Akteren is een mengeling van fantazie, escapisme, aanstellerij en idealisme. Na verbluffende vertolkingen in Schindler’s List en Hamlet, zet Ralph Fiennes in de SF-thriller ?Strange Days” weer een totaal ander personage neer.

PATRICK DUYNSLAEGHER

Ralph Fiennes wil duidelijk niet vastgepind worden op één type. Zijn onthutsende inkarnatie van de nazi-kampkommandant Amos Goeth in ?Schindler’s List”, werd gevolgd door zijn vertolking van de telegenieke all-American Charles Van Doren in ?Quiz Show”. Toen kwam zijn vermetele Hamlet-interpretatie in de Londense West End en daarna op Broadway. Jubelende critici trokken zich de haren uit het hoofd om enige verwantschap te ontdekken tussen zulke extreem verschillende rollen.

Fiennes voegt een unieke vertolking toe aan zijn palmares met de voyeuristische SF-thriller ?Strange Days”, dezer dagen een van de blikvangers op het filmfestival van Brussel (17 tot 27 januari).

Deze hyperkinetische film van Kathryn Bigelow speelt tijdens de laatste 48 uur van de 20ste eeuw. De digitale drug waar iedereen verzot op is, is een virtual reality-disk die middels SQUID, een elektronisch apparaat dat op het hoofd gezet wordt, rechtstreeks naar de hersenen wordt gestuurd. De disks in kwestie zijn in feite psychosensuele opnamen van wat andere mensen hebben beleefd. Fiennes speelt de ex-politieman Lenny Nero die in pre-apocalyptisch Los Angeles op de zwarte markt een lukratief illegaal handeltje drijft in de verboden clips vol extreme misdaad, geweld en seks.

Lenny is zelf niet zuiver op de graat en overtreedt het eerste gebod van elke drugsdealer : ?Don’t get high on your own supply”. Hij is namelijk verslaafd aan zijn eigen disks waarop zijn ex-vriendinnetje Faith ( Juliette Lewis) uitdagend paradeert, een punkrock-zangeres die hem liet vallen voor een sinistere muziektycoon. Het enige waar Lenny niet in dealt, zijn clips waarop echte moorden worden geregistreerd. Maar als zo’n killer playbacks hem anoniem worden toegestuurd, geraakt hij betrokken bij een komplot dat niet alleen zijn leven in gevaar brengt, maar ook de raciale spanningen in de stad naar een kookpunt drijft.

Fiennes (33) werd geboren in Suffolk en groeide op in Dorset en Ierland, als oudste van zes kinderen in een artistiek begaafd gezin. Zijn vader was fotograaf ; zijn moeder schreef romans en schilderde ; zijn zuster Martha werd regisseur ; een van zijn broers, Joseph, is ook akteur.

De akteercarrière van de beroemdste telg van de familie begon zo’n 10 jaar geleden. Na zijn klassieke opleiding aan de Royal Academy of Dramatic Art, veroverde Ralph het podium van het National Theatre en speelde hij vier seizoenen bij de Royal Shakespeare Company. Zo was hij onder meer te zien als Henry VI en Edmund in ?King Lear”.

Het was de televisiefilm ?A Dangerous Man : Lawrence After Arabia” die hem onder de aandacht bracht van Steven Spielberg. Zijn vertolking van SS-officier Amon Goeth in ?Schindler’s List” maakte hem op slag wereldberoemd. Niemand die deze film heeft gezien, zal vergeten hoe hij zijn entree maakt in dit Holocaust-epos : de kampkommandant rijdt zwaar verkouden hij houdt een zakdoek voor zijn gezicht het getto van Warschau binnen, totaal in beslag genomen door zijn klein gezondheidsprobleempje terwijl rondom hem de ten dode opgeschreven joden vallen als vliegen.

Fiennes was zo verstandig om deze angstaanjagende rol te laten volgen door zijn portrettering van de charismatische Charles Van Doren in ?Quiz Show”, de film van Robert Redford over een tv-schandaal dat Eisenhowers Amerika een duistere spiegel voorhield.

Op zijn 32ste speelde hij dan eindelijk ?Hamlet”, de rol waar hij al jaren naartoe leefde en waarmee hij in het voetspoor trad van beroemde voorgangers als John Gielgud, Laurence Olivier en Richard Burton. Volgens de juichende toneelcritici doorstond hij met sukses de ultieme vuurproef die elke beste akteur van zijn generatie één keer hoopt te trotseren.

Na ?Strange Days” zal hij te zien zijn in ?The English Patient”, een verfilming van een roman van de Canadese schrijver Michael Ondaatje. Zijn tegenspeelster is Juliette Binoche, met wie hij al in 1992 een zelden vertoonde versie maakte van?Wuthering Heights”.

Ondanks de lokroep van Hollywood woont Fiennes nog altijd in het zuidoosten van Londen, met zijn vrouw, de aktrice Alex Kingston.

Ten behoeve van de research voor ?Strange Days” bracht hij wel enkele maanden door in Los Angeles, maar daar bleef het bij, vertelt de akteur tijdens ons gesprek in de Londense Dorchester.

Ralph Fiennes : Ik speelde even met het idee om naar L.A. te verhuizen, maar besloot toch in Engeland te blijven. Ik hou van Amerika, maar voel me te veel Europeaan om er te wonen.

Omdat de stad bijna een personage is in ?Strange Days”, wilde ik me wel vertrouwd maken met de geografie van L.A. Ik ging op patrouille met politieofficieren in de bekende gevarenzones. Ik was er niet op uit om geweld en afrekeningen te zien, maar ik wilde hun mentaliteit en werkwijze begrijpen. En ik zag natuurlijk ook hoe het geweld overal latent aanwezig is. Ik ging uit met een paar agenten van de zedenbrigade, was getuige van een aantal arrestaties. Die wereld van de prostitutie is echt patetisch. Arme meiden die voor enkele uren worden opgepakt en dan weer worden losgelaten. Deprimerend.

?Strange Days” hangt geen realistisch beeld op van Los Angeles, maar zit toch vol verwijzingen naar de huidige situatie. Neem nu maar die openingsbeelden van rennende mensen, Koreaanse winkeliers met schiettuigen, de politie die tot de tanden toe gewapend is, het kerstmannetje dat afgetuigd wordt.

De politie had het script gelezen, en alhoewel ze er niet zo goed uitkomt, was dat geen bezwaar om medewerking te verlenen. Dat is het grappige aan L.A. : iedereen wil bij de film, wat er ook in verteld wordt.

?Strange Days” is één van die films die weerom de diskussie over geweld in de bioskoop hoog zal doen oplaaien.

Fiennes : Ik vind niet dat het geweld gratuit is, het hoort erbij. Het is provocerend en het is de bedoeling dat het reakties losmaakt. De plot is zo opgebouwd dat er Lenny iets vreselijks moet overkomen, wat dan als katalysator moet dienen om hem tot een beter inzicht te brengen.

Ik heb er geen probleem mee dat ?Strange Days” controversieel is. Voor ik eraan begon, wist ik dat de prent omwille van het geweld negatieve reakties zou uitlokken. Je mag ook niet vergeten dat het een love story is, al wordt het relatie-aspekt misschien wat overschaduwd door de aktie en de mise-en-scène. Dat was natuurlijk minder het geval toen ik het script las ; het was een erg intelligent en rijkgevuld scenario, met misschien wat veel tema’s opeengepakt.

Hoe ging u te werk voor de scènes waarin we zien dat u zich in de psyche van andere mensen bevindt ? Maakte u gebruik van visuele stimuli ?

Fiennes : Ik denk dat de verbeelding het belangrijkste instrument is van de akteur. Verrassend welke afschuwwekkende zaken je door je hoofd kan laten spoken. Nee, ik hoefde zelf geen snuff-films te bekijken om mijn verbeelding te laten werken.

Er is een vreemde parallel tussen wat uw personage doet, en wat een akteur doet : kijken door de ogen van een ander en momenten uit het leven van iemand anders herbeleven.

Fiennes : Inderdaad. Daarom lijkt Lenny ook op een producer of regisseur. Hij draagt die camera op zijn hoofd en registreert alles. Hij is op zoek naar ervaringen die hij moet verkopen aan klanten die dat opwindend moeten vinden. Ook als akteur word je telkens iemand anders.

Hoe gaat u doorgaans te werk als u een personage opbouwt. Kiest u er alleen momenten uit, of probeert u zich helemaal onder te dompelen in een karakter ?

Fiennes : Hangt ervan af. Soms wil ik weten waar ze vandaan komen, wat hun leven daarvoor is geweest. Niet dat dit meteen van pas komt om de problemen van een scène op te lossen, maar het is wel nuttig om de diskussie op gang te brengen, om te weten waar een personage sociaal, emotioneel te situeren is. Maar soms is die ballast overbodig. Akteren is in hoge mate reageren op wat andere akteurs en de omgeving je geven. Om de interaktie te laten werken, mag je geen inhibities hebben.

Is er een gelijkenis tussen uzelf en Lenny ?

Fiennes : Hij gedraagt zich totaal anders dan ik dat zou doen, maar sporadisch kan ik me toch in hem herkennen. Terwijl je aan een karakter werkt, probeer je fysiek en mentaal een ander te worden, maar ook daarvoor put je uit jezelf. Als je dat kunt, zit je goed. Het is erg intuïtief, je werkt meer met je zintuigen dan met je verstand. Het is alsof je andermans kleren aantrekt, en je daarbinnen geloofwaardig moet bewegen en ademen.

Er is een interessante omkering van stereotypes in de film. In de meeste aktiefilms gaat het om de jongen die voortdurend het meisje redt, hier is het net andersom. Uw personage heeft een uitgesproken vrouwelijke kant, terwijl uw tegenspeelster een sterke mannelijke kant heeft.

Fiennes : Kathryn wilde dat ik heel duidelijk liet blijken waar Lenny emotioneel kwetsbaar was, vooral in zijn mislukte liefdesaffaire met Faith. Ik denk dat veel mannen even kwetsbaar zijn als vrouwen, alhoewel dat in de stereotiepe tegenstellingen niet aan bod komt. Dat was nu precies het mooie aan het script : dat ik de kwetsbare en zwakke kanten van de man kon tonen en Angela Bassett de moed, kracht en vastberadenheid van de vrouw.

In veel scènes bent u passief, als ze u in elkaar timmeren, slaat u niet meteen terug.

Fiennes : Ook dat vond ik boeiend. In plaats van er flink tegenaan te gaan, probeert Lenny altijd een konfrontatie te ontwijken. Tot hij op het eind het geweld toch niet uit de weg kan gaan, wat het ook veel echter maakt.

Ik weet dat sommigen het einde wat simplistisch vinden, maar ik heb er geen probleem mee. Ik hou van happy endings, waarom zou een film niet met een kus mogen eindigen ?

Weet u waarom Kathryn Bigelow u gekozen heeft ?

Fiennes : Ze zag me in de Newyorkse toneelopvoering van ?Hamlet”. ?Strange Days” is natuurlijk iets totaal anders, maar vergeet niet dat Lenny veel dialogen heeft, dat hij voortdurend aan het praten is. Zijn taalgebruik met al die Amerikaanse uitdrukkingen was in zekere zin even veeleisend voor mij als een tekst van Shakespeare. Ik spreek helemaal niet zoals Lenny en heb hard moeten werken om zijn dialekt goed te krijgen.

Ik zou graag mijn tijd blijven verdelen tussen teater en film, zonder een van de twee te moeten opgeven. Voor een akteur is de verleiding wel groot om alleen films te doen, omdat je daardoor een veel ruimer publiek bereikt, en dat is toch wat elke akteur verlangt.

Hoe voelt het aan uzelf overal op de cover van tijdschriften te zien ?

Fiennes : Het feit dat er over je geschreven wordt, dat je als een beeld wordt verkocht, is niet zo prettig als je soms zou denken. In het begin flatteert het natuurlijk wel, maar het nieuwe is er gauw af. Als ik een verhaal over me zie, werp ik wel een blik op de foto’s maar probeer ik niet te lezen wat erbij staat. Hoewel mijn nieuwsgierigheid soms de bovenhand haalt. Gisteren kocht ik een magazine dat me op de kaft had gezet. Niet zo’n aardig stuk trouwens. Niet dat het mijn dag verbrodde, maar ik was toch wel een uurtje ontstemd. Meteen wist ik weer waarom ik in de regel dit soort verhalen niet lees.

Wat heeft u ertoe aangezet om akteur te worden ?

Fiennes : Als kind had ik een poppenkast, gebaseerd op een Victoriaans teater. Het was tamelijk gesofistikeerd, met geschilderde achtergronden, diaprojektie, elektrische lichten. Achter het doek was maar plaats voor één akteur, dus nam ik alle rollen voor mijn rekening. Het feit dat je als akteur in een fantaziewereld kunt duiken, heb ik altijd erg aantrekkelijk gevonden. Akteren is voor mij een mengeling van fantazie, escapisme, aanstellerij en idealisme. Hoe langer ik ermee bezig ben, hoe minder belangrijk het fantazie-aspekt wordt. Dat is iets wat vooral de tiener beroert, eens je volwassen bent en je ziet hoe die fantazieën geproduceerd worden, is de charme er ook af.

Wat uw vertolking van de kampkommandant Amon Goeth in ?Schindler’s List” zo schokkend maakte, is het charisma dat u in die rol projekteerde, u gaf hem een bijna sensuele uitstraling.

Fiennes : Ik had me voorgenomen om hem niet te veroordelen. Ik probeerde mij in zijn plaats te stellen, te zien wat er in zijn hoofd omging. En Steven wist zeer goed wat hij niet wilde : niet de cliché-voorstelling van het absolute kwaad, maar een geloofwaardige nazi. De echte Goeth was een zinnelijk mens, een man die graag dronk, at en vrouwen versierde. Ik ging er vanuit dat hij zich daarmee onbewust afzette tegen het afschuwelijke van zijn funktie. Ik heb hem daarom ook vaak gespeeld in wat op een halfdronken toestand lijkt.

Hoe moeilijk of lonend is het om een echt bestaand personage te spelen ?

Fiennes : Soms werkt dat veeleer remmend dan bevrijdend. Als je een bestaand personage speelt, beschik je vaak over zo’n voorraad dokumentatie dat je erdoor overdonderd wordt.

Als je een fiktief personage speelt, kan je je veel meer laten leiden door je verbeelding. Jaren geleden speelde ik in een televisiefilm T.E. Lawrence. Wat erg problematisch was, want er bestaat zoveel materiaal over die man, dat iedereen zich al een beeld heeft gevormd.

Kijkt u naar uw eigen films ?

Fiennes : Ja, een paar keer zelfs, omdat je de eerste keer niet objektief bent. De eerste keer komt altijd als een schok aan. Bij de tweede visie begin je te zien wat de regisseur ervan gemaakt heeft. Ik ben niet geïnteresseerd om mezelf te zien, maar ben gewoon benieuwd om te zien hoe het uitdraaide. Je hebt er zoveel energie ingestopt dat je toch wel wil zien of het werkt. Ik heb tot nog toe alleen films gedaan die ik echt wilde doen, dus ben ik ook benieuwd naar het resultaat.

Ik heb het wel moeilijk om rushes te bekijken. Want daar geef je jezelf volledig bloot. Je krijgt eindeloze opnames waarvan er soms maar enkele sekonden zullen gebruikt worden. Je weet niet wat eruit wordt gehaald en het ziet er, vind ik, altijd vreselijk uit. Het blijft hoe dan ook een rare ervaring om jezelf op dat grote doek te zien. Het wordt pas draaglijk als je niet meer naar jezelf kijkt, maar je het gevoel hebt dat je naar iemand anders zit te kijken.

Volgens de laatste berichten gaat u ?The Normal Heart” doen, de al lang aangekondigde verfilming door Barbra Streisand van het pamflettair stuk van aids-militant Larry Kramer ?

Fiennes : Ik ben nog altijd geïnteresseerd. Het script dat ik gelezen heb, is erg goed, maar ik heb geen zin om me lang op voorhand aan een film te binden en het lijkt erop dat die film er niet meteen komt. Ik ben twee jaar erg druk bezig geweest en na de opname van ?The English Patient”, waar ik nu aan bezig ben, wil ik er even tussenuit. Ik zal helaas mijn beslissing nog een beetje moeten uitstellen. Ik wil gewoon even uitblazen. Het laatste jaar was heel zwaar. Vooral ?Hamlet” heeft me uitgeput. Ik heb die ervaring mentaal nog altijd niet verwerkt en ben nog niet klaar om te kiezen wat ik daarna wil doen.