mee houdt dat de producten met verreweg de meeste opbrengst per hectare koolhydraatachtige planten zijn zoals granen, suikerbieten en aardappelen. Mochten we radicaal gaan voor een voedselbeleid met minder koolhydraten en meer groenten en fruit, kun je je afvragen hoeveel meer planeten aan landbouwareaal er nodig zouden zijn om zeven miljard mensen te voeden.”

Intussen wordt de consument overdonderd met informatie over voeding.

“Dat klopt, en vaak is die ook nog eens onvolledig. Zo’n twintig jaar geleden kwam in het nieuws dat rode wijn misschien goed was voor de gezondheid. Wetenschappers hadden van druivenschillen een extract gemaakt en de ratten die dat toegestopt kregen, bleken langer te leven en trager te verouderen. Dat was waar, maar men vergat te vermelden dat ze het equivalent van 115 flessen rode wijn per dag innamen.”

Hardnekkig zijn de studies die zeggen dat minder voedselopname de gezondheid verhoogt.

“Er komt een hele stoet studies aan over de rol van voedselbeperking, waaruit je dan het belang zou moeten afleiden van een of twee dagen vasten per week. Alleen vind ik dat het bewijs te mager uitvalt om zoiets aan te bevelen. Bovendien is elk advies dat niet door de grote massa wordt opgevolgd zinloos. We kunnen wel adviseren om dagelijks een uur te joggen, maar als acht op de tien dat snel vervelend gaan vinden en ermee stoppen, dan heeft dat weinig zin. Idem dito wat vasten betreft.”

Zegt u nu dat wat goed is daarom nog niet uitvoerbaar is ?

“Het belangrijkste is dat we goed begrijpen hoe we in elkaar zitten. Sommige moeders vervangen snoep door fruit en ontzeggen hun kinderen koolhydraten op zo’n strikte manier dat ze ondervoed geraken. In mijn boek geef ik vooral suggesties over wat je kunt doen en ondertussen toch ‘normaal’ verder leven. Je kunt rustig een keertje overdrijven – we blijven tenslotte mensen. Bij mijn lezingen wordt me vaak gevraagd of ik zelf weleens zondig. Nu, laat dat duidelijk zijn : ik zal niet de eerste steen werpen.”

Welke bevindingen hebben u tijdens uw speurwerk het meest verrast ?

“Zonder enige twijfel het belang van vitamine D. Twintig jaar geleden stelde men in de Verenigde Staten vast dat in het noordoosten veel meer hart- en vaatziekten voorkwamen dan in het zuidwesten. Korte tijd later bleek hetzelfde bij een vergelijking tussen Canada en Brazilië. Er volgden nog meer proeven en daaruit bleek dat zonlicht op je huid ervoor zorgt dat je vitamine D aanmaakt. In tachtig procent van de gevallen was de vitamine D bij blanke Amerikanen en Canadezen ontoereikend.”

“De kans op hart- en vaatziekten was vijftig procent lager met voldoende vitamine D in het lichaam en dat bleek voor kanker en voor multiple sclerose net zo te zijn. Het risico op borstkanker bij vrouwen verkleinde zelfs met een factor vijf !”

“Twee oorzaken spelen een rol bij een tekort aan vitamine D : we zitten te veel binnen en in de jaren zeventig kwam er een voedingsadvies uit de Verenigde Staten om minder vet te eten en de hele westerse wereld heeft dat opgevolgd. Vet zorgt voor een krachtig signaal aan het lichaam dat we verzadigd zijn en dat koolhydraten langzaam en gelijkmatig in ons bloed komen.”

“Vitamine D zit in vetrijk voedsel, en zonder vet wordt vitamine D niet opgenomen – daarom moet het samen met een maaltijd worden ingenomen. In de Verenigde Staten zie je in de rekken ‘fat free milk, fortified with vitamine D’ staan. Dat heeft helemaal geen zin, dat gaat dus rechtstreeks in de pot !”

TEKST & FOTO PIERRE DARGE

“Elk advies dat niet door de grote massa wordt opgevolgd is zinloos”

“De eerste gevallen van kinderen met ouderdomsdiabetes zijn vastgesteld. Dat was vroeger iets voor zeventigjarigen”

“Er zijn geen dikke dieren. Alleen mensen en huisdieren worden dik”