In Zuid-Afrika worden duizenden hektoliter opvangwijn per dag gedistilleerd tot brandy en de binnenlandse vraag blijft stijgen : in 1991 al 4 miljoen kisten van 12 flessen. Men kan rustig stellen dat de brandyproduktie allang geen “opvang” meer is, maar een echte produktie voor de open markt. Het moet gezegd dat 80 procent van de binnenlandse konsumptie er een is van vulgaire brandy, gewoon bedoeld om bij de cola te gieten. Maar er is er ook excellente…

Tot aan de eerste Britse bezetting van de Kaap in 1795 was brandy een soort pioniersdrank. De kwaliteitseisen in het ruwe havenmilieu waren niet erg hoog gestemd. Maar nuttig was het ruwe lokale produkt wel : om “wonden te ontsmetten, tegen slangebeten, tegen krampen en galstenen… ” zoals het staat in de oude pioniers- en matrozenzakboekjes.

De Engelsen brachten een verdubbeling van het aantal kolonisten en ook wat meer kritisch drinkpubliek, de tijd werd rijp voor beter. Het zou uiteindelijk een Fransman zijn, een flamboyante jonge kavalerieofficier die zich zou ontpoppen als distillatie-expert. Hij liet vaten en alambieken overkomen uit Frankrijk en distilleerde een zelfde hoeveelheid wijn twee keer zoals in Cognac. Op de door hem verkondigde principes was de eerste Zuidafrikaanse “stookwet” van 1909 gegrond : selektie van de te stoken wijn, alambieken van koper en lagering op eiken vaten.

In 1914 echter stortte de lukratieve handel en wereldwijde export van struisvogelveren plots in elkaar en de struisvogelboeren plantten massaal wijngaarden waar vroeger de vogels stoeiden. Het resultaat was een enorme bijkomende overproduktie van onnozele wijn die niemand wou drinken en die fataal de brandyplas kwam vergroten. Toen KWV werd opgezet, zag Charles Kohler, de eerste president, als meest dringende taak de massale brandyreserve op te kopen en te vernietigen. In 1924 slaagde Kohler erin om een wet te doen stemmen die het individuele stoken strafbaar stelde vroeger mocht iedereen distilleren en die strikte regels invoerde omtrent grondstoffen, procedure en lagering.

Om goede brandewijn te leveren, moet de witte wijn zuur zijn en laag in alkohol. In Zuid-Afrika zijn de beste druivesoorten hiervoor : chenin blanc, colombart, cinsault, palomino en ugni blanc met een voorkeur voor de eerste. Daarom is haast ook een derde van de totale Zuidafrikaanse wijngaardoppervlakte beplant met chenin blanc op koelere en of hoger gelegen gebieden.

Buks Venter is de Hoofdbrandewyndeskundige van KWV : “De hoge zuurheid van de te distilleren wijn houdt het distillatieproces in de reduktieve sfeer en bevordert zo de vorming van de geurende esters. (Een ester is de kombinatie van een organisch zuur en alkohol, nvdr.) Ook het kopermateriaal van de ketelwanden bevordert de estervorming, daarom zullen kwaliteitsdistillaten altijd uit koperen ketels worden gestookt. “

En hij weet waarover hij spreekt : hij staat aan het hoofd van het KWV distillatiecomplex in Worchester waar 120 koperen alambieken van 10 hektoliter elk driemaal per etmaal hervuld worden en waar 106.000 vaten brandy liggen te rijpen. En Buks Venter vervolgt : “Onze referentie is cognac, maar er zijn toch enkele verschillen. Zo zal men in cognac tot wel 15 gr. suiker per liter kunnen vinden, in onze brandy maximaal 8 gr. Bij ons stijgt het alkoholgehalte gedurende de lagering, want het droge klimaat doet veel water verdampen (3,5 procent van het volume in het eerste jaar alleen al), terwijl in Frankrijk er veel meer alkohol doorheen de duigen van het vat verdampt en dus de gelagerde drank minder sterk wordt. Verder houden we, zoals overal, enkel het hart van het distillaat, de voorloop en de naloop knippen we weg. “

Slechts een zeer klein gedeelte van de Zuidafrikaanse brandyproduktie is echt van kwaliteit en wordt voor 100 procent uit alambieken gestookt : de types Very Old (V.O. of 5 jaar), de 10 years old en de 20 years old. De rest is gewone driesterrenbrandy bijgemengd met maximum 70 procent van een zuivere kontinu gedistilleerde smaakloze alkohol en met karamel voor de kleur.