Jo Blommaert Illustratie : Sandra Schrevens

Toen de Zweedse actrice Ingrid Bergman in de jaren vijftig besloot de Verenigde Staten te verlaten en de zorg voor haar dochter over te laten aan haar man, kreeg zij de hele internationale pers over zich heen. Tot in de Amerikaanse senaat toe werd er gedebatteerd over deze ?ontaarde moeder?, die wellicht aan schizofrenie leed of ten minste onder invloed stond van bovenaardse krachten. Het dispuut leidde er zelfs toe dat de wereldberoemde actrice de toegang tot de Verenigde Staten werd ontzegd, het land waar haar dochter zou blijven wonen. Ingrid Bergman beging wellicht de grootste zonde die een moeder in de ogen van de publieke opinie kan begaan : haar kind verlaten. Dat een man het nest verlaat om elders zijn geluk te beproeven, is een tafereel waarmee men vertrouwd is. Maar dat een vrouw haar bloedjes van kinderen aan hun lot overlaat, is een houding die enkel tot misprijzen en minachting kan leiden.

Nochtans hebben behalve Ingrid Bergman nog andere beroemdheden, zoals Shirley MacLaine, Karen Silkwood, Yoko Ono, Doris Lessing en George Sand het ooit nodig geacht op een bepaald ogenblik in hun leven deze aartsmoeilijke beslissing te nemen. Dichter bij huis is het verhaal bekend van Kristien Hemmerechts, die in plaats van een juridisch gevecht aan te gaan met haar ex-echtgenoot het beter vond dat haar dochter door haar vader zou worden opgevoed. Zelf nam ze vrede met de rol van weekendmoeder.

Terwijl bij deze vrouwen hun artistieke talenten eventueel nog als een acceptabel excuus kunnen worden beschouwd, blijft het voor minder bekende vrouwen een harde dobber de buitenwereld ervan te overtuigen dat hun beslissing niet per definitie betekent dat zij labiel dan wel egoïstisch zijn. In het onlangs verschenen boek Ik ga zegt een moeder daarover : ?Door de reacties van anderen heb ik gemerkt dat een moeder die apart gaat leven, zo slecht is dat mensen niet eens over haar redenen willen nadenken.?

In dit boek (uitgegeven bij Scheffers) gaat auteur Liesbeth Van Hennik wél op zoek naar de motieven van deze vrouwen. Zij interviewde een twintigtal vrouwen die ooit besloten hun gezin te verlaten, en doorprikt op basis van een literatuurstudie een aantal mythes rond het moederschap. Zoals de mythe dat moederliefde een aangeboren eigenschap is die niet aan veranderingen onderhevig kan zijn of niet kan verschillen naargelang het kind. Ze pleit ervoor open te staan voor verschillende vormen van moederschap, en te aanvaarden dat sommige vrouwen zich nu eenmaal niet goed voelen in die rol.

Zo zegt Rebecca, die op 25-jarige leeftijd haar kinderen van twee en vijf jaar oud bij haar man liet : ?Mijn man heeft onze kinderen meer te bieden. Het zou niet eerlijk zijn als ik zou proberen voor hen te zorgen. Ze zouden me irriteren. Mijn gevoelens zijn altijd dubbel gebleven. Het moeder-zijn gaat me niet makkelijk af, terwijl ik toch veel van de kinderen houd. Het klinkt hard, maar ik ben niet genoeg betrokken bij mijn kinderen om voor hen werktijd in te leveren.?

Maar ook vrouwen die zich wel op en top moeder voelen, kunnen tot het besluit komen dat weggaan de minst schadelijke oplossing is voor alle betrokkenen. Uitgangspunt is immers meestal niet dat vrouwen hun kinderen wensen te verlaten, maar wel dat ze niet langer hun leven wensen te delen met hun echtgenoot. Wanneer uit de analyse van de situatie blijkt dat de kinderen beter af zijn wanneer ze bij hun vader blijven, bijvoorbeeld omdat ze dan in hun vertrouwde buurt kunnen blijven wonen of om financiële redenen, dan heeft de beslissing om weg te gaan nog weinig met egoïsme of een gebrek aan verantwoordelijkheidszin te maken. Waarmee ook weer niet gezegd is dat het enkel en alleen om opoffering zou gaan en er geen sprake zou zijn van eigenbelang of zuiver persoonlijke motieven. Dana heeft er geen moeite mee toe te geven dat ze er na vijftien jaar genoeg van had om voor vier kinderen en een man te zorgen, en iets anders wou gaan doen met haar intelligentie. ?Nu was het zijn beurt om in te leveren.?

Toch blijft het opvallend dat de helft van de ondervraagde vrouwen zegt dat ze bij hun beslissing rekening hebben gehouden met het argument dat ze hun man het verdriet niet wilden aandoen gescheiden te worden van zijn kinderen. Zeer opmerkelijk is inderdaad dat alle twintig mannen van de geïnterviewden graag bij de kinderen wilden blijven en de zorg op zich wensten te nemen. Een meerderheid van de vrouwen laat zich dan ook heel positief uit over hun ex-man. ?Hun vader heeft het heel goed gedaan?, zegt Dora, en Jeanne vindt dat ? Teun het voortreffelijk doet met de kinderen.? Rosa heeft het over haar ?fantastische, lieve en goede man?, terwijl die van Lobke ?een heerlijke man? heet te zijn.

Wel betreuren ze allemaal dat die zorgende vader pas tevoorschijn is gekomen op het ogenblik dat de omstandigheden hem geen andere uitweg meer boden, en enigszins verbitterd stellen ze vast dat die vaders nu overal lof en sympathie oogsten. Als hij deze vaardigheid nu eens eerder bij zichzelf had ontdekt, dan had misschien heel wat ellende kunnen voorkomen worden. In plaats van over ?slechte moeders?, hadden we het dan misschien gewoon kunnen hebben over ?goede vaders?.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content