Genie of charlatan? De meningen waren verdeeld over Lars Von Trier, wiens nieuwste film “De idioten” (“Idioterne”) op het afgelopen Festival van Cannes niet voor de verhoopte deining zorgde. De dwarsliggende Deen heeft beslist opmerkelijke films gemaakt (“Europa”, “Breaking the Waves” en vooral zijn ongelofelijke tv-serie “The Kingdom”), maar met “De Idioten” heb ik het vervelende gevoel dat hij nog geen klein beetje met de voeten van de toeschouwer rammelt en dat hij – misschien in navolging van zijn protagonisten – vooral zijn trouwe fans voor de zot houdt. “De Idioten” slaat op een groepje jonge provocateurs, die samenhokken in een grote villa en zich als geestelijk gehandicapt gedragen. Hun fratsen, met name het lastig vallen van mensen die zich wel volgens de normen van de maatschappij gedragen, zijn misschien tien minuten lang intrigerend, maar daarna wordt het allemaal zeer repetitief en blijft de film ter plaatse trappelen. Wat aanvankelijk spottend is bedoeld, wordt geleidelijk aan grimmiger – en dat is de enige evolutie in de film. Zo is er de pijnlijke confrontatie met echt mentaal gehandicapten en krijgen we brutale taferelen als een van de meisjes de commune verlaat. En aan het eind volgt dan een bijzonder gemakkelijke psychologische verklaring voor de mogelijke motivatie van de deelnemers aan deze infantiele spelletjes. Von Trier suggereert dat de vrijwillige debiliteit een dubbele functie heeft: naar buiten gericht – een manier om de burgerlijke goegemeente uit te dagen – en naar binnen gericht – het loslaten van de idioot die in ieder van ons schuilt. In feite is het allemaal niet veel meer dan een eigentijdse variante op de afgezaagde opinie dat de dorpsidioot de wijsheid in pacht heeft.

Bedankt voor de filosofie, maar erg origineel of overtuigend is het niet: het wegvluchten in een commune als protest tegen de malaise van de harteloze maatschappij is gewoon een jaren-60-concept in een doorzichtig nieuw kleedje, met regressie in plaats van vrije liefde, radicale politiek of anti-psychiatrie.

Helemaal onzinnig is de lukrake vormgeving van de prent – een totaal geforceerde afwezigheid van stijl, die werd gedicteerd door een aantal even belachelijke als arbitraire regels. Drie jaar geleden richtte Von Trier met drie volgelingen in Kopenhagen de beweging Dogma 95 op, waarvan de regels werden uitgestippeld in een 10-puntenprogramma. Zo moet de film heden ten dage spelen, moet er op video gedraaid worden, mag er alleen op echte locaties worden opgenomen, mag de ruimte niet extra uitgelicht worden, mag er geen muziek aan toegevoegd worden en moet alles met de handcamera worden gefilmd. De regisseur mag zijn eigen visie niet opdringen en krijgt zelfs geen naamsvermelding. Ook dit ruikt erg naar filmerscollectieven uit de jaren zestig, minus de sterke maatschappelijke bewogenheid van toen. Nog volgens zijn manifest beweert Von Trier zich af te zetten tegen de decadentie van de oppervlakkige actiefilm, maar hij is toch niet te beroerd om tussen de plagerijen door een regelrecht porno-intermezzo in te lassen, dat gĆŖnant exhibitionistisch is.

Tot overmaat van ramp keert de stuntelige en kreupele verteltrant zich uiteindelijk tegen de film: het pseudo-naturalisme maakt ons veel meer bewust van de camera dan dit bij een gewoon keurig ingeblikte film het geval zou zijn.

Von Trier, die aan allerlei fobieĆ«n lijdt, zorgde twee jaar geleden voor een geslaagde publiciteitsstunt door halverwege zijn treinreis naar de Azurenkust rechtsomkeer te maken. Dit keer voltooide hij zijn pelgrimstocht naar Cannes, maar vertikte hij het aanwezig te zijn op de persconferentie – dat liet hij aan zijn acteurs over. Net als de megasterren Sharon Stone en Bruce Willis logeerde hij wel in HĆ“tel du Cap, zowat het duurste optrekje aan de hele Middellandse Zee. Kennelijk is zo’n mega-kapitalistische uitspatting niet in strijd met de kuisheidsregels van Dogma 95.

“De Idioten”van Lars Von Trier, met Bodil Jorgensen, Jens Albinus, Anne Louise Hassing, Troels Lyby.

Patrick Duynslaegher

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content