2001 is voor Rotterdam een sleutelmoment. De Culturele Hoofdstad van Europa wil immers afrekenen met haar naoorlogse imago. Nu de grote kanonnen van het cultuurjaar in stelling worden gebracht, weet het ‘Manhattan van de Lage Landen’ aardig te verrassen.

Ziel

Rotterdam is een harde noot om te kraken. Misschien is het zijn moderne aanblik, het resultaat van zestig jaar wederopbouw. Na het bombardement van 14 mei 1940, dat het stadscentrum en de haven wegblies, verrees een hypermoderne stad van kantoorgebouwen, spiegelpaleizen, prefabbouwsels en ruime banen. De Maasstad spiegelt zich graag aan New York maar maakte, toen ik er twee jaar lang woonde, een onherbergzame indruk. Richting vond ik er niet, het was gewoon één grote vlek. Op het theateraanbod na was het culturele leven beperkt. Of onzichtbaar, zoals met nieuwe media of grafische kunsten het geval is. Een onleefbare werkstad van gabbers, Ronny’s en would-be yuppies in ruitjeshemden. Pas later begreep ik dat vooral de eigenzinnige mentaliteit van de Rotterdammers me parten speelde. Open, tolerant en vernieuwend, maar ook: recht voor de raap, koppig, trots, ondernemend, ambitieus en altijd te vinden voor een potje afzeiken. Kortom, een ras apart.

Nu is ’s werelds grootste havenstad, net als Porto, Culturele Hoofdstad van Europa. Het was Antwerpen ’93 dat de stad inspireerde, maar inhoudelijk zijn er vooral parallellen met Brussel 2000. Rotterdam 2001 is er vooral voor de stadsinwoners zélf, alle anderen zijn ‘mooi meegenomen’. Zo wil het multiculturele lezingen- en ontmoetingsproject Preken voor Andermans Parochie de vele religieuze gemeenschappen dichter bij elkaar brengen. Bruggen bouwen, de bevolking betrekken, het klinkt bekend. Bovenal wil Rotterdam 2001 de stad op de cultuurkaart zetten, als bekroning van de wederopbouw. De komst van nieuwe musea en andere culturele instellingen tijdens de jaren ’90 was een begin, het cultuurjaar luidt een nieuw tijdperk in: Rotterdam cultuurstad.

Het leidmotief, Rotterdam is vele steden, werd afgeleid van De Onzichtbare Steden van Italo Calvino. Daarin beschrijft reiziger Marco Polo allerlei scènes. Later blijkt het telkens om dezelfde stad te gaan: zijn geboorteplaats Venetië. Analoog met dit boek steunt het cultuurjaar op de vele dimensies van Rotterdam: een woon- en werkstad, maar ook een plezier- en festivalcentrum, een kosmopolitische stad en bron van een bruisende (en structureel ondersteunde) jongerencultuur. Want terwijl Nederland vroeger raar opkeek als je in Rotterdam woonde, trekt tegenwoordig zijn internationale, rauwe urban jungle vooral jongeren aan.

Het overvolle cultuurprogramma neemt dus vele vormen aan: muziek, theater, dans en beeldende kunsten, maar ook nieuwe media, dansparty’s, openluchtevenementen, architectuurprojecten, eetfestijnen en zomerfestivals. Tot eind september is er elk weekend wel een gratis festival: het exotische Solero Zomercarnaval (27 en 28/7), de Dance Parade (11/8), het Wereldhaven Festival (7-9/9), om van de vele gratis concerten maar te zwijgen.

Je merkt het meteen: Rotterdam leeft. Je voelt het in de heropleving van de Witte de Withstraat, waar nieuwe galerieën, grensoverschrijdende kunstcentra, winkels en cafés voor een heerlijke slenterbuurt zorgen. Of in de opening van originele horecazaken als E.D.D. en Foody’s (zie Eten) en op de Westersingel, waar aan de waterkant plotseling een pittoreske promenade met beeldhouwwerken ligt. De stad heeft een nieuwe adem gevonden. Alsof eerst het geraamte gebouwd moest worden om plaats te geven aan de ziel. En de Rotterdammers? Die doen gewoon wat ze het liefst doen: over hun eigen stad praten. Ze zijn meer dan ooit klaar om je de weg te tonen, tips te geven of je zelfs op sleeptouw te nemen. Zoals ze zelf zeggen: “Niet zeiken, maar doen!”

Architectuur

Waarom zou je het laten staan als je het kunt platgooien?”: de Rotterdamse vernieuwingsdrang volgens cineast Janwillem de Kok. Zoals woonwijk De Kiefhoek van architect J.J.P. Oud en de Van Nelle-fabriek van Brinkman & Van der Vlugt illustreren, was de Maasstad reeds in de jaren twintig en dertig in de ban van moderne architectuur. Later gingen onder meer de befaamde kubuswoningen bij de gezellige Oude Haven en de bewegende lantaarnpalen op het Schouwburgplein voort op dat elan.

Rotterdam is een bouwwerf, maar ook een openluchtmuseum van architecturale curiositeiten en wolkenkrabbers. In de binnenstad alleen al illustreren veertien hoogbouwsels de lokale ambities. Je kunt ze bewonderen vanaf het 185 meter hoge uitkijkplatform van de Euromast (14,50 gulden, 270 frank). Met de opening van hotel The Westin in de 149 meter hoge Millennium Tower, eind 2000, kreeg de Rotterdamse skyline er een ijkpunt bij. Het complex wordt door Rotterdammers ‘de postzegel’ genoemd, naar de oppervlakte (dertig bij veertig meter) waarop het gebouwd werd. Het vijfsterrenhotel aan de Weenaboulevard en het Stationplein is binnenin een parel van design en moderniteit: strakke lijnen, donkerpaarse gangen, aangepaste interieuraccessoires en grote kunstwerken.

Vanuit de 231 luxekamers kun je de Kop van Zuid zien liggen, een havengebied op de linkeroever van de Maas. Een stadsuitbreidingsproject kreeg hier sinds enkele jaren vleugels dankzij bouwprojecten als de achthonderd meter lange Erasmusbrug (bijgenaamd De Zwaan) uit ’96, de KPN-toren van Renzo Piano, het World Port Center van Norman Foster en tot luxeappartementen verbouwde pakhuizen. Veel jonge bedrijven experimenteren er met nieuwe media. De nieuwste aanwinst is het Luxor Theater, eind april officieel geopend. Het fluweelrode gebouw van architect Peter Wilson kostte anderhalf miljard frank. Let trouwens op de bijnamen die Rotterdammers hun bouwsels geven: ‘de kist’ (de Rotterdamse Schouwburg), ‘de buisbaby’ (de Centrale Bibliotheek) en zelfs ‘de erectie van Peper’ (de Erasmusbrug, gebouwd onder het burgemeesterschap van Bram Peper). Meer info terzake: Archicenter, Museumpark 25, Tel. 010-436 99 09.

Tentoonstellingen

Het cultuurjaar is hét moment om kleinere musea als het Nederlands Foto Instituut (Witte de Withstraat 63, Tel. 010-213 20 11) of de vele (experimentele) kunstgalerijen te bezoeken. Een agenda van deze laatste vind je in het Rotterdam 2001-informatiecentrum. Het Nederlands Architectuur Instituut (Museumpark 25, Tel. 010-440 12 00, 7,50 gulden, 140 frank), bijgenaamd ‘het droogrekje’, staat tot 9/9 in het teken van architectuurpionier en De Stijl-oprichter J.J.P. Oud. Maquettes, foto’s en tekeningen lichten zijn werk toe.

In de Kunsthal (Museumpark, Tel. 010-440 03 00) zijn tot 26/8 Nederlandse Realisten van na 1950 te zien, later de Rotterdamse werken van Europese meesters als Turner, Jongkind en Kandinsky (8/9-6/1). De grootste publiekstrekkers zijn te zien in het Museum Boijmans Van Beuningen (Museumpark, Tel. 010-441 94 00). Zo is er de grootse Pieter Bruegel-tentoonstelling (tot 5/8, 12,50 gulden, 230 frank), in samenwerking met het Metropolitan Museum in New York. Van de zestiende-eeuwse Vlaamse schilder en humanist werden haast alle bewaarde tekeningen en zo’n veertig prenten verzameld. Ook het beroemde schilderij De Toren van Babel en zeventiende-eeuwse tekeningen van Rubens, Jordaens en Van Dyck worden tentoongesteld. Daarna is er de prestigieuze Jheronimus Bosch-retrospectieve (1/9-11/11, 20 gulden, 370 frank). Zo’n vijftig schilderijen en vrijwel alle tekeningen van de vijftiende-eeuwse kunstenaar worden getoond.

Kunst leeft ook op straat: de Rotterdamse kunstenares Liesbeth van Ginneken sierde een twintigtal (kantoor)gebouwen met metershoge afbeeldingen van bekende en minder bekende schilderijen van bijvoorbeeld Warhol en Mondriaan.

Binnenstebuiten

Rotterdam 2001 biedt je de kans om een moeilijk te doorgronden stad anders te zien. Zo kun je 24 (ooit) vernieuwende privé-woningen bezoeken. Het Thuis in Rotterdam-parcours vat honderd jaar bouwstijlen samen: van een benauwde vooroorlogse arbeiderswoning tot een modelwoning voor de 21ste eeuw (tot 23/9, 10 gulden, 185 frank). Op de Kop van Zuid loopt in het voormalige pakhuis Las Palmas (Wilheminakade 66, 10 gulden, 185 frank) vanaf 18/8 Interbellum, een tentoonstelling met beeldende kunst en industriële voorwerpen uit de jaren twintig en dertig in relatie tot de gebeurtenissen die Rotterdam beïnvloedden.

In het Historisch Museum in het zeventiende-eeuwse Schielandshuis (Korte Hoogstraat 31, Tel. 010-217 67 67, 6 gulden, 110 frank) is er Uitgaan in Rotterdam, over het vooroorlogse nachtleven. Zeer verzorgd en breed, tot en met de kleding en accessoires toe. Het Wereldmuseum (Willemskade 25, Tel. 010-270 71 72, 12,50 gulden, 230 frank) draagt Rotterdammers bij. Via de levensverhalen van tien families en werk van jonge fotografen geeft deze multimediatentoonstelling een beeld van de migratiestromen die van de stad een melting pot maakten.

Aansluitend is er 2001 Wereldsmaken, een reeks culinaire ontmoetingen in de vorm van megamaaltijden op Rotterdamse pleinen. Zo is het Schouwburgplein nog tot 15/7 de gastheer van een culinair festival. Aan het Leuvehoofd vindt tussen 23/6 en 4/8 een gratis openluchttheater plaats: De Jas van Rotterdam. De multimediavoorstelling, die dagelijks gevolgd kan worden door 3000 toeschouwers, is een virtuele reis door verleden, heden en toekomst van een stad “die haar hart verloor, maar nooit haar ziel”.

Voor het échte oude Rotterdam moet je naar Delftshaven, in het zuidwesten van de stad. De wijk werd gespaard door de bombardementen en heeft pittoreske grachtenzichten, historische panden en terrasjes te over. Rotterdammers zijn niet weinig trots op deze geboorteplek van zeeheld Piet Heyn en vertrekplaats van de Pilgrim Fathers in 1620. Je kunt er een korenmolen, een tingieterij en een ambachtelijke bierbrouwerij bezoeken. ’s Zomers worden op het water jazzfestivals en klassieke concerten georganiseerd.

Eten

Met ruim 160 nationaliteiten onder de 600.000 inwoners beschikt de Maasstad over een rijke eetcultuur. Een trendy voorbeeld is Wereldeethuis Bazar (Witte de Withstraat 16, Tel. 010-206 51 51, dagelijks vanaf 10.00 uur). Op de kaart staan gerechten uit het Midden-Oosten, de Balkan en Noord-Afrika, geserveerd door een multicultureel personeelsbestand. Het interieur is een bazaar: oosterse lampen, uitheemse theeserviezen en handbeschilderde Turkse tegels, maar ook Nederlandse reclamepanelen en kippengaas. Ook een hippe bedoening is Eat Drink Dance (Nieuwe Binnenweg 142, Tel. 010-225 02 34, dagelijks vanaf 11.00 uur), een lounge met verzorgde (lichte) maaltijden. Van donderdag tot zaterdag draaien er dj’s vanaf 22.00 uur.

Topadressen zijn Lux (’s Gravendijkwal 133, Tel. 010-476 22 06), een intiem en genereus Italiaans restaurant, en het Lighthouse-restaurant in hotel The Westin (Weena 686, Tel. 010-430 20 00). Het gevarieerde, fijnzinnige menu van de Zwitserse chef-kok Thomas Rauter presenteert de nieuwste eettrends op een toegankelijke manier in een kleurrijk designinterieur. Heel apart is het trendy Foody’s (Nieuwe Binnenweg 151, Tel. 010-436 51 63, vanaf 17.00 uur). Er is geen vast menu, je zegt gewoon waar je zin in hebt. De creatieve topkoks verrassen je met een overheerlijke en dagverse maaltijd voor pakweg 1700 frank per persoon. De wijnkaart is gewoonweg subliem.

Zomeren

Rotterdam ontdoet zich van zijn naoorlogse werkstadimago. Zo zijn zomerterrassen erg in trek. Het grootste? Eetcafé Westerpaviljoen (Nieuwe Binnenweg 136). Aanbevolen zijn ook Grand Café Loos (Westplein 1) en Dudok (Meent 88), waarvan de appel- en chocoladetaarten een begrip zijn in de hele Maasstad. De bourgeoisie verzamelt in het Stadspark, op het groene terras van café-restaurant Parkzicht (Kievitslaan 25). Een verscholen rustoord is ook het tuinterras van eetcafé Zatkine (Witte de Withstraat 88). Een verplichte halte is zeker Hotel New York (Koninginnenhoofd 1) op de Kop van Zuid, van 1901 tot ’77 het hoofdkantoor van de befaamde Holland-Amerika Lijn. Het huidige café-restaurant is een megalomane bedoening, maar het terras biedt uitzicht op de Maas. Je komt er per watertaxi (vertrek Veerhaven/Leuvenhaven, 8.00-24.00 uur, 4,50/6 gulden, 85/110 frank), een levendige ervaring.

Shopping

In Rotterdam wordt ondernemen hoog in het vaandel gevoerd. Shopaholics worden dus verwend. Zo zijn de winkels op vrijdag ( koopavond) open tot 21.00 uur. De Lijnbaan en de ondergrondse Beurstraverse of Koopgoot zijn typisch Nederlandse winkelstraten: grote ketens, veel sport- en jeanskleding en talloze snack- en fastfoodzaken dus. Rond de feestdagen is een bezoek aan de sfeerrijk uitgedoste Bijenkorf verplicht. Een must zijn ook de levendige zaterdagmarkten op het Binnenrotteterrein en het Afrikaanderplein (9.00-17.00 uur), die tot Nederlands grootste behoren.

In de Van Oldenbarneveldtstraat is een boom in de maak. De voortekenen: wijn- en oliehandel De Engel (nr. 142a), keramiek- en interieurspecialist In Natura (nr. 128b), designerkledingzaak Vandijk (nr. 105) en Sus & So (nr. 123a), voor modieuze tweedehandskleding en kitscherige accessoires. Ook het Oude Westen leeft op, rond de Nieuwe Binnenweg. Vroeger een pleisterplaats van straatcriminelen en junkies, nu het Mekka voor jongeren- en uitgaanskleding (bijvoorbeeld Movimento, nr. 78, en The Scene, nr. 61), (gespecialiseerde) platenzaken en kleurrijke interieurwinkels als FabriCati (nr. 72). Zelfs een Mexicaanse bloempot of terraskachel behoort tot de mogelijkheden ( El Totem, nr. 60). The Health Store (nr. 5) is een verzorgde smartshop met energizers en voedings- en libidosupplementen. Trendy horecazaken als het Westerpaviljoen en Eat Drink Dance liggen op loopafstand.

Info

Informatie over Rotterdam 2001 en het culturele stadsleven vind je op www.rotterdam2001.nl of in het informatie- en ticketingcentrum Calypso 2001 (Mauritsweg 5, Tel. 010-402 20 01, 11.00-19.00 uur, ’s zondags 12.00-18.00 uur). Het biedt ook onderdak aan een café-restaurant, culturele evenementen en op woensdagavond een rollerdisco (20.00-24.00 uur, 12,50 gulden, 230 frank). Goed uitgerust is ook de VVV Rotterdam (Coolsingel 67, Tel. 0900-403 40 65). U vindt er onder meer handige week- en maandkalenders en het gratis maandblad R’Uit, met een uitvoerige cultuuragenda.

Weekend Knack bezocht Rotterdam op uitnodiging van The Westin en Transeurope, dat in de Citytrips Zomer 2001-brochure diverse Rotterdamse hotels aanbiedt.

Het landnummer voor Nederland is +31.

(kader)

Rotterdam 2001 bezoeken? Deze week vindt u in Focus Knack een voordelige lezersaanbieding van de Knack Club: een nacht in luxe- en designhotel The Westin voor slechts 2690 frank per persoon.

p. 13: Dankzij de indrukwekkende Erasmusbrug kreeg het stadsuitbreidingsproject Kop van Zuid een nieuw elan. Het Luxor Theater is er een van de nieuwste aanwinsten.

p. 14: In de binnenstad illustreren wolkenkrabbers de torenhoge ambities van de stad. De Millennium Tower is de recentste: sinds eind 2000 biedt hij onderdak aan hotel The Westin.

p. 15: Het cultuurjaar heeft vele dimensies. Zo krijgen jongerencultuur, kleine musea en galerieën een plaats naast prestigieuze tentoonstellingen als Interbellum, in het voormalige pakhuis Las Palmas.

p. 16: Een greep uit de vele culinaire troeven van de stad: de wereldkeuken in Bazar (boven rechts), het ‘dansrestaurant’ EDD (onder links), Foody’s, een eethuis zonder vast menu (onder midden) en Italiaanse topkwaliteit in Lux (onder rechts).

p. 18: Shoppers kunnen terecht in de vele typisch Nederlandse winkelstraten, met grote ketens en talloze snack- en fastfoodzaken.

Wim Denolf / Foto’s Lies Willaert