Nog niet zo lang geleden waren dit plekken waar je snel aan voorbijliep, open wonden in het gezicht van de stad. Leegstand, verval en verkrotting hebben nu plaatsgemaakt voor opgeknapte gevels, gedurfde nieuwbouw of groene ruimte. Een zoektocht naar verdwenen stadskankers in Brussel, Antwerpen en Gent.

Antwerpen, nieuwe Stadsbibliotheek

Vreemd genoeg zijn vaak de kleinere steden trendsetters op het gebied van urbanisme. Leuven, Hasselt en Brugge oogstten de laatste jaren bewondering : straten en pleinen worden her-aangelegd, gedurfde gebouwen opgetrokken, de auto wordt uit het centrum geweerd en groen krijgt er weer een prominente plaats. Maar ook de grote hebben nu blijkbaar de smaak te pakken. Zo bouwt Antwerpen een nieuwe Stadsbibliotheek aan het De Coninckplein (weliswaar duurder uitgevallen en later klaar dan gepland), op een plek waar tot voor kort een enorm garagecomplex stond te verrotten. Gehoopt wordt dat deze openbare dienst met zijn moderne architectuur en culturele uitstraling ondernemende lui aantrekt die de verkommerde buurt nieuw leven inblazen, naar het voorbeeld van de spectaculaire heropleving van het Zuid. In de omgeving opende goed twee jaar geleden ook al het prestigieuze Designcenter De Winkelhaak en wordt het Astridplein voor het Centraal Station heraangelegd. Met wat geluk rijden hogesnelheidsreizigers over enkele jaren recht de hipste buurt van ’t stad binnen.

Brussel, Violet- en Brouwersstraat

Wie een tijdje niet meer in Brussel geweest is, gelooft zijn eigen ogen niet : gebouwen waar ooit struiken uit gevelbarsten en kapotte ramen groeiden, blijken nu helemaal opgefrist en bieden onderdak aan leuke winkels en gerieflijke appartementen. Gore straten vol vuilnis en half gesloopte auto’s zijn omgeturnd in hippe wijken of rustige woonerven. En het gaat hard : de veertig stadskankers die de Brusselse Raad voor het Leefmilieu ( Bral) in 1995 nog telde in het centrum, zijn nagenoeg allemaal ‘genezen’. Alleen de betoncowboys, die hier al te lang ongestoord hun bulldozerrodeo konden opvoeren, zullen erom treuren. Wij lichtten uit het rapport van Bral het bouwblok tussen de Brouwersstraat en de Korte Violetstraat : nu staan hier voornamelijk woningen voor de middenklasse, maar jarenlang was dit één grote stinkende puinhoop. Niet dat dit een vergeten achterafbuurt was nochtans : de Grote Markt is hier nauwelijks vijftig meter vandaan…

Gent, TrefilArbed in Gentbrugge

Gent heeft al jaren een uitstekende reputatie op het gebied van stadsvernieuwing : een ingenieus verkeersplan heeft de leefbaarheid van het centrum sterk verhoogd, en de grote concentratie aan zorgvuldig gerestaureerde monumenten levert enkele van de mooiste beelden op die ons land te bieden heeft. Het was dan ook niet eenvoudig om hier een recentelijk opgeknapte stadskanker te vinden. Een erg tot de verbeelding sprekend project is de renovatie van de oude industriële site van TrefilArbed, een hectaren grote staalfabriek die sinds de sluiting in 1993 een enorme kankerplek vormde in de al niet erg florissante negentiende-eeuwse arbeiderswijk Oud Gentbrugge. Het Stadsontwikkelingsbedrijf tekende ambitieuze plannen voor de site, waar de werken begin dit jaar van start gingen. Een nieuw bedrijventerrein moet weer voor werkgelegenheid zorgen, een groen- en recreatiezone moet zuurstof brengen in de dichtbebouwde en verouderde straatjes en pleintjes, en vanaf 2007 zullen er op het terrein ook nieuwe woningen worden opgetrokken.

Tekst Jan Haeverans I Foto’s Jan Verlinde en archieven