Deze tegels uit de collectie van grootvader zijn vermoedelijk 17de-eeuws, want eentje is gedateerd. Weet u er meer over?

Als tegelverzamelaar boeit dit veld me uitermate, omdat het om fraaie 17de-eeuwse tegels gaat uit de Noordelijke Nederlanden. Ik gebruik deze term bewust, omdat tegelkenners niet over Delftse tegels spreken. In die stad werden vrij weinig tegels, maar vooral schotel- en siergoed gemaakt. Het Delfts blauw is een begrip dat een verklaring verdient. Blauw werd na de invoer van blauw Chinees porselein (vanaf begin 17de eeuw) een modekleur. De lokale Nederlandse faiencebakker paste zijn palet aan door steeds minder meerkleurige ceramiek te maken. Tegen 1660 verdwenen de kleurrijke tegels van de markt, maar blauwe tegels waren zeker al in de jaren ’30 van die eeuw in trek. Daarvan is de zeldzame tegel met het jaartal 1632, middenin het veld, een goed voorbeeld. Deze tegel heeft een soort accolademedaillon die teruggaat op voorbeelden van Chinees Ming-porselein, maar voor de rest is het een op-en-top Nederlands decor.

De eerste helft van de 17de eeuw was ongetwijfeld de gouden tijd van de jonge Nederlandse republiek. Bijgevolg groeiden de steden enorm aan en heerste er een ware bouwwoede. Veel huizen stonden op slechte, vochtige grond: ze kampten met wateroverlast. Tegels waren een middel om zich te beschermen tegen vochtige wanden, dus werden er in die tijd zeer grote hoeveelheden van geproduceerd. Voor de tegelbakkerijen brak een hoogtij aan. De schilders zochten naar leuke ontwerpen en vonden die vooral op prenten. Ze inspireerden zich ook op wat toen populair was, zoals tulpen. Op dit veld zie je ze in verschillende gedaantes verschijnen, bovenaan gevat in kwadraattegels, links ook twee zogenaamde drietulpen en onderaan in een stevige bloempot. In het midden verschijnen allerlei mensen, schepen en soldaten, helemaal rechts zien we figuren die een rol speelden in de jacht. Dergelijke tegels werden doorgaans gecombineerd met dierentegels. Ook uitbeeldingen van beroepen, zoals kleermakers en schoenlappers, waren populair. Voorts merken we ook twee vrouwen op met een juk op de schouders en enkele geestelijken. Dergelijke tegels zijn niet alleen mooi, ze blijven ook fascineren door de onderwerpen en de rake schilderwijze. Van latere tegels zijn de figuren doorgaans kleiner en is de blauwe tint minder krachtig.

Het meest uitzonderlijk is natuurlijk de gedateerde tegel. Het jaartal klopt zeker met de periode waarin al deze tegels zijn gemaakt, maar misschien gaat er een extra verklaring achter schuil. Het kan zijn dat de voorstelling van een huis met een rokende schouw slaat op een gelukkig huwelijk. Zeker is dat niet, omdat ik reeds eerder identieke tegels zag met dit jaartal. Misschien slaat het getal op het stichtingsjaar van de tegelfabriek.

Nu vraagt u zich natuurlijk af hoeveel deze tegels waard zijn. Met tegels is het zo’n beetje als met postzegels: de waarde hangt af van de zeldzaamheid en de staat ervan. De ouderdom speelt niet altijd een even grote rol. De kwadraattegels met tulpen, de drietulpen en de bloempotten komen vrij veel voor: je vindt ze in de handel voor 2000 à 3000 fr., soms zelfs voor niet eens zoveel. Tegels met grote figuren zijn zeldzamer, maar de voorstelling speelt een rol. Een gewone soldaat, marskramer of boot is niet zo zeldzaam. Daarvan schatten we de waarde ongeveer even hoog. Maar op een gedateerde tegel staat er geen prijs, omdat hij in de courante handel nauwelijks voorkomt. In Nederland zou je daarvoor ook wat meer betalen dan hier. Hoewel dat niet voor alle tegels geldt, worden in Vlaanderen sommige soorten hoger geschat dan bij onze noorderburen. We schatten de waarde van de gedateerde tegel makkelijk op 10.000 fr.

Piet Swimberghe