Amerikanen betalen honderden tot duizenden dollars voor vakanties waar ze wijzer van willen worden. De organisatie Global Exchange haalt een jaaromzet van een miljoen dollar met reizen naar vaak treurige lokaties, en geeft daarmee een nieuwe betekenis aan het begrip adventure travel.

Op vakantie naar de landloze boeren in BraziliĆ«, die vertellen dat collega’s zijn doodgeschoten in opdracht van grootgrondbezitters die grootgrondbezitter willen blijven. Op vakantie naar een stort van een fabriek bij de grens tussen Mexico en de VS. Als de wind uit het noorden waait, zijn de Mexicanen de pineut; draait de wind naar het zuiden, dan ademen de Amerikanen de vervuilde lucht in. Op vakantie naar een fabriek waar een vrouw vertelt dat ze vier dollar per dag krijgt om typemachines in elkaar te zetten voor Amerikaanse consumenten. Global Exchange zet zich in voor de handhaving van mensenrechten, voor economische steun aan arme gebieden, en voor voorlichting en uitwisseling van kennis en ervaringen. Toen deze organisatie acht jaar geleden in San Francisco op kleine schaal begon met dit type vakanties, betwijfelde men of welvarende Amerikanen bereid waren geld op tafel te leggen voor een bezoek aan een gifbelt, maar die twijfel bleek onterecht. Vanwaar het succes?

Malia Everette van Global Exchange: “Deelnemers zijn geĆÆnteresseerd in wat er in de wereld gebeurt en willen zelf zien wat er gaande is, zelf met de mensen praten. Je zou het onderwijs door ervaring kunnen noemen. Tijdens een trip krijgt je veel informatie over onderwerpen als mensenrechten, wereldeconomie en milieu in relatie tot de plek die je bezoekt. We proberen relaties tot stand te brengen, van mens tot mens. Verbindingen tussen noord en zuid. Je kan van elkaar leren. In Europa en de VS is er bijvoorbeeld veel te doen over alternatieve energievormen. In Cuba wordt dertig procent van de energie op een schone manier verkregen, dus daar valt wat te leren. En de Cubanen steken weer iets op van methodes uit de landen van de bezoekers.

Je hoort wel van die pessimistische geluiden over de moderne apathische burger die van niks meer wil weten. Maar daar geloof ik niet in. Mensen zijn van nature nieuwsgierig en ondernemend, ze willen leren. We hebben het allemaal zo druk. We zeggen dat er steeds meer communicatie is en steeds meer informatie, maar achter onze computers raken we steeds meer geĆÆsoleerd. Via zulke reizen kunnen we weer contacten leggen, met echte mensen praten. Er ontstaan mooie vriendschappen door deze trips.”

Een 50-jarige deelnemer ging om zijn “revolutionaire geest te herontdekken”. Een jongen van 16 bezocht een Mexicaanse grensplaats om uit eerste hand te vernemen waarom zoveel Mexicanen naar de VS willen. “Er is zoveel te doen,” zei hij, “en ik wil helpen.” Een man van 54 bezocht de slechte en vervuilde gebieden in de buurt van San Francisco “om te ontdekken wat ik de rest van mijn leven wil doen”.

Malia Everette: “Als je zelf gaat kijken en je ziet wat de directe gevolgen zijn voor het dagelijks leven van de mensen in de omgeving van een giftige fabriek, dan kijk je voortaan anders aan tegen een vuilnisbelt, tegen vergiftigde grond of zwaar vervuild water. Een buitenlandse krant schreef dat we ellende verkopen, maar zo ligt het niet. Het gaat om de werkelijkheid in al haar schoonheid en tegenstellingen. Als je gaat kijken hoe mensen in beroerde omstandigheden overleven, zie je niet alleen miserie maar ook hoop.”

Het is hard werken tijdens een reis van Global Exchange. De activiteiten beginnen om een uur of zeven in de ochtend en gaan door tot elf uur ’s avonds. Vaak krijg je dan nog een pakje informatie voor de volgende dag, zodat er ook nog huiswerk gedaan moet worden.

Malia Everette: “We beloven de deelnemers dat ze van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat beziggehouden worden en daar houden we ons aan. Maar dat betekent niet dat iedereen verplicht is aan alles deel te nemen. Van een groep van twintig deelnemers kunnen er op de derde dag slechts vijftien voor het ochtendprogramma opdagen. De anderen slaan een bijeenkomst over en komen er op de middag weer bij. Prima, als ze het maar zeggen zodat we niet voor niks staan te wachten. Als de groep groter is dan twintig, splitsen we op en maken we verschillende programma’s. Je kan binnen dat aanbod een eigen keuze maken. De een zal naar een tabaksplantage willen, de ander naar een fabriek en de derde naar een kunstgalerie.”

Niet elke autochtoon is gesteld op die rondneuzende welgestelde vreemdelingen. Een Mexicaanse vakbondsman is eens in woede ontstoken toen een buslading reizigers in zijn dorp rondliep alsof ze met een sociologisch experiment bezig waren. Is zo’n reis een beschaafde vorm van voyeurisme? Malia Everette: “We hebben goede contacten op de meeste plaatsen. De mensen weten wie we zijn en waarom we dit doen. En velen vinden het juist goed dat de bezoekers komen, ze waarderen de belangstelling. Zolang ze worden gerespecteerd.”

Deelnemers worden aangemoedigd gesprekken aan te knopen, al dan niet via de tolk die altijd in de buurt is. Een groepje Amerikaanse middelbare scholieren in Mexico merkte dat hun belangstelling werd gewaardeerd. Ze spraken met fabrieksarbeiders, lokale tieners en arme gezinnen. Een hoogzwangere vrouw vertelde over haar angst te bevallen in de modderige krottenwijk, zonder elektriciteit, stromend water of riolering, zonder auto’s of betrouwbaar openbaar vervoer, en met het dichtstbijzijnde ziekenhuis op twintig kilometer afstand. Toen de scholieren vroegen wat ze konden doen, zei de vrouw dat luisteren al heel wat was. “Eerst voel je je vreselijk opgelaten,” zei een scholier, “maar als je daar overheen kunt stappen, merk je dat je wordt geaccepteerd. Het lijkt vreemd dat je als 15-jarige vraagt naar hun inkomen, maar je doet dat omdat je om hen geeft.”

Voor sommige deelnemers zijn de ervaringen tijdens een reality tour een reden om een ander leven te gaan leiden.

Malia Everette: Ik ken een advocaat die na zo’n reis leraar is geworden aan een buitenlandse school voor slechtziende kinderen. Velen komen terug en willen op de een of andere manier deelnemen aan een project. Die willen buiten hun vakantie om iets betekenen voor anderen. Of ze organiseren zelf reizen naar de gebieden, voor een jongerenclub of voor de zangvereniging. En omdat velen terugkomen en nieuwe reizigers meebrengen, moeten wij steeds uitbreiden en meer medewerkers aantrekken. Rijk worden we er niet van, want Global Exchange is een organisatie zonder winstoogmerk.

De organisatie is gevestigd in Mission Street. Is dat toeval?

Ja. Ik geloof niet dat we onszelf missionarissen zouden noemen. Ik noem me liever iemand die het leven bestudeert en die soms een docent is. Maar wij verspreiden geen doctrines, geen geloof. We geloven in mensenrechten. Er werken hier zo’n twintig mensen en de verscheidenheid in opvattingen is heel groot.

Sommigen zeggen dat deze reizen worden gemaakt vanuit een schuldgevoel: wij hebben alles en zij niks, dus nu is het tijd om iets terug te doen door bezorgdheid te tonen.

Als je kijkt naar de verdeling van de welvaart, kan ik me voorstellen dat mensen aan de goede kant het idee hebben dat ze te veel bezitten. Of het schuld is, weet ik niet. Misschien het gevoel gezegend te zijn met veel rijkdom en van daaruit anderen te willen helpen. Schuld is een individuele emotie, en ik geloof niet dat wij schuld verkopen. Een reis naar het Midden-Oosten is bedoeld om inzicht te krijgen in de verschillende groepen die betrokken zijn bij het vredesproces. Dan krijg je te maken met een rijke cultuur en grote verschillen, met politiek en geschiedenis. Dat is anders vakantie vieren dan rondhangen in een luxeoord waar het enige contact met de plaatselijke bevolking bestaat uit de tip die je achterlaat in de hotelkamer voor de meid met wie je niet eens praat.

Er vertrekt net een groep naar HaĆÆti, een van de armste landen in de wereld. Uit schuldgevoel?

Ik ervaar het anders. Ik heb mijn hele leven over de wereld gereisd, wat zowel een verslaving is als een voorrecht. Je komt verschillende soorten armoede tegen. Materiƫle en geestelijke. Ik ben op veel plaatsen geweest waar zeker materiƫle armoe is. Maar dan word je door een familie uitgenodigd, er is een fles rum en die wordt met iedereen gedeeld. Arm? Daar wordt geleefd en feestgevierd, ondanks alles.

Global Exchange, 2017 Mission Street, Room 303, San Francisco, CA 94110, USA, Tel. (00-1) 415-255.72.96, fax (00-1) 415-255.74.98.

e-mail: info@globalexchange.com

website: www.globalexchange.org/

Jim Schilder / Illustratie Stief Desmet

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content