Volgende week liggen in Amerika meer dan een miljoen gedrukte exemplaren van de Fifty Shades-trilogie van de onbekende schrijfster E.L. James in de winkel. Fifty Shades of Grey, gevolgd door Fifty Shades Darker en Fifty Shades Freed is een gigantisch succes in de VS. Van het soort dat een vermelding krijgt in het journaal en waarover uitvoerig wordt gedebatteerd in tijdschriften. De reeks is zo’n fenomeen dat een nieuw woord voor het genre werd bedacht : mommy porn, porno voor moeders. Of nog : mainstream BDSM-romantiek (bondagedominantie, sadomasochisme).

Als u nu libertijnse literatuur à la Marquisde Sade verwacht, komt u bedrogen uit. Denk aan pikant gekruide chicklit, aan ontspoorde sta- tionsromans waarbij de treinconducteur knap en rijk is en een voorkeur heeft voor zweepjes, aan een ongecensureerde Bouquetreeks die niet stopt aan de slaapkamerdeur. Slaapkamer ? Het mannelijke hoofdpersonage heeft zijn eigenste Red Room of Pain.

De feministische schrijfster Erica Jong klasseert Shades als een saaie en slecht geschreven Histoire d’O. Het verhaal heeft in elk geval niet veel om het lijf : de 22-jarige studente en maagd Anastasia Steele en de 28-jarige biljonair/zakenman Christian Grey beginnen een duistere relatie. Hij heeft een privéjet, een getormenteerde geest en een arsenaal aan handboeien en zweepjes. Zij heeft een vlekkeloze teint, een parttimejob in een ijzerwinkel (Steele, ja echt) en een gezonde seksuele appetijt. That’s it really. Drie delen lang verkennen ze hun relatie van dominantie en ondergeschiktheid, die – het moet gezegd – complexer wordt uitgesmeerd dan ik het nu laat lijken.

Fifty Shades begon als fanfiction, een internetgenre waarbij, als eerbetoon aan succesvolle boeken, nieuwe verhalen worden verzonnen met bestaande figuren (www.fanfiction.net). Vooral de vampierenreeks Twilight inspireert tot huisvlijt. Ook E.L. James – ondertussen geïdentificeerd als de Londense Erika Leonard, moeder van twee tieners – baseerde haar hoofpersonen op Edward en Bella. Pas toen haar verhaal veel virtuele bijval kreeg, herwerkte ze de personages en contacteerde ze een piepkleine self publishing-zaak in Australië. Maar papieren exemplaren waren tot nu toe moeilijk te verkrijgen en het succes van Fifty Shades is vooral aan het internet te danken. Nog voor Vintage Books de trilogie kocht voor een bedrag met zeven cijfers, haalde het eerste e-book op 7 maart het nummer één van de New York Times-bestsellerslijst, en op 21 maart bezette het drieluik de topplaatsen, vóór Jodi Picoult en Stieg Larsson.

Ondertussen heeft Universal de filmrechten gekocht – er wordt gezegd voor vijf miljoen dollar. En is er een stormloop op grijze dassen, het fetisjkledingstuk van Christian en het beeld op de cover van het eerste boek.

Fifty Shades is een onvervalste internethit en dat is meteen ook de sleutel van het succes. Het is discreet en ongemerkt te lezen op de e-reader Kindle. Passages worden getweet, geshared en gepinned. Haast alle commentaren die ik lees zijn van het leuke, oppervlakkige en licht ‘giechelige’ tienerniveau, zelfs al zijn de lezeressen volwassen vrouwen. ” Shades heeft veel huwelijken nieuw leven ingeblazen”, zegt Lyss Stern, een vroege fan van de serie en stichter van DivaMoms.com. “Je voelt je weer sexy als je die boeken leest.” Ik voelde me vooral weer zestien : een meisje dat ongestoord van pulp geniet en de bes-te stukken ongegeneerd deelt met vriendinnen. Fifty Shades is als een gigantisch lange e-mail die de wereld wordt rondgestuurd, een inside joke onder vrouwen. Het is geen groot literair succes, noch een nieuwe Eat, Pray, Love (aan de werkwoorden wil ik zelfs niet denken), wel vijftig schakeringen van luchtig, sexy en makkelijk.

lene.kemps@knack.be

Lene Kemps

FIFTY SHADES IS ZO’N FENOMEEN DAT EEN NIEUW WOORD VOOR HET GENRE WERD BEDACHT : MOMMY PORN