Recent werd in Tienen de modernste watertoren van Vlaanderen in gebruik genomen. Een blikvanger in het landschap.

De architect van deze toren, Ortwin Deroo, bezorgt de archeologen van de toekomst een aardige uitdaging. Als ze hier over enkele honderden jaren opgravingen zullen doen en het grondplan van deze toren terugvinden, zal wellicht niemand begrijpen wat de functie van dit curiosum was. Een klassieke watertoren heeft immers een rond grondplan, maar hier zal een grote rechthoek worden opgediept waaruit monumentale vlakken oprijzen, met in de voet een bekken om overtollig regenwater op te vangen. Misschien leggen de archeologen wel een verband met de talrijke Romeinse resten die op deze heuvel werden gevonden en denken ze dat dit een tempel was. Niet zo gek, want het was iets van dat formaat dat de architect wilde ontwerpen. Na zijn studies werd Deroo betrokken bij een aantal archeologische projecten in Griekenland en Mexico, wat hem misschien op het idee bracht. “Dat was een beetje ter compensatie van een jeugddroom, want eigenlijk wilde ik archeoloog worden”, vertelt hij. Maar architecten bouwen nu eenmaal wat archeologen later opgraven, dus knagen beiden aan dezelfde kluif.

Tienen kreeg er geen watertempel bij, maar een landmerk dat je van mijlenver kunt zien. “Deze omgeving heeft zoiets nodig”, legt Deroo uit. “Vroeger waren er alleen kerktorens die het landschap structureren. Nu die niet meer worden gebouwd, vormen watertorens een alternatief. Bovendien duiden ze meestal ook iets aan, want ze staan vlak bij hun verbruikers, een woonwijk of een industrieterrein. Een opvallende toren vergeet je nooit. Dat is de reden waarom de bouwheer, de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening, tal van torens op een voyante manier opfrist.”

Als huisarchitect van de Maatschappij wordt Deroo zowel betrokken bij renovaties als bij nieuwbouwprojecten. Hoewel eerder eenvoudig van structuur en robuust, hebben veel watertorens regelmatig een opknapbeurt nodig. Van binnenuit kunnen het water en de hoge vochtigheidsgraad voor problemen zorgen, van buiten is dat de klassieke erosie, waaraan alle hoge bouwwerken onderhevig zijn. Bij veel torens vormen de bakstenen gevels zeker een probleem. Deroo bedacht daarvoor al markante oplossingen. Zo maakte hij van de oude watertoren van Bredene een toeristische attractie door hem met metaalplaten te bekleden en als een vuurtoren in brede horizontale banden te herschilderen. De watertoren van Tielt kreeg een volledige glazen mantel waaronder de oude, afgebrokkelde gevel zichtbaar blijft. “Soms volstaat zelfs wat schilderwerk om er iets bijzonders van te maken. De toren van Bierbeek, waarvan de bol beschilderd is als onze aardkluit, is daarvan het fraaiste voorbeeld”, zegt Deroo.

Maar met het ontwerp van de nieuwe watertoren van Tienen ging Deroo duidelijk een paar stappen verder: “Ik wilde iets volledig nieuws ontwerpen, iets dat niet lijkt op een kerk of een fabriek. Het werd een hoekige constructie met een grote bak bovenaan, helemaal van grijs beton, maar geschilderd.”

Het witte kunstwerk heeft een uitgesproken constructivistische stijl, een knipoog naar de functionalistische architectuur van het interbellum. Hoewel fors van bouw, is het luchtig van lijn. Dat komt door de transparante voet waarin een horizontale zwarte balk is verwerkt. Deze balk, ontworpen als een soort balkon, is dé plek om de architectuur van de toren te bewonderen. Helemaal boven betreed je een enorm terras waarrond Deroo horizontale kaders plaatste, die uitzicht bieden over de hele streek. Eigenlijk is dit een gedroomde plek om te wonen. We mogen ervan uitgaan dat Deroo daar even aan dacht toen hij zijn ontwerp maakte.

Ook van binnen mag het kunstwerk worden gezien. In tegenstelling tot de meeste torens zit er geen draai- maar een gigantische steektrap in, wat een riant hoogtezicht toelaat. Een lift ontbreekt. Uitzonderlijk is dat niet, omdat zo’n toren slechts eenmaal per maand wordt bezocht, wat veel te weinig is om het kostbare onderhoud van een lift te verantwoorden.

Watertorens zullen ook in de toekomst een blijvende rol spelen in onze watervoorziening, in tegenstelling tot in Nederland. Daar staan er haast geen. “Omdat dat land zo vlak is, kan er ginds best met krachtige pompen worden gewerkt. Zowel bij ons als in Frankrijk, waar het landschap glooit, zijn zo’n torens nodig om druk aan de leidingen te geven. Dus is dit zeker niet de laatste moderne watertoren van ons land”, zo zegt een enthousiaste Deroo, die graag zo snel mogelijk aan een nieuw project wil beginnen.

Piet Swimberghe / Foto’s Jan Verlinde