Er broeit wat in Stockholm: design, mode, architectuur en muziek. Made in Sweden. Een verslag in tekst en beeld van vijf dagen schemer en schaduw.

Van ABC tot hub: 10 essentiële bezienswaardigheden in Stockholm

1. SERGELSTORG. Het moderne hart van Stockholm met op de achtergrond de spectaculaire Hötorgscity (1952-56), een ensemble van vijf spitse wolkenkrabbers. Onder het plein in strenge sovjetstijl van architect Sven Markelius liggen zeven ondergrondse niveaus: metrolijnen, garages, een winkelcentrum, leveringstunnels, expreswegen. “Het idee voor een nieuw stadscentrum groeide al in de jaren twintig”, zegt Karin Winter, intendant en hoofdconservator van het architectuurmuseum. “Maar uiteindelijk kwam alles maar in beweging na de Tweede Wereldoorlog. In de jaren vijftig werden de eerste nieuwe wijken buiten het centrum gebouwd en die moesten verbonden worden met de stad. Om de eenheid van Stockholm te bewaren, was een hub nodig, en dat is Sergelstorg geworden. Er is nogal wat stadsweefsel voor moeten wijken. Er was geen keuze. De stad moest worden ontwikkeld en daar horen altijd moeilijke keuzen bij. Er wordt niet echt meer over gezeurd. De jongere generaties hebben nooit iets anders gekend. Dit is hun stad.”

2. SÖDERMALM. De voormalige arbeidersbuurt is de hipste wijk van Stockholm geworden, maar verwacht er niet te veel van. De belangrijke verkeersader is Götgatan. Op plattegronden ziet die er heel breed uit, in werkelijkheid is het een enge straat met een handvol hippe cafés, galeries en winkels. Het interessantste adres is Kalsongpalatset, een combinatie van tentoonstellingsruimte en winkel in een prachtige zaal. Enkele huizen verder ligt een geslaagd ensemble van cafetaria en tijdschriftenwinkel in Amerikaanse stijl, Wayne’s (Götgatan 31). In de kelder bevindt zich een filiaal van de boekhandel van het Moderna Museet.

3. STADSBIBLIOTHEEK. De ronde stadsbibliotheek van Gunnar Asplund troont op een bijbehorend miniatuurwinkelcentrum van dezelfde architect. Zo rust de wetenschap van de wereld op filialen van McDonald’s en 7 Eleven. De bibliotheek zelf is behoorlijk indrukwekkend, vooral gezien vanuit de lichtkokers op de bovenste verdiepingen. In de kinderafdeling bevindt zich beneden in een zaaltje een prachtig fresco van het Zandmannetje. En boven, in een tot kantoor verbouwd kamertje, leidt een wenteltrap naar het dak.

4. FÄRGFABRIKEN. Onze taxichauffeur heeft nog nooit gehoord van Färgfabriken, een voormalige verffabriek in de wijk Liljeholmen. In de ruimte lopen tentoonstellingen van hedendaagse kunst en er hoort ook een bar bij. De vernissage die wij meemaakten, was de leukste avond van ons vijfdaags verblijf in Stockholm: een beetje incrowd, maar uiteindelijk losser en minder pretentieus dan soortgelijke evenementen in Londen of Parijs.

5. VÄLLINGBY. De nieuwe stad in het westen, gemakkelijk bereikbaar met de metro, was in de jaren vijftig de allereerste ABC-stad (van Arbeite, Bostad, Centrum: werken, leven in een winkel- en cultuurcentrum). Vällingby is een wat dorre voorstad, met een shoppingpromenade in de stijl van de Lijnbaan in Rotterdam: een beetje triest, maar toch betoverend. “Er was een tijd dat de doorsnee arbeidersfamilie in een eenkamerappartement woonde”, aldus Karin Winter. “In de jaren vijftig steeg dat tot gemiddeld drie en later zelfs vier kamers. De voorsteden hebben nu een slechte reputatie, de mensen klagen er, maar eigenlijk ligt de standaard behoorlijk hoog. Als je vergelijkt met de villes nouvelles in Frankrijk is onze variant zeer comfortabel. Het zijn geen slums, wij hebben geen bidonvilles. In de jaren vijftig woonden er vooral jonge gezinnen. In die periode gebeurde er veel. Die eerste bewoners zijn nu bejaard, en de wijken worden stilaan herontdekt door de jeugd.” Al bij al een vreemde plek: toen we er uit de metro stapten, werden we onmiddellijk uit de menigte gepikt door een vriendelijke mevrouw die ons vroeg of we voor de architectuur kwamen.

6. MARKUSKYRKAN. Deze kerk in de voorstad Björkhagen, uit de periode 1956-60, wordt beschouwd als het meest geslaagde gebouw van architect Sigurd Lewerentz. De kerk in donkere baksteen uit Helsingborg is modern, maar verwijst ook naar het verleden, Perzische architectuur is een van de referenties. De lampen zijn prachtig. Wie er niets voor voelt om alleen maar voor een kerk naar de voorsteden te trekken, kan ook een bezoekje brengen aan een jeugdherberg van zestien verdiepingen, een gebouw in Le Corbusier-stijl van de uit Hongarije ingeweken architect Georg Varhelyi.

7. STADSHUSET. Het stadhuis van architect Ragnar Östberg, waaraan gewerkt is van 1904 tot ’23, wordt in stadsgidsen omschreven als een stilistische millefeuille, maar het is behoorlijk indrukwekkend. Het gebouw ligt iets buiten het centrum, aan de oevers van Riddarfjärden, met een betoverend uitzicht. Het meubilair werd ontworpen door Gunnar Asplund en Carl Malmsten. Perfect op een stille, ondergesneeuwde zondag.

8. SKOGSKYRKOGARDEN. Een begraafplaats, maar dat merk je niet onmiddellijk: je ziet eerst alleen een lange weg, een grasveld en een heuvel. Aan de begraafplaats is decennialang gewerkt door twee van de belangrijkste Zweedse architecten, Gunnar Asplund en Sigurd Lewerentz, tussen 1914 en ’49. Er zijn kapellen uit diverse perioden: je ziet een duidelijke overgang van neoclassicisme naar functionalisme. Onvergetelijk als het weer meewil (in ons geval: een streepje zon tussen veel grijs), maar altijd de moeite.

9. ST TOMAS KYRKA. De kerk in voorstad Vällingby is een meesterwerk in donkere baksteen van architect Peter Celsing, uit 1960. Met een indrukwekkende klokkentoren die is opgevat als een abstracte appelboom (de twintig klokken stellen evenveel appels voor). In de binnentuin, waar niets op aan te merken is (behalve misschien dat plastic meubilair dat ’s winters in een hoek is gestapeld), staan twee echte appelbomen.

10. KAKNÄSTORNET. Een televisietoren uit 1967 (met een restaurant op de 31ste verdieping) die je tijdens wandelingen door Stockholm vaak uit de horizon ziet steken, is een uitdaging voor de nieuwsgierige bezoeker. We zijn er wegens tijdsgebrek niet geraakt, maar willen er de volgende keer absoluut naartoe.

De culinaire reputatie

Stockholm heeft een stevige eet- en drinkcultuur. Adressen vind je overal, maar in deze vijf huizen zijn we zelf gaan proeven.

1. KOLONI. Een adres in een afgelegen wijk van het centrum, waar je even vergeet waar je bent: Londen, New York, Amsterdam? De inrichting is elegant en stijlvol, dus een beetje gezichtloos. De keuken bereidt modieuze fusion. Ons beste diner in Stockholm (Gävlegatan 22, Tel. +46-08-34 86 86, www.koloni.se).

2. PA & CO. De ontvangst is beneden alle peil, je kunt er niet reserveren (“Ik ben er nooit binnengeraakt”, vertelde minister van Handel Leif Pagrotsky ons), maar dit kleine, tien jaar oude restaurant is wel gezellig op een smaakvolle wijze. Het menu wordt op een schoolbord geschreven, ook hier is fusion de boodschap. Lekker, maar duur (Riddargatan 8, geen reservaties).

3. MODERNA MUSEET. De door Thomas Sandell ingerichte cafetaria van Rafael Moneo’s Moderna Museet, een zelfbedieningszaak, is perfect voor een lichte lunch of, beter nog, een vieruurtje: de desserts zien er onweerstaanbaar uit en zijn ook behoorlijk lekker. Troeven zijn het panorama en de lockers in een aanpalende gang. (Skeppsholmen-eiland).

4. LYDMAR. Het Lydmar Hotel is het Chelsea Hotel van Stockholm. De kamers zijn ingericht door kunstenaars ( Nan Goldin, Larry Clark, Jack Pierson, Wim Delvoye, van wie de met uitwerpselen versierde vloer werd verwijderd) en sterren als Britney Spears of Quentin Tarrantino blijven er logeren. De inrichting is oké, maar ook weer niet adembenemend (al zijn de breedschermtelevisies wel verleidelijk). De muren van het restaurant zijn versierd met foto’s van Shigumoto en de bar is een trekpleister voor schoon volk (Sturegatan 10, Tel. +46-08-566 113 00).

5. INDIGO BAR. Een kruising van bar, restaurant en koffieshop waarvan het interieur bijna mooi kan worden genoemd, wat bijdraagt tot de charme van de plek. De menukaart verdwijnt in een gat in de tafel, de verlichting is van neon, de muziek een beetje luid, en het eten doorsnee (maar goedkoop naar Zweedse normen). Net cool genoeg en bovendien pal in het midden van Söder (Götgatan 19, Tel. 08-643 58 59).

Een handvol interessante ontwerpers

ANNA HOLTBLAD wordt het vaakst geprezen, haar romantisch breigoed is inderdaad erg verleidelijk. Ze heeft een winkel in de dure winkelstraat van Östermalm, het centrum van Stockholm (Anna Holtblad, GrevTuregatan 13).

PIA WALLEN is vooral bekend als ontwerpster van tapijten, ze werkt vooral met vilt, ook voor haar kleren. Een selectie is te vinden in de pas geopende winkel van David Design (David Design, Nybrogatan 7).

Voor kleren van de jongste lichting Zweedse ontwerpers, één adres: JUS, een multimerkenzaak met onder andere Lovisa Burfitt, Whyred, Carin Rodjeber en de jeanswear van het hippe collectief Acne (Jus, Birger Jarlsgatan 22, www.jus.se).

Zweden in België

Naar aanleiding van het Zweedse voorzitterschap van de Europese Unie staan tot juni grote en kleine evenementen geprogrammeerd. Het hoogtepunt is de tentoonstelling 3D+, Swedish Design on Stage in de Fondation pour l’Architecture, Kluisstraat 55, 1050 Brussel, tot 11 maart. Een volledig evenementenprogramma is te vinden op www.eu2001.se

(Met dank aan Charlotte Juul van The Swedish Institute.)

PAGINA 17