“Eigenlijk zouden we vandaag liever op een rockfestival spelen dan op een folk- of world-gebeuren. ” Een gesprek met Kirsi Kähkönen van het steeds populairdere Värttinä.

JACKY HUYS

Kirsi Kähkönen is enigszins in paniek. Dit is haar tweede interview. Ooit, dus. Ze had al gevraagd of ze op voorhand de onderwerpen kon krijgen en toen dat niet kon, tja, toen werd het er niet beter op. Wij vragen, ter breken van het ijs, hoe het tot dusverre meegevallen is. Als een pro zegt ze : “Mag ik daarop antwoorden als ik de geschreven versie gelezen heb ? ” Finnen zijn nuchtere mensen. Ook al zijn ze lid van Värttinä, dé kulturele ambassadrices van Finland.

De groep werd in 1983 opgericht door Sari Kaasinen. Maar Kähkönen was er toen ook al bij. “De groep bestond uit eenentwintig kinderen van tien tot zestien, die lol hadden, daar in Rääkkylä een dorpje op zo’n zestig kilometer van de Russische grens. ’t Was gewoon een hobby, een alibi om eens het ouderlijk huis te kunnen verlaten. In geen honderd jaar dacht ik toen dat het ooit mijn beroep zou worden. Integendeel zelfs : wij hadden thuis een boerderij en ik nam dus aan dat ik ooit voor de koeien zou zorgen. ” Ze illustreert het, beeldt twee staartjes haar uit, het Finse koeiemeisje.

Tot 1990 nam niemand Värttinä echt serieus. “Het was ook niet echt opzienbarend, ” zegt Kähkönen. “We bleven erg dicht aanleunen bij traditionele Finse muziek en dan in het biezonder de Karelische. Als men vandaag vraagt wat we spelen, dan zeg ik meestal : folkrock. Sommigen noemen het world, maar ik verkies folkrock. Ik heb in mijn leven naar àlle muziekgenres geluisterd met de uitzondering van klassieke muziek en ben dus vermoedelijk door àlles beïnvloed. We hebben niet echt muziek gestudeerd. Ik geloof dat een van ons zanglessen heeft gevolgd. Meer nog : wij oefenen veel te weinig. Ik ben zelfs een beetje beschaamd om thuis te zingen, omdat ik de buren niet wil storen. “

Erg veel impact had de Finse muziekscène voor de doorbraak van Värttinä ook niet. Jaarlijks het Eurovisiesongfestival, dat wel. “Waarin we het steevast nog slechter deden dan de Belgen, ” lacht Kähkönen. “Dit jaar waren we er dan ook niet bij. Er is een gezonde muziekscène in Finland, maar we beperken onszelf nog te veel tot traditionele muziek. Onze buren van Zweden staan wat dat betreft veel verder dan wij en zij produceren dan ook geregeld wereldsterren, in het zog van Abba. Finland barst van de folkbands. Gelukkig kun je in het land zelf vaak op toernee gaan, als je dat wil. Maar om je een idee te geven : van Oi Dai, onze derde plaat uit 1991, hebben we 50.000 eksemplaren verkocht. Dat is eigenlijk een ongehoord cijfer in Finland, dat we met de volgende platen dan ook nooit meer benaderd hebben. “

Gelukkig is het buitenland vanaf dat moment wakker geworden. “We hebben waarschijnlijk geluk gehad. En een beetje talent ook, zeker. Sindsdien zijn we kulturele ambassadrices van ons land, zoals men dat noemt. Maar stel je daar niet te veel bij voor : wij kunnen nog altijd rustig door de straten van Rääkkylä lopen zonder dat we lastiggevallen worden. De meeste mensen kennen ons weliswaar, maar we zijn geen sterren. We hebben zo’n beetje dezelfde status als de Leningrad Cowboys, de krankzinnige groep die dezer dagen zwaar geplugd wordt door MTV. “

De vijfde en voorlopig laatste Värttinä-cd, Aitara, laat een groep horen, die nieuwe, modernere paden wil inslaan. “Het is een voorlopig eindpunt in een evolutie die eigenlijk al een paar jaar bezig is, ” zegt Kähkönen, “en waarbij we steeds verder afdrijven van traditionele muziek. Aitara is bijna poprock. Dat was niet echt een bewuste beslissing, het gebéurde gewoon : verandering van producer, de aanwerving van een drummer, eigenlijk zouden we vandaag liever op een rockfestival spelen dan op een folk- of world-gebeuren. “

Als men er de teksten van Aitara op naslaat, dan kan men daar, meer nog dan op vorige platen, uitgesproken feministische standpunten in terugvinden. En als men Finse journalisten vraagt om de vrouwen van Värttinä te situeren, dan krijgt men gewoonlijk als antwoord : het zijn wilde wijven. Kähkönen glimlacht : “We zijn wilder op een podium dan op een cd. En in het echte leven ? Sommigen onder ons wel, ja. Kijk, het is logisch dat wij iets meer vrijgevochten zijn dan de andere vrouwen in ons land : die leven, nog altijd, een vrij geïsoleerd bestaan, terwijl wij de wereld al een paar keer rondgetoerd hebben. Kultuur ontwikkelt een mens nu eenmaal. Maar je hebt gelijk : wij zijn vrouwen die graag de touwtjes in handen houden. “

Veel Finnen blijven zich ongemakkelijk voelen door het feit dat gedeelten van hun land na de Tweede Wereldoorlog door Rusland bezet zijn gebleven. Grote delen van de provincie Karelië bijvoorbeeld. Net in die Karelische kultuur wortelt de muziek van Värttinä, een groep die oorspronkelijk opgezet werd om de Karelische en Finn-Oegrische tradities te bestuderen én te kontinueren. Toch zal men in het repertoire van de groep geen maatschappelijke verwijzingen of politieke oprispingen terugvinden. Kähkönen schudt haar hoofd : “Wij zingen liever over dingen die ons nauw aan het hart liggen. Heimwee, de jongens, de liefde. Ik denk niet dat ik politieke songs over mijn lippen zou kunnen krijgen. “

De tegenstelling tussen het oosten en het westen van Finland is hoe dan ookreëel : “Aan de westelijke kant grijpt men veel meer terug naar de Zweedse, verwesterde kultuur. In dat gebied staat de viool veel centraler. Veel van die songs worden helemaal niet gespeeld in het oosten. Meer nog : wij kénnen die zelfs helemaal niet. Wij leunen veel meer aan bij een Russische traditie, waarbij de stemmen prominenter zijn. En in die optiek zit onze traditie dichter bij iets als Les Mystères des Voix Bulgares, dan bij muziek uit ons eigen land. Er zijn trouwens ook nog andere, kulturele verschillen : in West-Finland draagt men veel meer zorg voor zijn huisje en zijn autootje ; dat moet allemaal piekfijn in orde zijn, zoals in Zweden. In het oosten kan ons dat minder schelen, wat overigens niet betekent dat we niet proper zouden zijn. “

Kähkönen blikt in de toekomst : “We hopen allemaal dat we dit voort kunnen doen, maar de realiteit is dat de overgrote meerheid van onze groep uit vrouwen bestaat. Het zou dus kunnen dat we ooit eens met een crêche op pad moeten… We vragen ons hoe dan ook af of we dit fysiek kunnen volhouden : we hebben laatst in drie weken tijd zestien verschillende steden bezocht en ik kan je garanderen dat je kapot bent als je op één dag ergens naartoe moet vliegen, soundchecken, optreden en de volgende dag van vooraf aan te herbeginnen. Maar we willen onze tradities in ere houden, bijvoorbeeld door woorden uit het Karelisch dialekt te blijven gebruiken. En zolang die vlam in ons laait, gaan we door. “

“Aitara” van Värttinä is verschenen bij Music & Words. De groep koncerteert op 9/6 in het Luna Teater Brussel (info : (02) 201.59.59) en op 10/6 in de Vooruit in Gent (info : (09) 225.56.43).

Kirsi Kähkönen (tweede van links) : “Het zou kunnen dat we ooit eens met een crêche op pad moeten. “