?Waarom worden wij niet op de Nachtradio of Radio 2 gedraaid ? Omdat de mensen niet eens de moeite nemen om naar alles te luisteren. dEUS, dat zijn die avant-gardistische lawaaimakers, denken ze. Bullshit.? Tom Barman over de langverwachte cd ?In a bar, under the sea?.

Jacky Huys / Foto’s Lieve Blancquaert

TOM BARMAN (24) komt zeven minuten te laat De Muze binnen. Hij zegt : ?Ik heb van die hartkloppingen.?

Ik lach : ?En dat voor iemand die op z’n nieuwe opus Hope I get old before I die zingt?.

Hij zegt dat de tekst van Craig Ward is en dat hij eerst dacht dat die ‘m van Pete Townsend gejat had. Maar Ward had, lichtjes geïrriteerd, laten weten : ?Are you joking ? I turned it around.?

Nog altijd dEUS dus : dingen die niet zijn wat ze lijken, het gevoel van net even op een verkeerd been te worden gezet, het mateloos mysterieuze. In a bar, under the sea, hun tweede nog indrukwekkender dan de eerste full-cd, moet de wedergeboorte van de band inluiden. Als triomf het gevolg is van noeste arbeid, dan gaat deze plaat tomeloos applaus tegemoet, want het is een dracht geweest die zelfs die van olifanten overtreft. Met hindernissen en omleidingen.

Eerst was er Worst Case Scenario, een van de overrompelendste rockdebuten die het koninkrijk ooit heeft meegemaakt. Lof, gratis pinten, schouderklopjes. Maar net toen de band klaar was om het volgende hoofdstuk te schrijven, diende de kleine multinational Island zich aan met een mooi contract, en mocht dEUS nog wat langer het debuut promotioneel ophemelen. Meer uit artistieke en therapeutische redenen dan als echte opvolger werd de mini My Sister = My Clock uitgebracht, die dermate slecht werd ontvangen dat het zo’n beetje een stap achteruit leek. Barman zegt, na het interview, dat hij mij ook nog iets wil zeggen : hij citeert mijn recensie van die mini, waarin ik me afvroeg of bassist Stef Kamil Carlens niet het ware brein van dEUS was, en zegt dat hij er erg door geschokt was. Zo, dat wilde hij even kwijt.

Gitarist Rudy Trouvé liet vervolgens weten de band te zullen verlaten. ?Hij had het vooral moeilijk met het toeren,? zegt Barman, ?de hel voor hem. Komt daarbij dat hij sowieso een erg privé-persoon is.? Een groep in verwarring. Uitstel. Afstel. Begin dit jaar kon Carlens nauwelijks nog met z’n twijfels om : Moondog Jr, z’n zijgroep, begon zoveel rimpels te veroorzaken dat hij niet wist of hij nog langer met dEUS verder wou. Het proces van elkaar te laten gaan duurde maanden. Meer uitstel en afstel. En tot overmaat van ramp raakten zowel Barman als Craig Ward, de Schotse vervanger van Trouvé, eerder dit jaar betrokken bij een razzia, waarbij de Antwerpse politie hen probeerde bezit én dealen van drugs in de schoenen te schuiven. ?Eigenlijk zitten we sinds juli vorig jaar al te hunkeren om de groep écht weer te lanceren,? zegt Barman, ?en als alles volgens plan was gegaan, dan hadden we in januari met In a bar, under the sea een aanvang genomen.?

Dat de video voor Theme from Turnpike onlangs gecensureerd werd, is in het licht van bovenstaande tegenslagen allicht maar een minuscuul detail : ?Hij komt wel in het voorprogramma van de film Trainspotting in België, Luxemburg en Duitsland,? zegt Barman, ?we hebben dus nog een tweede kans.? Hij schuift de pas gemonteerde videocassette van Little Arithmetics even voor zich uit. Alsof hij denkt : wat zou er deze keer niet aan deugen ? ?Ik heb net het VPRO-programma Zomergasten met Anton Corbijn gezien. Ik heb hem ook even ontmoet toen hij in Brussel was en hij zei toen heel sensibele dingen. Video’s zitten aan hun plafond. Het gaat naar MTV en dat is het. Mensen zijn het beeld allicht moe. Zelfs goeie video’s doen mij niks meer, ze veranderen mijn leven niet meer. De enige manier om nu nog origineel te zijn, is ofwel extreme simpliciteit ofwel humor.?

MTV ligt sowieso op apegapen : ze wéten het ook niet meer.

Tom Barman : Ik kan me voorstellen dat veel mensen afhaken. Hoe lang heeft het uiteindelijk geduurd ? Tien, vijftien jaar, en nu zijn we er. Alles is al gedaan : met instrumenten, zonder instrumenten, lippen, verhaaltjes, kortfilms, elektronica, psychedelica. En al die miljoenen die erin kruipen.

Ik vind ?In a bar, under the sea? makkelijker dan ?Worst Case Scenario?.

Ik heb mijn proef-cd aan mijn zus gegeven, dus is het al lang geleden dat ik ze nog eens gehoord heb. We hebben zeer lang aan de volgorde gewerkt om het toch als een geheel te laten klinken. Meer nog dan bij Worst Case Scenario hebben we elk nummer gerespecteerd naar de natuur ervan. We hebben gezegd : als we een popnummer schrijven, dan gaan we het ook behandelen als een popnummer. Met het gevolg dat er zeer veel verschillende dingen op staan. De plaat is extremer, maar ik vind ze ook beter. In tegenstelling tot vele groepen die achteraf zeggen dat ze geleerd hebben uit hun eerste plaat en dat die eigenlijk niet zo goed was, vind ik Worst Case Scenario nog altijd goed. De helft vindt dat ze minder toegankelijk is, de anderen vinden juist het tegenovergestelde.

Heb je het idee dat jij veel veranderd bent, als artiest en als mens ?

Als liedjesschrijver niet. Ik heb leren samplen, maar ik schrijf nog altijd nummers op een heel opportunistische manier, namelijk als ik er zin in heb. Als mens zeker, maar dat is dan zowel in goede als slechte zin. Er is zo ontzettend veel gebeurd, mijn leven is gewoon ondersteboven gehaald. Als het zo snel gaat, dan voel je het het minst. Dan laat je je gewoon meeslepen.

Jullie zijn als individuen veranderd, maar uiteraard ook als groep. Twee vaste, gezichtsbepalende leden zijn weggevallen.

We hebben ons ingeschreven bij het uitzendbureau Randstad zodat we een verse toevoer hebben. We waren sowieso van plan een zesde lid te nemen en we zijn met Piet Jorens bezig : ik hoop dat dat iets wordt. En daarnaast denken we eraan om ook nog een zangeresje in te schakelen. Maar goed, dEUS zal altijd wel een soort trek- en verlaatpleister zijn. Daar heb ik me al bij neergelegd. Het is fijn dat de samenwerking met Rudy en Stef goed blijft. We weten niet wanneer Stef weggaat, vermoedelijk na september. dEUS zal hoe dan ook uitgebreid worden, ook wat de muziek betreft. We zullen binnenkort toch al aan een repertoire van veertig, vijftig nummers zitten. We zouden ook van My Sister=My Clock een aantal nummers willen herwerken. En we hebben, voor het eerst sinds lang, ook weer geïmproviseerd. Zitten knoeien en roepen zoals in de hoogdagen. Dat was een beetje verdwenen nadat Rudy weg was en we moe waren van al die festivals.

Het vertrek van Stef moet voor jou allicht nog iets moeilijker geweest zijn dan dat van Rudy. dEUS was een beetje jullie kindje.

En toch. Het waren allebei harde afknappers, maar eerlijk gezegd was het eigenlijk iets makkelijker te verteren bij Stef, omdat ik het al had meegemaakt met Rudy. Bij Rudy gebeurde het vorig jaar in maart, in Italië, en een beslissing is een beslissing bij hem. Het grappige is, ik ben vijf jaar geleden begonnen met dEUS. Daarna Stef erbij gehaald. Ik denk dat ongeveer drie, vier jaar geleden Stef aan deze tafel gezegd heeft : ik stap op. Toen waren we het circuit van de Antwerpse cafés aan het doen. Hij wou met A Beatband verder en met dEUS stoppen. Om maar te zeggen : bij Stef was het altijd volle bak, stoppen, volle bak, stoppen. Bij Rudy was het ineens gedaan. En dat komt veel harder aan.

Jullie waren vijf individualisten met eigen invalshoeken, maar het spanningsveld tussen Stef en jou was het belangrijkste voor de kracht van dEUS.

Ik heb dat ook tegen Stef gezegd in een van mijn overredingsspeechen (lacht). Ik heb het nodig dat iemand zegt : ?Nee, ik wil dat niet spelen.? Craig neemt die rol nu over. We hebben geen melkmuilen nodig. We willen geen mensen die daar gewoon zitten en de noten naspelen. Muzikaal kan je een vervanging vinden, maar het is vooral live en vriendschappelijk dat het pijn doet. De blikken tussen ons : als ik een nummer wou beëindigen, keek ik éven naar Stef en hij naar Julle en dan was het gedaan. De groep had ons natuurlijk alletwee nodig, maar het is nu eenmaal een feit : het wordt een andere dEUS. In a bar, under the sea klinkt ook al anders : hoewel Stef erbij was, was hij toch al afwezig.

Waren de opnames door die afstandelijkheid niet moeilijk ?

De eerste sessie was onhoudbaar. Dan wilden we en bloc gewoon op zijn bakkes kloppen. Dat weet hij trouwens. De tweede sessie was een droom. Dat is ook het probleem met deze groep : we zijn allemaal vrienden en iedereen heeft zijn eigen inbreng, maar zodra iemand niet mee is, sleurt hij iedereen naar beneden. En dat was zo met Stef. Rudy kon dat ook heel hard hebben. Ik ook, maar ik probeer me erover te zetten. We hebben twee sessies gedaan : die eerste weken waren een echte worsteling. Daartussen is de teerling geworpen : Stef zou definitief weggaan. Daarna was het zalig. En het feit dat Stef niet zoveel aanwezig was, was ook helemaal geen probleem. Hoe minder zielen, hoe meer vreugde als je aan het mixen bent in de studio. Ik vind het hoe dan ook belangrijk om te laten zien dat we in vriendschap uit elkaar zijn gegaan. Ook voor al die fans die briefjes hebben geschreven van : blijf toch samen. En we hebben nadrukkelijk afgesproken : géén laatste optreden, geen huilerige goodbyes. Trouwens : de kans bestaat dat Stef bij speciale gelegenheden nog meedoet met ons.

Ik heb me wel eens suf gepeinsd over uit welk milieu jij komt.

Wij waren zeer welgesteld. Ik ben naar school gegaan bij de jezuïeten. Mijn vader was ingenieur. Op mijn veertiende, vijftiende is er een breuk gekomen. Mijn vader is toen ziek geworden en financieel zijn we een sport op de ladder gezakt. In mijn opvoeding is mij altijd op schoonheid gewezen. Mijn vader verzamelde veel schilderijen, we hebben een aanzienlijke collectie gehad, maar daarvan hebben we er veel van de hand moeten doen.

Mijn vader was een Noor, ik ben een half-Noor. Ik ben opgegroeid met veel talen, het was ook heel open. Mijn vader was 80 toen hij stierf, mijn moeder is er nu 65. Hele rare generatiesprongen, ja, en dat had voor- en nadelen. Mijn vader heeft mij verwekt op zijn 62ste. Mijn ouders hebben ons altijd gewezen op mooie dingen en daar ben ik ze dankbaar voor. Ik ben ook zeer vrij opgevoed. Ze hebben geprobeerd mij een orgel aan te smeren toen ik elf was, maar dat interesseerde me helemaal niet. In de familie was er ook niemand muzikaal aangelegd.

In het begin zeiden jullie dat eigenlijk alleen Julle min of meer competent was. Was dat echt zo of gewoon koketteren ?

Ik beschouw mezelf zeker niet als een instrumentalist, ik ben een liedjesschrijver. Het is misschien een cliché, maar ik vind het zo mooi dat ik het niet kan laten om het te zeggen : voor mij is het een ordening. Ik ben extreem chaotisch, zenuwachtig en kinetisch. Als ik ergens binnenkom, is het na vijf minuten een mesthoop. Liedjes maken is mijn ordening. Bij al de rest kan ik dat niet. Dus dàt is zeer belangrijk voor mij ; een instrument beheersen niet. Elk nieuw akkoord dat ik leer, is een nieuw nummer voor mij. Bij dEUS waren we ons daarvan bewust en koketteerden we er een beetje mee : we wisten dat het in bepaalde zin ook een sterkte was. Als ik al die acrobaten bezig zie, dan weet ik dat dàt niet is wat ik zoek. Er zijn er maar weinig die acrobatie kunnen combineren met visie. Marc Ribot of Jeff Buckley of Mauro Pawlowski kunnen dat.

Misschien is het dat wat dEUS zo uniek maakt : het instinctieve benaderen van instrumenten, dingen doen waarvan geschoolde musici zeggen dat je ze eigenlijk niet kan doen ?

Dat zou kunnen. Ik werd onlangs geïnterviewd door het NRC Handelsblad. Op een bepaald moment zei die journalist : ‘Jij bent toch pianist, hé ? ‘. ‘Wat ? Nee, nee, dat is een belediging voor alle pianisten ter wereld’. Ik speel piano als een baby. Op Fell Off The Floor Man speel ik orgel. Onze producer Eric Feldman speelt er ook orgel op, met dat verschil dat Eric het kan en ik niet. Eric zei : ‘You and me together, we’d make a perfect organ player. ‘ Ik luister gewoon en ik zit maar wat te bonken. Dat is onze benadering. Gecombineerd natuurlijk met onze kennis van hoe een goed nummer in elkaar zit. Vandaar dat ik er graag op wijs dat mijn grootste invloeden de mainstream-toestanden waren, waar ik als twaalfjarige mee ben opgegroeid. Ik was totaal niet geïnteresseerd in muziek, was zot van REO Speedwagon, Johnny Hates Jazz, suikerzoete popmelodieën, Wham nog altijd trouwens, maar mijn ogen zijn op een bepaald moment opengegaan met de Velvet Underground. Ik heb al die invloeden bij elkaar gesmeten, ik ben daar niet vies van.

Er staan enkele onvermomde popnummers op de nieuwe, die perfect op mainstream radio kunnen gedraaid worden.

Vroeger hadden we soms te veel de neiging om te zeggen dat het te normaal klonk. Nu hebben we het normaal gelaten, als het normaal was. Da’s een beetje mijn frustratie : waarom worden wij niet op de Nachtradio of Radio 2 gedraaid ? Omdat de mensen niet eens de moeite nemen om naar alles te luisteren. ‘dEUS, dat zijn die avant-gardistische lawaaimakers. ‘ Bullshit. We zijn veel meer dan dat. Vandaar ook dat we een beetje wilden provoceren door Theme from Turnpike de eerste single te maken. Totaal anders dan vorige singles om de reactie te forceren : oei, wat doen ze nu ? En daarna brengen we het poppy Little Arithmetics uit. Een berekend risico.

Ik hoor allerlei echo’s in die song van bands en nummers van lang voor jij geboren bent. Lovin’ Spoonful, de Beatles ook… ?Gimme the heat? zou, met zijn walsachtige trekjes, kunnen fungeren als jaren-negentigversie van ?Daydream? van de Wallace Collection, de papapa-koortjes uit ?Memory of a festival? zijn very sixties, ?Wake me up before I sleep? is Fleetwood Mac…

Sorry hoor, veel van die dingen ken ik gewoon niet. Van Fleetwood Mac ken ik eigenlijk alleen Rumours, van Daydream heb ik nog nooit gehoord en van de White Album van de Beatles ken ik Revolution en While my guitar gently weeps. Schandalig, ik weet het.

Heb je het moeilijk met kritiek ?

Ja, natuurlijk. Iemand als David Bowie kan het misschien niet meer schelen wat ze over hem schrijven, mij wel.

Toen ?My Sister=My Clock? uitkwam, dacht ik : dit is hun onafhankelijkheidsverklaring tegenover Island.

Ja, maar daar moeten we My Sister=My Clock niet voor maken. Het gaat momenteel goed, ze zijn tevreden met de plaat, maar ze vinden dat er niet genoeg singles op staan. Dus wat vragen ze mij nadat we de hele plaat opgenomen hebben ? Of ik nog een nummer van drie en een halve minuut met een leuk refreintje kan schrijven ? Dat heb ik nog nooit gedaan, dat kàn ik niet, maar ik heb het toch geprobeerd. Als zij de plaat weer willen uitstellen, dan doen ze maar, maar in Europa komt ze op 16 september uit. Als Disappointed in the Sun geen droomsingle is, dan weet ik het ook niet meer. Dat is zo een nummer dat onmiddellijk je humeur verbetert. Te lang ? Je vraagt toch ook niet aan een schilder of je twee vierkante meter van zijn werk mag hebben.

Ik heb het idee dat Island nu wel eens boter bij de vis zal willen, want er zat nogal een kloof tussen de verhalen van Belgische journalisten over jullie buitenlandse avonturen en de realiteit zelve.

Men blaast dat op. En dan heb je altijd mensen die zeggen : dEUS zijn leugenaars, want ik was daar of daar in het buitenland en ik heb gevraagd naar dEUS en niemand kende dat. Ho, wij hebben dat ook nooit beweerd. De waarheid en daar ben ik heel tevreden mee is dat wij in Europa een basis hebben opgebouwd : overal waar wij komen, staan er ons minimum vier- à vijfhonderd man ons op te wachten. We zijn nog ver van de megastatus, maar we hebben de obscuriteit achter ons gelaten, voilà. Behalve Amerika, want daar hebben we in wezen nog niets gedaan. We waren laatst aan het discussiëren of de platenfirma daar zou meewerken en of dEUS er iets zou kunnen betekenen. En Craig zei, kurkdroog : ‘Can dEUS infiltrate the most stupidpeople on earth ? ‘ Ik lag plat. Ik heb er met Stef een paar interviews gegeven voor enkele radiostations. Het meisje van Island dat ons kwam ophalen had nog nooit van Tom Waits gehoord. Ze kende Melissa Etheridge en The Cranberries, maar Tom Waits ? Nada. Ik heb in elk geval geen zin om wat we in Europa opgebouwd hebben, in Amerika op het spel te zetten.

Je bent hoe dan ook verdergegaan dan eender welke Belgische rockgroep.

Ja, maar daar is het ons helemaal niet om te doen. Waarom moeten de journalisten altijd die wedstrijdjes organiseren ? Front 242 heeft toch Lollapalooza gedaan ? TC Matic heeft toch met Simple Minds getoerd ? Vaya Con Dios verkoopt toch vrachtwagens vol cd’s ? Ik wil het niet opblazen en ik wil het niet minimaliseren : ik geloof wat ik met mijn eigen ogen zie en voor de rest vind ik al het gedoe errond strontvervelend. In België is dEUS overroepen, oké ? Ik geneer me tegenover mijn vrienden en collega musici over de aandacht die dEUS krijgt.

Het is natuurlijk een beetje inherent aan jullie status. België mag dan bloeien, wat de rock betreft, toch is wat dEUS en jullie bijgroepen…

… schrijf dat niet, want daar zijn ze razend over…

… zustergroepen maken toch nog een trapje hoger dan de rest.

Als je wil weten hoe dat komt, dan ben je bij mij aan het verkeerde adres : ik wéét het niet. Waarom hebben Evil Superstars niet het succes dat ze verdienen ? Ze zijn als groep, als persoonlijkheden en als muziekmakers minstens even goed als wij. Nog zoiets : een op zich interessant RTBF-programma, Intérieur Nuit, wou een programma maken rond ‘Les fils et les filles de dEUS’. Zijn ze zot ? Ik wil daar niet aan meewerken, ik wil niet gebombardeerd worden tot godfather.

Je hebt het blijkbaar even moeilijk met lof als met kritiek.

Lof is bijna altijd een aanslag op je intelligentie.

dEUS concerteert op 24 augustus tijdens Pukkelpop in Kiewit-Hasselt. Info : tel. (011) 24.12.77. ?In a bar, under the sea? verschijnt op 16 september bij Island.