Zijn naam staat in de schoenen van Chanel, Rabanne, Watelet, Alaïa en Mugler. Hij heeft aan de voeten van Marlene Dietrich, Barbara Hutton en Wallis Simpson gelegen. Voor Raymond Massaro is meester-schoenmaker een te klein woord. Voeten-aankleder misschien ?

LENE KEMPS

FOTO’S : ETIENNE TORDOIR

Massaro viert zijn honderdste verjaardag. Een eeuw geleden kwam zijn grootvader uit een klein dorpje in de buurt van het Zuid-Italiaanse Bari naar Parijs om zich als bottier te vestigen. De Massaro’s wilden maar een ding : schoenen maken. “Mijn grootvader had negen kinderen : vier jongens en vijf meisjes. Ze zaten allemaal in het vak, ” zegt Raymond. “Bij ons thuis werd uitsluitend over schoenen gepraat en natuurlijk wilde ik als enige en rebelse zoon een andere weg nemen. Alles, behalve schoenen. In die tijd echter sprak men zijn ouders niet tegen en mijn vader maakte gebruik van mijn besluiteloosheid om me in het vak te duwen. Ik ben er hem nog steeds elke dag dankbaar voor. Wij Massaro’s kunnen ons lot niet ontsnappen. Wij zijn op de wereld gezet om mooie damesschoenen te maken. “

Van bij het begin hield Parijs van de Italiaanse flair. Madame Grès, Vionnet en Coco Chanel werden zelf door Massaro geschoeid en gaven zijn naam door aan hun klanten. Le tout Paris en the beautiful Americans passeerden in het kleine atelier in de rue de la Paix. In een glazen kast heeft Massaro de lievelingsschoenen van de Hertogin van Windsor bewaard : fijne sandaaltjes waarvan de riempjes met strass bezet zijn. Ze bestelde ze in alle kleuren. “Ze was al klant bij mijn vader toen ze nog mevrouw Simpson was, ” zegt Raymond. “Ze had eigenlijk niet zulke mooie voeten : benig en hoekig. ” Hij toont de felblauwe fijne pumps van Barbara Hutton. “Een aantrekkelijke dame met een elegante voet. Ik zag haar de laatste keer in het Ritz-hotel. Ze was ziek en zou kort daarna overlijden. Ach, ze was zo mooi, zo rijk en soms zo triest. ” De pumps van Marlene Dietrich. “Voor haar optredens bestelde ze eenvoudige vleeskleurige schoenen, met een ringetje briljanten onderaan de hak, ” zegt Massaro. “Elke keer een nieuw paar, ze pasten perfekt bij haar avondjurk. “

Massaro heeft een zachte plek voor Dietrich, die hij la grande dame noemt. “Ik, met mijn Latijnse natuur, was een beetje een warhoofd. Zij, typisch Germaans, was op en top gedisciplineerd en had over alles een mening. U had haar appartement moeten zien, een wonder van organizatie. Onverwacht konden we het prima met elkaar vinden. ” In zijn atelier ontmoetten Romy Schneider en Marlene Dietrich elkaar voor de eerste keer. “Romy had al vaak gezegd hoe ze Marlene bewonderde, maar haar niet durfde aanspreken. Op een keer toen Romy hier zat, werd er gebeld en het was toch wel Marlene. Ik heb de dames alleen gelaten en twee uur later zaten ze er nog, gezellig babbelend. Nadien heeft Romy schoenen besteld “des Dietrichs” als aandenken. “

Jet-setters en filmsterren. Mooie verhalen uit tijden die misschien niet vervlogen, dan toch lichtjes verdampt zijn. “Er zijn minder grote fortuinen, dat is zeker, ” zegt Massaro. “Het leven is veranderd. Vroeger had men huispersoneel. Men reisde per trein, of met de boot, met honderd kilo schoenen indien gewenst. Nu neemt men het vliegtuig en mag men maximum twintig kilo bagage bij hebben. “

Raymonds vader heeft de glorietijd nog meegemaakt. “Barbara Hutton bestelde 150 paar schoenen als ze in Parijs was, ” zegt hij. “De Gravin van Bismarck nam er honderd tegelijkertijd. Een zekere Parijse hertogin had voor elk feest drie paar witte satijnen muiltjes nodig, ze kon geen vuile schoenen verdragen. Dames uit hogere kringen kochten regelmatig vijf of zes paar schoenen per week, dat was gewoon zo. Grote bestellingen zijn vandaag de uitzondering. Na de haute-couture krijg ik bestellingen binnen van twintig, dertig paar ; meer niet. Waar mijn vader genoeg had aan driehonderd klanten, heb ik er drieduizend nodig. Ik heb er zelfs mannenschoenen bijgenomen om de zaak draaiende te houden. Al maken mannen slechts twintig procent van de kliënteel uit. “

Sterke verhalen blijven er, ook in tijden van recessie. “Een Amerikaanse klante schrok bij het verhuizen ontzettend van het aantal schoenen dat ze door de jaren heen bij me had gekocht : 493 paar waren het er. Ze droeg ze allemaal. ” Achter elke bestelling zit een verhaal en Massaro kan goed luisteren. “Een van mijn klanten een beeldschone jonge vrouw bestelde na haar huwelijk met een rijke Amerikaan meteen honderdtwintig paar schoenen. Drie weken na de plechtigheid zag ik in de krant het overlijdensbericht van de echtgenoot, hij was tachtig of zo. De volgende jaren verminderden de bestellingen : honderd, zestig, dertig, tien… Pas las ik over haar tweede huwelijk, dit keer met een welgestelde Italiaan. Ik maakte de oneerbiedige bedenking dat ze plots wel weer behoefte aan schoenen zou krijgen. En wat denkt u, ik had de krant nog niet neergelegd of de telefoon rinkelde al. Ze heeft er net weer honderd besteld. “

In elke vrouw schuilt een Imelda Marcos. De grote klanten van weleer zijn er nog, maar in mindere mate. “Het is niet zo dat mijn publiek veroudert en uitsterft, ” zegt Massaro. “Er komen regelmatig nieuwe en jonge klanten binnen. ” Claudia Schiffer is er eentje van, haar foto met handtekening is op de muur geprikt. “Een lief en innemend meisje, ” vindt hij. “Ik werk liever met haar dan met Cindy Crawford die heel zakelijk en koel is. ” Vanessa Paradis bestelt af en toe een paar. We herkennen haar hippie-plateauzolen. Caroline van Monaco is een graag geziene gaste in het atelier. Over de rest van zijn klantenbestand blijft Massaro beleefd diskreet. Zoals dat hoort in de oude school.

Na de high society kwam de haute-couture op Massaro af. “Coco Chanel en mijn vader ? Een uitzonderlijke samenwerking, ” zegt hij. “De eerste Chanel-schoen met zwarte neus is hier geboren, als een manier om optisch gezien het been langer en eleganter te maken. Chanel was een genie. Dit was de tijd van Dior, toen vrouwen bij elke jurk aangepaste schoenen en een andere handtas droegen. En plots was daar Chanel die beweerde : met vier paar schoenen komt men de wereld rond. Pumps in wit, blauw, bruin en zwart, meer heeft een dame niet nodig. Een revolutionaire en moderne gedachte. Dat ze gelijk had, is duidelijk. Le Chanel is nog steeds de meest populaire schoen. Ik kan u niet vertellen hoe vaak klanten me opbellen met de mededeling : nog een enkel extra paar. Het is een verslaving. “

Chanel haute-coutureschoenen komen ook nu nog van bij Massaro. Niet de prêt-à-porter modellen, die worden industrieel vervaardigd. “De samenwerking met Lagerfeld koester ik, ” zegt Massaro. “Hij heeft prachtige ideeën en een enorme hoeveelheid energie. Als ik hem een technisch probleem wil uitleggen, is hij me al een stap voor en heeft hij al een oplossing bedacht. Hij is de enige man die ik ken die kan praten, tekenen en nadenken tegelijkertijd. “

Voor Alaïa maakte Massaro de ongelooflijk hoge hak die op twee vrouwenbenen lijkt. Voor Mugler ging hij tot achttien centimeter hoog. “Ortopedisch gezien is het niet verantwoord, ” zegt hij hij is ook voorzitter van de vereniging van ortopedici. “Maar dat is voor vrouwen nooit een bezwaar geweest. Toen ik Jerry Hall met haar 1 meter 85 op die stelten zag wandelen, kaarsrecht en torenhoog was ik sterk onder de indruk, dat moet ik bekennen. ” Massaro toont prototypes voor Olivier Lapidus, Christian Lacroix en Paco Rabanne. En een biezonder elegante zwarte schoen die hij voor Gerald Watelet heeft gemaakt. “Fijne jongeman, ” zegt Massaro. “Hij weet wat hij wil en heeft goede ideeën. Hij zal het nog ver brengen. “

“Ontwerpers dwingen me om na te denken en de technische beperkingen te overschrijden, ” zegt Massaro. “Wanneer ze met hun wilde voorstellen aankomen, is mijn eerste reaktie : dat kan niet verwezenlijkt worden, dat is onrealizeerbaar. Maar dat is natuurlijk net de uitdaging. Een Massaro denkt als Napoleon : niets is onmogelijk ! “

Alles is al een keer gedaan en Massaro toont met gepaste trots de extravagante ontwerpen van zijn vader en grootvader : een met de hand beschilderde art-decomuil met krulneus, een driekleurige plateauzool om de bevrijding van Parijs te vieren of een transparante Chanel-schoen uit de jaren twintig. “Er is niets nieuws onder de zon, ” zegt hij. “U kan het zo gek niet verzinnen, of we hebben het al een keer uitgevoerd. Maar uiteindelijk zijn dat niet de grote verwezenlijkingen. De simpele dingen zijn vaak het moeilijkst en ook het meest revolutionair. Zo ben ik er heel trots op dat we in een Chanel-schoen als eersten de sluiting met gesp hebben weten te vermijden. We hebben ze vervangen door een eenvoudig systeem met elastiek dat je nu overal ziet. Maar wij waren eerst. “

De prijs van een paar Massaro’s begint bij achtduizend Franse frank (vijftigduizend Belgische frank). “Een fortuin voor sommige mensen, dat besef ik maar al te goed, ” zegt Massaro. Toch vindt hij dat de prijzen niet echt zijn meegeëvolueerd met de tijd. “In 1914 vroeg mijn vader 45 Franse frank, ” zegt hij. “In 1920 werd dat 125 en in 1924 inflatie is van alle tijden was het 250 om in 1929 mijn geboortejaar een hoogtepunt van 1000 Franse frank te bereiken. Daarna stortten de prijzen in elkaar en tien jaar later was het 1200 Franse frank. Nu meer dan zestig jaar later vraag ik 8000 Franse frank. Dat is veel geld, maar rijk word ik er niet van. ” Massaro’s schoenen zijn van de hak tot de punt volledig met de hand en op maat gemaakt. Niets voor ongeduldige klanten, want je moet er tot twee maanden toe op wachten. Als je ze onderhoudt, gaan ze het spreekwoordelijke leven lang mee.

“Onlangs haalde een heer zes paar verschrikkelijk oude schoenen uit zijn tas en vroeg of ik ze kon herstellen, ” zegt Massaro. “Voor ik kon opmerken dat ze echt versleten waren, zei hij : ik heb ze hier besteld in 1932 en ik kan er geen afstand van nemen. Uit eerbied voor die schoenen waaraan hij zo gehecht was, heb ik mijn best gedaan. Hij heeft trouwens meteen achttien paar nieuwe besteld. “

Massaro werkt nog steeds in het piepkleine atelier van zijn grootvader. Er is omzeggens geen machine te zien. In de achterkamer zitten vier mannen ijverig te knippen en te naaien. De twee kamers staan van onder tot boven met schoenen volgestouwd. “In de kelder worden de steekkaarten en leesten bewaard, ” zegt Massaro. “Vijf kelders vol hout en papier, ons kapitaal. Een fortuin. “

Het is moeilijk uit te maken wat de charmante Raymond Massaro’s echte passie is : schoenen of dames. Waarschijnlijk beide. “Een vrouwenschoen is oneindig veel mooier dan een mannenschoen, ” zegt hij. “Kleuriger en sierlijker. Voor maharadja’s en petroleumprinsen ze logeerden in de Ritz en hadden hun valken mee op de hotelkamer kon ik mijn fantazie gebruiken bij het ontwerpen. Maar doorgaans blijven mannen erg klassiek. Een paar zwarte of bruine brogues, meer hebben ze niet nodig. Voor vrouwen kan men kreatiever zijn. “

Raymond kan erg poëtisch worden over de hoogte van een hak en hoe die het silhouet beïnvloedt. “Zes centimeter, of zes en een half is een mooie hoogte voor overdag, ” vindt hij. “Komfortabel en sierlijk. Voor’s avonds raad ik zeven en een half, maximum acht aan. Daarna verandert het silhouet en wordt het in mijn ogen minder stijlvol. Maar goed, de voorkeur voor een bepaalde hoogte is erg persoonlijk. Sommige vrouwen zijn erg elegant op hoge hakken, het hangt af van de ruggegraat. ” Massaro herinnert zich een dame die bij het passen de woorden “nog een halve centimeter hoger” bleef herhalen. Toen hij haar verwittigde dat ze niet meer zou wandelen maar strompelen, antwoordde de dame : “Maar kijk eens als ik zit : hoe sexy. ” Massaro lacht en schudt het hoofd. “Vrouwen, wonderlijke wezens zijn het. De laatste jaren hebben ze het recht verworven om niet alleen elegante, maar ook makkelijke schoenen te dragen. En dat is positief. Maar ik vertel u, zelfs een moderne vrouw valt voor een paar hoge hakken. En kan ze er niet op wandelen ? Dan blijft ze wel de hele avond zitten. “

Het is een fabeltje dat hoge hakken ongezond zijn. “De voortdurende verandering van talonhoogte, dat is slecht, ” zegt Massaro. “’s Morgens ballerina’s, ’s middags boots en’s avonds pumps om mee uit te gaan, dat is slecht voor de voeten. Als je van hoge hakken houdt, draag ze dan voortdurend. “

Wanneer mogen we het perfekte paar schoenen verwachten ? “Nooit, ” zegt Massaro. “Na al die jaren zou ik de ideale proporties toch moeten gevonden hebben. Maar wat vandaag ideaal is, is het morgen niet meer. Het oog verandert. Smaken veranderen. De Chanel-schoenen die ik in de jaren zestig maakte, choqueerden door hun vierkante punt en brute hak. Als ik ze nu bekijk gewend aan het zien van DocMartens en baskets zijn ze extreem fijn en puntig. De basis van een schoen blijft, de rest moet aangepast worden. “

Bij het buitengaan zegt Massaro dat we gepassioneerde schoenmakers altijd langs mogen sturen. Hij heeft geen kinderen en kijkt uit naar een spirituele zoon om de traditie verder te zetten. “Er is geen haast bij, ” zegt hij. “Maar als zestiger voel ik de nood om alles wat ik weet door te geven. En het duurt toch tien jaar voor je de beginselen van het vak kent. Zelf leer ik nog elke dag bij. “

Raymond Massaro : “Vrouwen zijn wonderlijke wezens. “

Boven : schoen voor de bevrijding van Parijs, zwarte sandaal van Wallis Simpson, art-decomuil. Onder : de Alaïa-schoen, de Vanessa Paradis, de Marlene Dietrich.

“Een vrouwenschoen is oneindig veel mooier dan een mannenschoen. “