De een vlucht in waanzin en veren, de ander in zen en moderniteit. Van inspiratiebronnen als Anastasia in de Amazone bij Givenchy en Pocahontas in de 17de eeuw bij Dior tot Noorderlicht van Thimister; moet er nog haute couture zijn?

Tijdens de haute-coutureweek ontving elk modehuis een fax. Een niet ongewone aanvraag voor twee eersterijtickets voor de kleindochters van Elizabeth Taylor: Emily en D’Arcy Wilding. Liz Taylor heeft geen kleinkinderen met die namen, maar men is bij Chanel zo welopgevoed om niet te twijfelen: de twee kregen een invitatie voor het defilé en voor een klantenlunch. Bij Mugler deed men wel onderzoek en iedereen werd verwittigd dat Emily en D’Arcy bedriegers waren. “Mensen zouden om het even wat doen om binnen te geraken”, zuchtte men bij Chanel.

Haute couture heeft nog genoeg glamour om bij jonge meisjes sterren in de ogen te strooien. De shows worden bijna onmiddellijk verspreid via kranten, tv en Internet, voor het eerst ook via een Amerikaanse zender; maar niets gaat boven een plaats op de eerste rij. De fascinatie blijft. Laat de meeste defilés dan een peperdure public-relationsstunt zijn, uitsluitend bedoeld om zonnebrillen, parfums en sjaals te verkopen, wat spektakel en glamour betreft, gaat niets boven haute couture.

De Parijse week wordt steeds meer een Hollywood-aangelegenheid. Donatella Versace verzamelde een driesterrenpubliek in het Ritz: Puff Daddy, Robbie Williams, Jamiroquais J.Kay, Rupert Everett, Melanie Griffith, Diane Lane en Jennifer Lopez. Ungaro droeg zijn defilé op aan Sharon Stone die voor haar volgende film The Muse ongeveer 28 outfits bij hem bestelde. Valentino houdt het bij “the ladies who lunch”: Prinses Firyal van Jordanië, Anne Bass, Susan Gutfreund, de jetset Concorde-Club. Lacroix zit in het circuit van oosterse prinsessen en grote trouwpartijen, negen societyhuwelijken verleden jaar. Galliano beweert een nieuwe reeks klanten aan te trekken. Niet alleen de rijke Amerikaanse dames die hun echtgenoot vergezellen, maar sterren als Isabella Rossellini en Nicole Kidman, presentatrice Dani Behr, of de 32-jarige beursmakelaar Geneviève Thomas, geïnterviewd door The Independent. “Ik koop couture”, zegt ze. “Waarschijnlijk behoor ik tot wat men de nieuwe generatie noemt. Maar ik draag het uitsluitend bij uitzonderlijke gelegenheden.” Onafhankelijke vrouwen die zichzelf verwennen met superluxueus maat- en handwerk. Josephus Thimister (Nederlander, afgestudeerd aan de Antwerpse Academie, ex- Balanciaga) heeft van de dertig silhouetten die hij in januari presenteerde tien verkocht. In Libération rekent hij voor dat de media-aandacht hem zo’n tien tot vijftien miljoen Franse frank zou hebben gekost. Dominique Sirop, Hubert de Givenchy’s rechterhand, is er trots op telkens zijn volledige collectie kwijt te kunnen. In drukke periodes kan men bij Chanel de bestellingen niet volgen. Haute couture heeft nog klanten en dus ook een reden van bestaan. Het weet alleen niet goed welke richting het uitwil. De waanzin à la Galliano en Givenchy. Of de zenrichting, op zoek naar serene moderniteit, genre Thimister, Sirop, Adeline André.

We hadden het eigenlijk moeten weten toen de stoomtrein het station binnenreed: John Galliano neemt voor Dior een enkel ticket naar Nostalgia. Terminus: couture. Zijn Diorient Express is theater, zonder band met de realiteit. Zijn uitgangspunt is de indiaanse prinses Pocahontas, getrouwd met een Engelsman; ze draagt een jurkje van kralen, een mantel van zwaar tapijt, een pofbroek van bont. Op enkele zwarte strakke jurken na is niets vertaalbaar naar het dagelijkse leven. Het poëtische sprookje is een gekostumeerd bal geworden. De overdreven luxe en romantiek doen niet langer dromen, ze doen verlangen naar het volgende defilé.

Alexander McQueen heeft voor Givenchy Anastasia teruggevonden in het Amazonewoud. Ze wandelt daar rond in prachtige leren jassen, kilo’s veren en mooie broekpakken. Onder de styling zitten bij Givenchy wel echte kleren, om zo mee naar een cocktailparty te wandelen. “Hij heeft zijn eigen signatuur eindelijk gevonden”, jubelt Women’s Wear Daily.

De grote verrassing is Jean Paul Gaultier, die aankondigt dat hij helemaal geen verhaal te vertellen heeft, maar “gewoon, een vrouw mooi wil aankleden”. Zijn Parisienne ziet er prachtig uit in een zwarte trench die baljurk wordt, in een Ierse trui op een mohair rok, in een jasje met veren op een wijde broek. Een elegant, slank, sexy silhouet waarmee hij zonder problemen de Wereldcup van de haute couture wint. In de show zitten eerbiedige verwijzingen naar Yves Saint Laurent en wanneer na afloop Pierre Bergé de ontwerper feliciteert, zijn de geruchten niet meer tegen te houden: Gaultier zou klaargestoomd worden om Saint Laurent couture over te nemen. Gaultier ontkent in alle talen en Bergé gooit zijn handen in de lucht en zegt: “Doorgaan zonder Saint Laurent? Nooit.”

Die Saint Laurent is trouwens in uitstekende doen. Geen trucjes, vermommingen of kostuums, maar perfecte coupes en elegante drapages. Couture-klanten die zichzelf niet meteen als Dior-squaw zien, staan in rijen aan te schuiven voor een smokingjurk, een elegant uitwaaierend rokje of zo’n typisch bolvormig veren jasje.

Complete sereniteit en verfijnd realisme ook bij Chanel. Lagerfeld houdt het bij eenvoudige, moderne silhouetten. Lange, fluïde jurken met volume op de heupen. Wijd uitstaande stijve rokken gecombineerd met een recht topje. Schoolmeisjesfris, met platte sandalen. Gezichten met haast geen make-up, kleding zonder opsmuk. Een luxueus nudisme.

Josephus Thimister, modernistisch van instelling, lokt alweer hetzelfde debat uit als bij zijn debuut: is dit wel haute couture? Is het niet een beetje te simpel? Hij toont zijn collectie bij daglicht en dat levert schilderachtige tafereeltjes op. Zijn lange, slanke silhouetten zijn tegelijkertijd gracieus en actueel. De jurken zijn gemaakt van baalkatoen of satijn, de truien gebreid van zacht kasjmier. Het is allemaal vederlicht en fris.

Zwart bij Lacroix? Zelfs Parijs’ meest uitbundige ontwerper predikt ingetogenheid en toont een aantal zeer eenvoudige cocktailjurkjes en fifties-tailleurs, al duurt het niet lang voor er toch een toverbalachtig ensemble voorbijwandelt. Oef, hij is nog steeds zichzelf.

Of de Versace couture zijn identiteit zou hebben bewaard, was de grote vraag. Donatella toont een jaar na de dood van haar broer de eerste couturecollectie die ze volledig zelf heeft getekend. En de handtekening is sterk: het gebruik van technomaterialen (draden van aluminium en koper, leer gecombineerd met zijde, gerafeld satijn), de typische strakke sexy lijn, de provocerende en vernieuwende coupes. Sommige stuks lijken gezocht en geforceerd, jurken die vooraan lang en achteraan kort zijn bijvoorbeeld. Andere komen moeiteloos modern over, zoals de lange avondjurken, transparant met metalen cirkelvormige banden.

Het Nederlandse duo Viktor en Rolf verkoopt omzeggens niets, tenzij aan musea. Maar ze weten hoe haute couture in elkaar zit, en hoe ze op het systeem willen reageren. “Het is dubbel. We willen eraan meedoen en eraan ontsnappen”, zeggen ze in het NRC Handelsblad. “We zijn absoluut niet cynisch, maar we willen ook niet klakkeloos aanschuiven.” Hun performance-defilés zijn op korte tijd een van de meest scherpe commentaren op de mode-industrie geworden. Soms zetten ze de modellen op een voetstuk. Soms maken ze helemaal geen collectie, maar wel affiches met het opschrift Viktor & Rolf en grève. Ze brachten ook een eigen parfum uit: een flesje zonder inhoud, prijs: vijfhonderd Franse frank. Volgens The Herald Tribune werden er zo’n tweehonderd verkocht.

Zij tonen atoombom-silhouetten. “Met het oog op het jaar 2000, een show en begrafenis tegelijkertijd”, zeggen ze. We zien kakelbonte, veelkleurige bellen, gemaakt van stoffen waarmee Balenciaga en Chanel nog hebben gewerkt. Het zijn vreemdsoortige vormen met bochels en uitstulpingen. “Soms gaan we tegen de lichaamsvormen in, het mag niet te veel kloppen”, vindt het duo. Het is conceptueel en lijkt ondraagbaar, maar het is in elk geval vernieuwend. Haute couture in de zuivere vorm: exclusieve eenmalige ontwerpen die onmogelijk in serie te produceren zijn. Aan het eind van het defilé worden er letterlijk enkele balonnen doorgeprikt. De vreemde volumes verdwijnen en sierlijke drapages blijven over. Zonder lucht ziet couture er een stuk beter uit.

Lene Kemps