Kan het kwaad als kleine meisjes een string dragen of een T-shirt met sexy boodschap ? Worden ze te snel volwassen, omringd door seksueel getinte beelden in media en reclame ? Twee nieuwe boeken over de opvoeding van dochters werpen elk een ander licht op de zaak, een seksuoloog relativeert.

En of we ons zorgen maken over onze dochters ! Zowat gelijktijdig verschenen twee Engelstalige boeken over het onderwerp : Raising Girls van de Australische psycholoog Steve Biddulph en Becoming Sexual van de Amerikaanse psychologieprofessor en genderspecialiste R. Danielle Egan. Die laatste ging niet over Ć©Ć©n nacht ijs : alle 1169 Angelsaksische publicaties over de seksualisering van meisjes die sinds 2000 verschenen, doorploegde ze als research voor haar wetenschappelijke studie. De titels spreken boekdelen : Where Has my Little Girl Gone ?, The Lolita Effect, What’s Happening to our Girls ?… In Groot-BrittanniĆ« lanceerde premier Cameron in 2011 het rapport Let children be children. Eerder al riep in Nederland het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum alle scholen op om de seksualisering te stoppen. Ook bij ons duikt het onderwerp geregeld op in de pers. Zoals toen communicatiedeskundige Gun Bosserez voor haar masterstudie aan de KULeuven door de winkelrekken van vier kledingketens ging en tot de conclusie kwam dat er in 26,7 procent van de kinderkleding sprake was van seksualisering.

SEKSUEEL BEHANG

Wat is de reden voor al die bezorgdheid ? Waarom is het in dit tijdscharnier blijkbaar hachelijker om meisjes op te voeden dan jongens ? Volgens Steve Biddulph omdat meisjes meer dan jongens door een ‘behang van seksuele beelden’ wordt gesuggereerd dat ze sexy moeten zijn om geapprecieerd te worden. Vooral jonge meisjes zijn volgens de psycholoog een gemakkelijke prooi voor adverteerders omdat ze sociaal gevoelig zijn en bijzonder alert voor hints van hun omgeving. Al heel vroeg realiseren ze zich dat ze een bepaald figuur, een bepaalde look moeten hebben om cool te zijn en erbij te horen. Van de onzekerheid over hun uiterlijk maken marketeers gretig gebruik om dingen te pushen die ze ‘absoluut nodig’ hebben. Als ze daar maar vaak genoeg aan blootgesteld worden, zouden puberende meisjes zich als een object gaan beschouwen en niet meer voelen wat ze zelf willen. Dat kan tot een gebrek aan zelfbewustzijn leiden, eetstoornissen, leerproblemen en zelfmutilatie. Volgens gegevens van de gezondheidsbarometer 2010 zouden in de leeftijd tussen 15 en 25 jaar dubbel zoveel meisjes als jongens zelfmoordgedachten ontwikkelen. Geef toe, dat klinkt bepaald onheilspellend.

Andere pedagogen steken een beschuldigende vinger uit naar de ‘pornoficatie van de samenleving’ : seks via de tv, seks via de telefoon, seks via billboardreclames en internet. Seks en jongeren, wie zich in die materie verdiept, stuit algauw op horrorverhalen die bezorgde ouders de stuipen op het lijf jagen : meisjesveilingen op feestjes, lollipopparty’s waar tienermeisjes beschikbaar zijn voor betaalde seks, swaffelen en de schuurdictatuur op school (jongens die tegen de billen van meisjes aanschurken), oudere meisjes die kleinere jongens bij seksspelletjes betrekken. In Amerika zorgde een aflevering van Oprah over zogenaamde rainbow parties voor de nodige consternatie. Op tienerfeestjes in de suburbs zouden meisjes zoveel mogelijk jongens oraal bedienen. Daarbij hadden ze naar verluidt elk een verschillende kleur lipgloss op, vandaar de naam. Achteraf bleek het om een stadslegende te gaan. En zeg nu zelf, verraadt zo’n verhaal niet meer over het brein waaraan het ontspruit, dan over de zogezegd zedenverwilderde jongeren ?

CULTUREEL VERDEDIGINGSMECHANISME

Volgens Danielle Egan in Becoming Sexual is de verontwaardiging over de seksualisering van de jeugd vooral een cultureel verdedigingsmechanisme. Het jonge meisje (bij voorkeur blank, hetero en behorend tot de middenklasse) met haar fragiele en o zo gemakkelijk te corrumperen onschuld is immers een ideaal symbool om allerlei onzekerheden en angsten op te projecteren. Om nog te zwijgen van een nostalgie naar tijden waar normen en waarden, status, smaak en sociale controle veel transparanter en hanteerbaarder waren. In tegenstelling tot het homohuwelijk en abortus is de seksualisering van de jeugd een thema dat zowel bij patriarchale conservatieven als bij overtuigde feministen sterke reacties oproept. Getuige daarvan de column van Tanya Gold in The Guardian onlangs waarin ze zich wat porno betreft aan de zijde van Saudi-ArabiĆ« schaart : ?Verbieden, die troep.” Nochtans gaapt er volgens Egan een diepe kloof tussen emoties en empirische feiten.

Ook Alexander Witpas, criminoloog en seksuoloog met een praktijk in Antwerpen, heeft twijfels over het seksuele armageddon dat onze jeugd bedreigt. ?In de eerste plaats heb ik problemen met de terminologie. Men heeft het over de seksualisering van de maatschappij alsof die vroeger niet seksueel geweest zou zijn en het intussen, middels een externe factor, wĆ©l is. Wat wij meemaken is de vermaatschappelijking van seks. We hebben een aantal taboes en grendels opgeheven en dat maakt dat seks net zoals ongeveer alle andere maatschappelijke fenomenen terechtgekomen is in de stroom van mediatisering en commercialisering. Seksualiteit is prominenter in de publieke ruimte aanwezig, kinderen krijgen dus meer seksueel getinte beelden te zien. Maar ook meer beelden tout court ; de hele samenleving is visueler geworden.”

HET SLETJE-VAN-DE-KLAS

Als je de moraalridders mag geloven, leven jonge mensen tegenwoordig in een toxisch cultureel klimaat dat hen aanzet tot losbandig gedrag. Maar hoe verklaar je dan het succes van de Twilight-films naar de bestsellers van Stephenie Meyer die overduidelijk seksuele onthouding promoten ? Of dat van De hongerspelen, de trilogie van Suzanne Collins, inmiddels ook verfilmd, waarin de post-apocalyptische, maar monogame tienerhelden Katniss en Peeta na bloedstollende beproevingen domweg trouwen en twee kindjes krijgen.

Danielle Egan verzet zich ook tegen het eenzijdige beeld van de seksualiteit van jonge meisjes dat sommige van haar collega’s pedagogen en psychologen schetsen : van nature zijn ze onschuldig en Zwitsalrein, maar eens geseksualiseerd bezoedeld en ofwel bandeloos uit op het eigen genot, of wel willoos onderworpen aan mannelijke lusten. Sommige verhalen die ze in dit verband citeert lijken zo uit het victoriaanse tijdperk te komen, met het sletje-van-de-klas dat onvermijdelijk op sociaal isolement en erger afstevent.

Alexander Witpas heeft ook zijn bedenkingen : ?Toen Cameron zijn campagne Let children be children noemde, suggereerde hij dat je kinderen kunt vrijwaren van seks. Onzin toch. Of we dat nu graag toegeven of niet, kinderen zijn wel seksuele wezens. Wat natuurlijk niet betekent dat we ze een volwassen seksualiteit moeten opdringen. Relationele en seksuele opvoeding is absoluut nodig. Maar veel volwassenen vinden het lastig om met hun kinderen over seks te praten. Nu het onderwerp zo zichtbaar is, is het moeilijker te vermijden. Pas op, ik erger me ook aan de clichĆ©matige voorstelling van seks in clips op MTV of Jim. Maar de roep om het aantal seksuele beelden te beperken is een uiting van vermijdingsgedrag. Wat we moeten doen is met jongeren open over seks en relaties praten in het kader van een positieve en structurerende opvoeding. We moeten ze ook leren om te gaan met de media. En zelf het goede voorbeeld geven in onze relaties met anderen, natuurlijk.”

Dat is ook de conclusie van Steve Biddulph, die een bijzondere rol toekent aan vaders : ?Ze moeten betrokken worden in de opvoeding van hun dochters en hun het gevoel geven dat ze het verdienen om gerespecteerd te worden. In het geval van een afwezige vader kan een grootvader of andere mannelijke vertrouwensfiguur die rol overnemen.”

SURI CRUISE-EFFECT

Wat een discussie over de zogenaamde seksualisering van jongeren heel moeilijk maakt, is dat in de morele verontwaardiging allerlei dingen op een hoop gegooid worden. Dat gaat van de schoenen met hoge hakken van kleuter Suri Cruise over uitzendingen van Toddlers & Tiaras waarin moeders hun kleuters als een Miss America in zakformaat optutten tot de beeldvorming in de hiphopcultuur en gewelddadige porno. Alexander Witpas : ?Kijk naar alle boeken, pamfletten en televisieprogramma’s die er de laatste jaren aan de gevaren van de seksualisering van jongeren gewijd werden, als je daar nu alle gebrekkig onderzoek, retoriek en straffe anekdotes uithaalt, dan schiet er niet zo geweldig veel over. Een van de aanstootgevende elementen waar geregeld naar verwezen wordt, is de opgevulde beha voor prepuberale meisjes. Nu kom ik ook weleens in een kledingzaak, maar eerlijk gezegd, ik zie dat daar niet. We moeten ook preciseren over welke jongeren we het hebben. Het klopt dat een kleine minderheid zich verliest in grensoverschrijdend gedrag, zoals excessief naar porno kijken of gewelddadige seks. Dat zijn vooral kwetsbare jongeren die geen stabiele thuissituatie hebben, met mentale of psychische problemen kampen of die zelf het slachtoffer van seksueel misbruik waren. Hun opvoedingssituatie moet worden aangepakt, dat is zinvoller dan hen af te schermen van seksueel geladen beelden.”

GERUSTSTELLENDE FEITEN

Als er iets is wat ons zou moeten geruststellen, dan zijn het de resultaten van betrouwbare onderzoeken naar het seksueel gedrag van jongeren. Danielle Egan vergeleek de gegevens in Groot-BrittanniĆ«, Amerika en AustraliĆ«, bij ons verschenen onlangs de resultaten van het Grote Vlaamse Seksrapport, een enquĆŖte van een samenwerkingsverband van de KULeuven en de UGent. De resultaten zijn merkwaardig gelijklopend. Gemiddeld beginnen jongeren niet piepjong aan seks, ze beoefenen niet meer varianten dan vroeger, ze vertonen geen grensoverschrijdend gedrag. De meesten hebben pas geslachtsgemeenschap na een seksuele carriĆØre van twee jaar waarin ze eerst handje vasthouden, kussen, tongkussen, boven en onder de kleren strelen enzovoorts.

Alexander Witpas : ?Louter biologisch worden meisjes en jongens vroeger seksueel rijp ; de laatste twintig, dertig jaar is de leeftijd van de eerste sekservaring aan het dalen, a rato van een paar maanden per tien jaar. Maar dat is dus al veel langer bezig dan de zogenaamde pornoficatie van de maatschappij. En het is zeker niet zo dat jongeren en meer in het bijzonder meisjes libertijnser geworden zijn : de overgrote meerderheid koestert het ideaal van seks met iemand die ze graag zien, in een monogame relatie. Trouwen of samenwonen willen ze en kinderen krijgen. Het aantal tienerzwangerschappen is de laatste vijf jaar met tien procent gedaald. De cijfers zijn helemaal niet zo dramatisch en toch lijkt dat de discussie over de seksualisering van jongeren niet te beĆÆnvloeden. Het onderwerp is zo beladen dat logische argumenten er nauwelijks effect op hebben.”

MOEDER WEET HET BEST

Wie heeft er meer recht van spreken dan een moeder van drie dochters ? Myriam (50) : ?Mijn oudsten zijn 21 en 19, mijn jongste dochter is 14. Als ik vergelijk met mijn eigen jeugd, kan ik alleen maar concluderen dat een meisje zijn tegenwoordig ingewikkelder en stresserender is ; maar geldt dat niet voor het hele leven ? Ja, er zijn momenten geweest dat ik bang was. Toen Sofie op haar vijftiende al een vriendje had dat ik niet zag zitten, toen Marie in haar gothic fase zat, weleens dronken thuiskwam en de school wilde opgeven. Mijn jongste, Julie, is nu in het stadium dat ze bij zowat alles dat ik zeg met haar ogen rolt en diep zucht, als ik haar al van haar laptop of gsm kan losweken. Onder vriendinnetjes noemen ze elkaar ‘bitch’. Maar met de oudsten is het goed gekomen, ze studeren allebei, ze hebben sympathieke vrienden. Om drie meisjes groot te brengen heb je veel tijd, liefde en gevoel voor humor nodig. Dat laatste helpt als je het gevoel hebt dat je niet kunt optornen tegen Facebook, Twitter, onnozele soaps en voze reclame. Maar af en toe hoor ik mijn oudsten dingen zeggen waarvan ik denk : dat hebben ze van geen vreemden, ze hebben toch geluisterd toen ze deden alsof ze mij niet hoorden.”

DOOR LINDA ASSELBERGS

?Men heeft het over de seksualisering van de maatschappij alsof die vroeger niet seksueel geweest zou zijn en het intussen wĆ©l is”

Als ze maar vaak genoeg blootgesteld worden aan dwingende reclame, zouden puberende meisjes zich als een object gaan beschouwen

?Veel volwassenen vinden het lastig om met hun kinderen over seks te praten. Nu het onderwerp zo zichtbaar is, is het moeilijker te vermijden”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content