Minder meubels, maar betere meubels. Barok is dood, eerlijkheid troef. De designoogst van 2009, beknopt samengevat.

Er werden dit jaar in Milaan beduidend minder nieuwe meubels voorgesteld dan in het recente verleden. De grote, gevestigde fabrikanten hielden zich in. Vitra concentreerde zich op één lancering, de Vegetal van de broers Bouroullec. Bedrijven als B&B Italia, Molteni & C of Poltrona Frau speelden op zeker. One chair is enough, klonk het bij het Finse, nog door Alvar Aalto opgerichte Artek. De stoel in kwestie, van de Japanse architect Shigeru Ban, zou inderdaad kunnen volstaan.

Het is duidelijk gedaan met de meest excessieve, decadente uitdrukkingen van design. Gedaan, kortom, met de art nouveau nouveau en de neobarok van ontwerpers als Marcel Wanders, Tord Boontje en Patricia Urquiola. Meubilair mag opnieuw functioneel zijn, en simpel is geen schande.

Het krachtigste discours van het jaar werd, niet voor de eerste keer, gebracht door Tom Dixon. De Britse designer (die overigens ook directeur is bij Artek) publiceert elk jaar naar aanleiding van de designweek van Milaan een manifest in krantvorm. Daarin nam hij dit keer de verdediging van utilitair design op zich. Zulk design is stevig en eerlijk, maar ook anti-fashion. Voor Dixon horen trends in de kleerkast, niet in de woonkamer.

Eerlijk was, tussen haakjes, het meest gebruikte cliché in Milaan, al werd het vooral gehanteerd door mensen die het niet echt meenden. We werden om de oren geslagen met eerlijke materialen, eerlijke proporties, eerlijke lijnen (zelf hebben we nog nooit een tafel op liegen betrapt). Duurzaamheid kwam ook vaak terug : meubels worden opnieuw aangeprezen als potentiële erfstukken, waarmee je niet alleen je kinderen opzadelt, maar liefst ook je kleinkinderen. De tactiek is afgekeken van de horlogesector. Een dure kast kopen is niet langer een oppervlakkige folie, maar een wijze investering. Onzin ? Vanzelfsprekend. Maar als er hier en daar een schuldgevoel mee kan worden onderdrukt…

Duurzaam in de zin van ecologisch verantwoord blijft moeilijk. Een klein aantal bedrijven doet zijn best ; een pluim voor, opnieuw, Artek en het Britse SPC. Maar al te vaak beperkt ecodesign zich tot nòg meer holle marketingpraat, vergezeld van kabbelende newagemuziek en bamboeplanten ( what else ?).

De geest van punk, en de doe-het-zelfesthetiek die erbij hoort, was alomtegenwoordig in Milaan. Onder meer in het designaanbod van enkele modemerken : bij Diesel, dat meubilair en lampen uitbrengt in samenwerking met respectievelijk Moroso en Foscarini, of bij Maison Martin Margiela, dat in Milaan bij wijze van teaser zijn Parijse designafdeling nabouwde. We zagen er onder meer van spijkers of winkelhaken gemaakte hangrekjes. Zie ook de ronde tafels die Martino Gamper maakte van gerecycleerd meubilair uit een door Gio Ponti ingericht hotel uit de jaren zestig, of Tom Dixons lamp gefabriceerd van champagneverpakkingen.

De designoogst van 2009 is relatief bescheiden (met de nadruk op relatief), maar is de interessantste sinds jaren. Er wordt eindelijk weer eens nagedacht.

François Azambourg

Voor het nieuwe Franse merk Moustache tekende Azambourg de Mètre, een wandrekje, en de tafel La belle et le clochard, in hout en polyethyleenschuim (gewicht : amper twaalf kilo). Maar zijn interessantste nieuwste product is een stoel gemaakt van een composietmateriaal op basis van linnen, de Lin 94, uitgebracht door het jonge Franse bedrijfje DCS, alias Design Composites Solutions. Bijzonder chic is de minicollectie Villa Rose, een stoel en een bureau die Azambourg oorspronkelijk ontwierp voor een gastenkamer van Villa Noailles in Hyères. Nu in productie bij Ligne Roset.

Shigeru Ban

De Japanse architect ontwierp het indrukwekkendste product van het jaar : het 10-Unit-System (Artek), gemaakt van UPM ProFi, een ecologisch verantwoorde composiet van plastic en hout op basis van gerecycleerd materiaal. Elke kit bestaat uit tien losse, L-vormige elementen waarmee een stoel, een bankje of een tafel kan worden gemaakt. Twee jaar geleden bouwde Shigeru Ban met hetzelfde materiaal een felopgemerkt paviljoen voor Artek. Ander nieuw werk van Shigeru Ban : een prototype voor een superlichte stoel in carbonvezel (gepresenteerd in Milaan op de adembenemende tentoonstelling Senseware, met experimentele vezeltoepassingen), en een minder ambitieuze fruitschaal voor het Belgische merk When Objects Work.

Ronan en Erwan Bouroullec

Ronan en Erwan Bouroullec werkten vier jaar aan hun Vegetal (Vitra). De technologisch erg gecompliceerde stoel ging begin dit jaar in wereldpremière op de overzichtstentoonstelling van de broers in Le Grand Hornu. De Bouroullecs maken ook hun debuut bij het toonaangevende Britse merk Established & Sons, met Quilt, een sofa als een wolkendek.

Fernando en Humberto Campana

De Cipria van de Braziliaanse broers (Edra) is de meest Hollywoodiaanse bank van het jaar. Ze is gemaakt van negen roze watjes, of wolken, in vals bont. Er bestaat ook een versie in fellere kleuren. Kitsch, maar toch onweerstaanbaar.

Nog bij Edra : de spiegel Miraggio (met een frame van gekleurd reflecterend acrylic) en Segreto, een kast in kolomvorm gewikkeld in lappen van glanzend leder, perfect voor het spookhuis van The Addams Family. De Campana’s leverden ook een product voor het nieuwe Italiaanse merk Skitsch : de Wood Floor Lamp, een oversized houten staanlamp. Minder geslaagd : de kitscherige fruitkorf Nazareth, gemaakt van wriemelende babyvoetjes. Ze zijn uitgevoerd in porselein van Limoges, er kwam dus geen bloedvergieten aan te pas, toch niet voor deze versie van Bernardaud, in een oplage van tien exemplaren.

Antonio Citterio

Citterio ontwierp dit jaar het gros van de nieuwe, eerder risicoloze collectie van B&B Italia, en zoals gewoonlijk is hij ook verantwoordelijk voor het volledige aanbod van de dochteronderneming Maxalto. Pronkstuk is de canapé Jean, een nieuwe versie van het soort imposante maar comfortabele banken waarmee het bedrijf in de jaren negentig zijn reputatie heeft gemaakt. Jean is verkrijgbaar in relatief kleine maten en dat zegt iets over de zeitgeist. Nog nieuw van Citterio voor B&B Italia : Hans, een reeks uitschuifbare tafels met blad in wit of grijs glas, en structuur in hout of staal, en de bij behorende stoel El. Bij Flexform brengt Citterio de sofa’s Cestone en Feel good onder.

Claesson Koivisto Rune

Deze Zweden zijn met drie en dus drie keer zo productief als de doorsneedesigner. Opgemerkt dit jaar bij Swedese : de Boxplay, een sofa, en de Teatime, een Scandinavisch aandoende trolley (het schoolvoorbeeld is van Alvar Aalto). Olive is een interessante stoel voor de contractmarkt : er bestaan twintig lichtjes verschillende versies van, goed voor minder eentonige dokterscongressen. Bij Arflex, een respectabel Italiaans merk dat de laatste jaren enigszins op de achtergrond is gebleven, vinden we de Delta, een ietwat nostalgische maaltijdstoel, en een easy chair, en Hillside, een kastsysteem. Al even Italiaans is Busnelli : voor dat merk ontwierpen de Zweden de Pets Tables (een reeks tafeltjes van gebogen metaal). De Slowride, bij dezelfde fabrikant, is een armstoel in bochten.

Ons favoriet ontwerp van Claesson Koivisto Rune dit jaar : de Parupu, een kinderstoeltje in een nieuw materiaal op basis van papierpulp en maïs, voor de Zweedse pulpfabrikant Södra.

Matali Crasset

De Instant Table en de Instant Seat (bij het nieuwe Franse merk Moustache) zijn ecologisch interessant : het tafelblad en de poten worden uit één stuk hout gezaagd, er is geen restafval en er wordt dus spaarzaam omgegaan met materiaal. De Xtra Room, eveneens voor Moustache, kan nog het best worden beschreven als een kamer voor in een kamer. Een gelijkaardig kamerconcept van Crasset wordt uitgebracht door het Britse Established & Sons, Open Room # 1 (kort samengevat : een bureau met geïntegreerde lamp en vuilnismand).

Lees ook het interview met Matali Crasset op p. 98.

Tom Dixon

Dixon is dit jaar vooral, maar niet alleen, actief als theoreticus (zie inleiding). Als ontwerper ging Dixon een alliantie aan met de traditionele Britse stoffeerder George Smith (met als resultaat de Wingback Chair en de Plump Chair en Sofa). Bij zijn eigen bedrijf presenteert hij onder meer Offcut, een krukje van gerecupereerde stukken hout, en de Rock Table, een fantastische tafel in Brits marmer. De Pressed Glass Lights, de Screw en de Slab-kruk zijn no-nonsense, met een ruw en industrieel aspect.

Front

Het zweedse collectief Front is in recordtempo doorgebroken. De dames hebben dit jaar een spiegel ontworpen voor Esta-blished & Sons (de Shade Mirror), een veel gepubliceerde vaas voor Moooi (de als het ware door de wind weggeblazen Blown Away, in Delfts blauw), een collectie rekken (Bookshelf) en een paraplustand (Puddle) voor het nieuwe designbedrijf Skitsch, en een kast voor Porro (Black & White, bedrukt met franjes). De meest ambitieuze bijdrage van Front aan het designlandschap van 2009 is de collectie Moment, voor Moroso, met door trompe-l’oeil geïnspireerde stukken (de Highlight Table, de Soft Wood Sofa en de Draped Sofa).

Konstantin Grcic

Grcic heeft zich het voorbije decennium zonder veel moeite tot in het pantheon van meest getalenteerde ontwerpers gehesen. Table B is de eerste telg van de nieuwe collectie Extrusions van Grcic voor Bd Barcelona Design : een tafelblad van geëxtrudeerd aluminium, met drie verschillende onderstukken

Grcic werkt al jaren voor het Italiaanse bedrijf Plank. Zijn Scandinavisch aandoende stoel Monza is klassiek en modern tegelijk, met een houten structuur en een rugleuning van gekleurd plastic.

Het opvallendste nieuwe ontwerp van Grcic is te vinden bij Magis, de 360° Family, voor liefhebbers van wiskunde (zelf behoren we niet tot die groep).

Bij het Britse SPC brengt de designer een koppel Rietveldachtige krukjes onder: de Tom Tom en de Tam Tam zijn heruitgaves, ze dateren van 1992.

Alfredo Häberli

De neonostalgische, poppy stijl van de Argentijnse Zwitser blijft populair, en dat is geen slecht nieuws. Bij het Italiaanse merk Alias heeft Häberli dit jaar een uitstekende collectie houten tafels, onder de verzamelnaam Stabiles. De tafels hebben een organisch gevormd silhouet, geïnspireerd door de stalen sculpturen van Alexander Calder. Voor Fredericia, een ietwat obscuur Scandinavisch merk, ontwierp Häberli een stoel en tafel (Aki, in een organische stijl, met interessant gedraaide poten) en een bank, de Seracs, die bestaat uit vijf losse modules.

Setsu & Shinobu Ito

Het in Milaan gevestigde Japanse koppel werkt dit jaar onder meer voor Swedese (Hanahana, een kapstok) en voor Fiam (de door origami geïnspireerde glazen tafel Shinto). Interessant is Swa, een reeks stoelen met geïntegreerd dak / parasol voor Fornasarig, een fabrikant die gespecialiseerd is in buitenmeubilair.

Piero Lissoni

Lissoni is een trouwe leverancier van glossy minimalistische statusmeubels voor een waslijst Italiaanse merken. Voor Cassina ontwierp hij dit jaar onder meer de Eve (een stoel met een licht, minimalistisch frame in hout of aluminium, en een lederen zit en rug met onzichtbaar stikwerk) en de Rotor (een tafel met opvallend asymetrische poten). Kroonstuk van zijn ontwerpen voor Poltrona Frau dit jaar : de Polo, een zachtgeometrische, comfortabele sofa die traditie linkt aan hedendaagse vormen. Ook bij Living Divani heeft Lissoni een hoop meubels : de sofa D-structured, de schommelstoel Dondolo, en de stoel Nut. Dan is er ook nog werk voor Porro, zoals een tafel in klarelijnstijl (de Fractal Table). Voor Glasitalia, ten slotte, ontwierp Lissoni een reeks hoge glazen tafels (de collectie Ghiacciolo, met of zonder gravures, en de lijnen Vitruvian en On The Edge), alsook de met de hand uitgevoerde spiegel Sturm und Drang, met een lijst in Muranoglas. Oef !

Arik Levy

Levy werd dit jaar ingelijfd door Molteni & C (het Honey Bed en de Hug –sofa) en door Living Divani : de bizarre, naar de eighties lonkende fauteuils Hoop (met een structuur van staaldraad) en de tafel Wedge. Beide producten zijn ook verkrijgbaar in een versie voor buiten. Levy’s veeleer onopvallende Shell is de eerste volledig in leder gehulde sofa van de Italiaanse fabrikant Frag. En dan is er nog een tapijt voor Tai Ping.

Lees ook het interview met Arik Levy op p. 104.

Jean-Marie Massaud

Jean-Marie Massaud is de voorbije jaren een van de huisontwerpers geworden van Poltrona Frau. Zijn belangrijkste bijdrage dit jaar is de Archibald, een gemakkelijke lederen chaise met bijbehorende poef. Massaud ontwierp ook de bijna volledige nieuwe productlijn van Dedon en van MDF Italia. Bij de Duitsers resulteerde dat onder meer in de Slim Line Sofa, bij de Italianen is de blikvanger de Flow, een plastic kuipstoel die de fiftiesklassiekers van Charles en Ray Eames echoot (met een handvol verschillende onderstructuren, van houten poten tot wieltjes). Er hoort ook een tafel bij met dezelfde naam. Massaud tekende nog twee banken, de minimalistische Arch en de opvallende Yale, met ingebouwde rekjes, uitsluitend voor consumenten met hogere opleiding. Twee interessante producten, ten slotte, bij Glas Italia : Haîku, een scherm met vier deuren van reflecterend gerookt glas, en Crystal Palace, een collectie modulaire sofa’s en fauteuils in transparant glas. Geen paniek : er horen kussentjes bij.

Jasper Morrison

Na zijn minimalistische periode lijkt Morrison thans geobsedeerd door antidesign. De plastic Trattoria-stoel en -tafel, bij Magis, hebben iets weg van een Playmobiladaptatie van pizzeriameubilair. De Bac (Cappellini) is een nieuwe, zeer Scandinavische, en eigenlijk niet bijster originele houten stoel die Morrison ontwierp voor zijn vier jaar oude tafel met dezelfde naam. Atalante, ten slotte, is een eenvoudig vormgegeven modulair sofasysteem voor De Padova. De naam komt van de filmklassieker van Jean Vigo uit 1934.

Nendo

Het Japanse eenmanscollectief van designer Oki Sato is ook dit jaar opvallend actief. Onder meer met Collar, een eenvoudig, zeer elegant kastsysteem in gelakt staal, bij het Nederlandse Quodes. Moroso, dat dit jaar met een dozijn jonge, nagenoeg onbekende designers werkt (plus sterren als Patricia Urquiola en Tord Boontje), bestelde bij Nendo een poef (Dew) en een salontafeltje (Kub).

Regelrecht bizar, en niet onmiddellijk overtuigend, is de Antler, een zachte poef in vilt of leder waarop een abstract hertengewei is bevestigd (bij Cappellini). Meer Nendo bij Arketipo (een volledig interieur, met boekenrek, sofa, salontafeltje en kapstok) en Varaschin (Meji, een stoel in staaldraad).

Patrick Norguet

Norguet werkt al lang voor Cappellini. Dit jaar presenteert hij bij dat merk de Scratch, een opvallende chaise met een rigide structuur van gelakt hout.

De Stil, bij Lapalma, is een elementaire maar elegante stoel voor de contractmarkt die we de komende jaren wellicht nog vaak zullen zien opduiken in cafés allerhande.

En ten slotte is er nog de Lear, een modulair sofasysteem voor Modus.

Philippe Starck

Masters, van Philippe Starck en Eugeni Quitllet (bij Kartell, dat zijn zestigste verjaardag viert), combineert de vormen van drie iconische stoelen, een Jacobsen, een Saarinen en een Eames. In essentie een grapje, maar het resultaat mag er wezen. Starck en zijn kompaan (van wie de naam veel kleiner wordt gespeld op het communicatiemateriaal van de fabrikant) ontwierpen voor Kartell ook een compagnon voor zijn iconische Ghost Chair, het nachtkastje Ghost Buster.

Driade brengt van het duo een reeks plastic zitmeubilair uit, de stoel Ring (geïnspireerd door de Japanse horrorfilms met dezelfde naam ?) en de lijn Out / In, met armstoel, sofa en een zogenaamde high easychair. Geschikt voor binnen en buiten, zoals de naam al aangeeft. Van Starck solo heeft Driade de fauteuil Moore en de stoel Oscar Bon in de aanbieding. Alias lanceert een reeks fitnessaccessoires van Starck en Quitllet, Home / Gym / Office. Bijbehorende slogan : ” Life goes on.” Exactly.

Patricia Urquiola

Patricia Urquiola blijft ultraproductief, maar slaagt er dit jaar zelden in écht te overtuigen. Dat ze wel degelijk bij de designtop behoort, bewijzen de zetels en fauteuils van de collectie Rift, geïnspireerd door de vallei met dezelfde naam (bij Moroso). Eveneens geslaagd : het zitsysteem Night&Day, bij Molteni & C, en Sequence, een modulair boekenrek bij hetzelfde merk. Kartell brengt een krukversie uit van Urquiola’s plastic Frilly Chair, de Frilly Stool, een violet- of mosterdkleurig stronkje.

En dan zijn er nog een aantal badkamerproducten : een opvallend bad in blik voor Agape : Vieques (met hoog boyscoutgehalte) en een als vrouwelijk aangekondigde set voor Axor (met badkuipen voor hem en haar en veel planten). Urquiola werkt sinds jaar en dag voor De Padova. In Milaan toonde ze twee nieuwe prototypes voor het merk : Lavenham Executive, een stoel die is bedoeld voor vergaderzalen, maar ook in de woonkamer past, en Shantis, een lage kast met vier deuren, versierd met een diamantmotief (een favoriet thema in het werk van de Spaanse designer).

Door Jesse Brouns