Op haar vijftigste kijkt Susan Sarandon terug op een carrière met meer dan dertig films, waarvan The Witches of Eastwick en Thelma and Louise nog vers in het geheugen zitten. In Dead Man Walking, een van de meest controversiële films van het jaar, neemt ze het op voor een ter dood veroordeelde moordenaar.

Jesse Nash Foto’s : Van Parys

U speelt een non in Dead Man Walking. Werd u geïnspireerd door de nonnen die u gekend hebt ?

Ik zat ooit op een katholieke school en ik dacht dat er mannen en vrouwen waren én nonnen, een derde sekse dus. De nonnen hadden namelijk vaak mannelijke namen en velen hadden een snorretje ook. En onder hun kap kon je zien dat hun hoofd kaalgeschoren was. Daar was ik heel bang van. Ik verzeilde ook altijd in de problemen, terwijl ik alleen maar heilig wilde zijn. Ik stelde altijd de verkeerde vragen. Ze zegden dat ik te veel van de erfzonde in mij had. Toen ik wat ouder werd, had ik het natuurlijk lastig met die doctrine. Sister Helen Prejean in de film wijkt in alle opzichten af van de nonnen in mijn leven.

De oscaruitreiking staat weer voor de deur. In het verleden was u al eens flink ontgoocheld omdat u er geen kreeg voor Bull Durham.

Tja. Dat was tragisch. Alleen omdat ik de pers geloofd had, dacht ik een oscar te zullen krijgen. Ik was vol verwachting. En toen het dan niet gebeurde, was ik ervan overtuigd dat ik nooit meer zou werken. Ik had namelijk zoveel van die oscar verwacht, als een middel om de motivatie warm te houden. En dan werd ik genomineerd voor de Golden Globe. Later ontdekte ik dat ze geen zier om mij gaven. Maar ik was toen zo in de war, dat ik dat niet doorhad. Ik had daar gewoon wat wijzer moeten van worden, maar ik werd er depressief van.

Bent u nu wijzer geworden ?

Ik ben nu zeer wijs. (lacht) Meer dan genoeg.

En bent u nu vóór de hele oscarbedoening ?

Ja, speciaal omdat het om Dead Man Walking gaat. Het is een met liefde gemaakt werkstuk. Een oscar zou heel veel betekenen voor de film, of zelfs al enkele nominaties. Of ik ten voeten uit op het podium gezien wil worden ? Toegegeven, het zou mijn ego strelen. En ik zal er tientallen mensen voor moeten bedanken. Ik heb er vertrouwen in. En ik zou zo graag hebben dat Tim (Robbins, haar man, red.) ook genomineerd wordt. Minstens toch als scenarist, en misschien zelfs als regisseur, maar dat is wellicht wat veel gevraagd. Het was een harde klus, en we hebben ons best gedaan. Maar ja, ik weet best dat heel veel mensen voortdurend goed werk leveren en nooit beloond worden. Dat is een troost. De lijst van mensen die nooit genomineerd werden en nooit een oscar wonnen, is bijzonder lang. Maar in New York is iedereen voor mij. ?Dit jaar Susan”, klinkt het. Op straat krijg ik dus oscars zoveel ik wil.

Zag u ertegenop om te werken met Tim als regisseur ?

Wij zijn twee sterke persoonlijkheden die er bikkelhard tegenaan gaan, voortdurend vragen stellen, iets typisch willen neerzetten, hun uiterste best doen. Dat is de sterke kant van ons beiden. De kwestie is : hoe kan je dat verenigen zonder aan een van beide partijen afbreuk te doen en toch alles op wieltjes te laten lopen ? In een gewone situatie is een uitdaging een uitdaging, maar als je in ons geval een slechte dag hebt, is dat een regelrechte beproeving. Dus hoe moet je dat omzeilen ? Ik wist dat er alvast geen artistieke misverstanden zouden rijzen. Er waren wel zes dagen dat ik Tim niet kon uitstaan. Dat is niet eens zo slecht. Met sommige regisseurs had ik het veel lastiger. Al bij al loonde het beslist de moeite, dankzij zijn visie, zijn gevoeligheid, zijn intelligentie…

Maar met andere regisseurs hoefde u niet naar huis na het werk.

Juist. We woonden ook apart toen we in New Orleans werkten. Niet om geen ruzie te maken, maar omdat een regisseur 24 uur op 24 uur bereikbaar moet zijn. Als hij thuis is, verwacht je ook dat hij beschikbaar is voor de kinderen en zo. En als we dan beiden veertien uren hadden gewerkt, kon hij van mij toch ook moeilijk verwachten dat het eten op tafel stond. Dus vonden wij dat Tim meer kon slapen en beter kon doen wat hij te doen had als hij op hotel woonde in die periode. De keren dat hij dan toch naar huis kwam, was hij er ook helemaal voor mij en de kinderen.

Zou u ook in een komedie kunnen spelen ?

Absoluut ! Vind er één voor mij en ik zal die graag inblikken. Maar niemand schrijft nog een knappe komedie. Het was bijna zover met Speechless. En Bull Durham was schitterend. Ik geloof dat men niet meer weet wat geschreven. Ik heb het er vaak over met Tim : we zouden er binnenkort toch iets op moeten vinden, iets proberen te doen over getrouwd zijn, kinderen krijgen en toch sexy en menselijk te blijven. Maar het is zo vreselijk moeilijk de mensen te doen geloven dat dat ook grappig kan zijn. Men stuurt me altijd een heleboel zware, dramatische dingen en daar ben ik ook wel blij mee. Ik vind het leuk dat iedereen denkt dat ik goed ben in het vertolken van sterke maar kwetsbare karakters.

Wat was uw lievelingsrol ?

Persoonlijk heb ik het meest voldoening en plezier beleefd aan Bull Durham. Het was een fantastisch scenario, en de eerste keer dat ik met zoveel respect behandeld werd en een rol kreeg die groter was dan mezelf. Ik ben erdoor gegroeid, er zelfbewuster door geworden. Ik heb dus een sentimentele band met die film. En, last but not least : dankzij die rol heb ik nu twee jongens, enfin drie jongens ! (Met acteur-regisseur Tim Robbins heeft Sarandon een zoontje van 6 en een van 3 ; uit een vorige relatie heeft ze ook nog een dochter van 10, red.)

Wat denkt u over het gebrek aan goede vrouwelijke rollen in Hollywood ?

Er zijn al evenmin goede mannelijke rollen, hoor. De meeste mannen die de studio’s leiden, lezen niet eens, dus maken ze ook geen goede films. Seksisme is een probleem en racisme is in Hollywood een nog groter probleem. Je krijgt de smaak voorgeschoteld van een blanke man op middelbare leeftijd, die belangstelling heeft voor welbepaalde dingen. Daar komt niet zo snel verandering in, denk ik. Misschien hebben we meer vrouwelijke producenten, vrouwelijke scenaristen en vrouwelijke regisseurs nodig. Dan zullen we niet kunnen klagen, hoewel vrouwen even slechte films zullen maken als mannen.

Hoe belangrijk vindt u het einde van een film, los van het verhaal ?

Ik vind het interessant dat niemand die vraag gesteld heeft na Butch Cassidy and the Sundance Kid en na Jules and Jim. Die prenten lopen op dezelfde manier af als Thelma and Louise. De held sterft nog liever dan zijn vrijheid te verliezen. Maar ik vermoed dat Thelma and Louise zoveel mensen in beroering heeft gebracht omdat hierin vrouwen mochten kiezen en omdat die vrouwen sterk waren. Om op uw vraag te antwoorden : alles wat een film te vertellen heeft, is belangrijk. Eer ik met een regisseur aan de slag ga, vraag ik hem eerst wat hij probeert te vertellen. Ik vond het belangrijk dat Thelma and Louise zo eindigde. Eer ik eraan begon, wilde ik zeker zijn dat mijn personage ging sterven. In Amerika wordt vaak met het script geknoeid om iedereen een happy end te gunnen. Het was dus een moedige beslissing om de helden te laten sterven. Een van de dingen waarin Thelma and Louise verschilt van de ordinaire western waarin de doden bij bosjes vallen, is het feit dat de killer een geweten heeft en schuldgevoelens bij het uitvoeren van de daad. Dat zie je niet in de meeste mannelijke killer-films.

In Dead Man Walking wordt uw tegenspeler Matthew Poncelet ter dood veroordeeld voor de moord op twee tieners. Hoe staat u tegenover de doodstraf ?

Het is niet omdat iemand wraakgevoelens heeft tegenover een moordenaar dat de Staat het recht heeft mensen te doden. Een Staat die jaarlijks mensen executeert, vooral zwarten die een blanke vermoordden, kan je bezwaarlijk rechtvaardig noemen. Wel racistisch en discriminerend. Het systeem kost hopen geld, wordt op een povere manier in de praktijk gebracht en heeft bovendien geen afschrikkend effect, geen nut. De mythe van de wraak, waar ik evenmin in geloof, naast de mythe van de doodstraf dus. Het verbod te doden willen hardmaken door te doden, is schizofreen. Wie werkelijk iets wil doen om geweld te voorkomen, moet aandacht hebben voor de armoede, voor de opvoeding, voor de gebroken gezinnen, voor de Staat die problemen oplost met oorlogvoeren. Wie kinderen wil overtuigen dat ze geen geweld mogen gebruiken, maar voortdurend het slechte voorbeeld geeft, hoeft niet veel te verwachten. En dan is er nog de vrije verkoop van vuurwapens. Ook dat houdt rechtstreeks verband met het wijdverspreide geweld in de States. In katholieke landen heb je zoiets niet. Hier heb je overtuigde christenen die tegen abortus zijn maar vóór de doodstraf. Interessant is dat. In de staten met het grootste percentage rechts-georiënteerde christenen gebeuren de meeste moorden.

Welke invloed kan uw moreel engagement hebben op de Amerikaanse maatschappij ?

Ik geloof niet dat ik in mijn eentje iets kan veranderen. Ik doe wat ik doe omdat ik me in zekere mate verantwoordelijk voel en weet dat ik mensen aan informatie kan helpen. En als voldoende mensen voldoende dingen weten, dán komt er wellicht verandering… Ik hoop dat ik ten minste mijn eigen kinderen moed kan inpompen. Ik kan niet een hele natie op mijn schouders torsen. Ik geloof niet dat je seksisme, racisme en hebzucht meekrijgt bij de geboorte. Dat zijn dingen die je aankweekt.

Dead Man Walking : vanaf 6 maart in de bioscoop. Bespreking door Patrick Duynslaegher op p. 128.

IK TREK ME VEEL AAN

Susan Sarandon : Politiek interesseert mij niet, maar ik ben wel een humaniste met belangstelling voor alles wat mijn kinderen beschermt en mijn voortbestaan vrijwaart. Ik trek me veel aan. Nu is alles wat je doet een politieke daad, of je dat nu wil of niet. Ik vind dat ik de verantwoordelijkheid heb om informatie te verstrekken aan mensen die er geen krijgen. Ik ben intens begaan met de daklozen, met aids, met censuur. Met alles wat ik onrechtvaardig vind en met alles wat de wereld voor mijn kinderen aantast. Met alles wat de lucht en de aarde vervuilt, met alles wat het brein vergiftigt.

VIJFTIG WORDEN IS FANTASTISCH

Susan Sarandon : Ik vind het fantastisch om ouder te worden. Ik heb me nog nooit zo sterk gevoeld. Ik ben nu over een aantal dingen heen waar ik als jongere vrouw mijn tijd mee verbeuzelde. In de joodse godsdienst hebben ze iets dat bar mitswa heet, en op mijn vijftigste verjaardag ga ik zoiets doen, met mijn beste vrienden erbij. Een soort van hernieuwd doopsel op dat keerpunt in mijn leven.

Dead Man Walking : de moordenaar (Sean Penn) en de non.