ZAPPA (1)

Een van de meest misbruikte woorden in kunstrecensies is “genie”. Als men het werk van Frank Zappa als geniaal omschrijft, zegt men dus eigenlijk niets. En toch : terugluisterend naar zijn meer dan vijftig platen, anderhalf jaar na zijn dood, kan men tot geen andere konklusie komen. Zappa zelf is altijd de eerste geweest om het te relativeren, zoals hij àlles op de hak heeft genomen. En toen men hem vroeg zichzelf te omschrijven op een tribute-cd voor John Cage, stuurde hij dan ook een briefje waarop enkel stond : American Composer.

Tot zijn dood op 4 december 1993 aan prostaatkanker, hij was 52 was Zappa obsessioneel met muziek bezig : als het kon in z’n studio, als hij te ziek was vanuit zijn bed, werkte hij acht tot twaalf uur per dag aan wat zijn testament zou blijken te zijn. Hij had in de jaren tevoren de rechten op àl zijn platen behalve één (de soundtrack van “200 Motels”) kunnen terugkopen en hij wou die na zijn dood in definitieve versies laten uitbrengen.

Zijn erfgenamen hebben na uitgebreide onderhandelingen via de Zappa Family Trust met het integere platenlabel Ryko een overeenkomst gesloten en deze maand zijn àl zijn officieel uitgebrachte opussen behalve dat ene dus in definitieve versies op cd uitgebracht. Dat betekent onder andere : geremixt en geremasterd, gekompleteerd met tracks die ooit een elpee niet gehaald hebben, soms met korrekties op eerdere cd-releases (waarbij Zappa terug is gegaan naar de allereerste masters of ten onrechte op dubbel-cd verschenen werken tot twee enkele cd’s heeft getransformeerd), een enkele keer zelfs met nieuw artwork, soms premières (de kompléte London Symphony Orchestra-sessies bijvoorbeeld, die hun cd-debuut kennen).

Het uitbrengen van 53 cd’s in 26 dagen wordt door sommigen als commerciële zelfmoord afgedaan. (En momenteel worden de duizenden uren banden in Zappa’s kelder geïnventarizeerd door zijn associés Mike Keneally en Spencer Chrislu : er zou dus nog van alles op komst kunnen zijn.) Maar in het geval van Zappa gaat het natuurlijk om tijdloze meesterwerken die ook toekomstige generaties moeten aanspreken. De grote baas van Ryko kan het trouwens relativeren. In het Amerikaanse vakblad Billboard zegt hij : “53 cd’s is wat we normaal in een jaar uitbrengen. Maar nu hebben we tenminste geen 53 marketingcampagnes nodig. ” In hetzelfde verhaal wijst de direkteur er ook op dat de catalogusnummertjes mekaar mooi opvolgen en dat er één gaatje is gelaten : voor “200 Motels” met name.

ZAPPA (2)

Dé Belgische Zappa-kenner bij uitstek is BRT-radiomaker Zjakki Willems. “Zappa heeft de grenzen van de rockmuziek een serieus stuk verlegd in de richting van de klassieke muziek, ” zegt hij. “Hij is trouwens begonnen als klassiek komponist en hij heeft nooit een grens tussen de genres erkend. Maar rock was voor hem een broodwinning en het was nu eenmaal makkelijker om met een kleine bezetting op toernee te gaan, dan met een symfonieorkest. Zappa heeft rock gemaakt alsof het klassieke muziek was : dat merk je best als je z’n rocksongs een klassiek arrangement geeft. “

“Anderzijds heeft hij ook het experimenteren in de rock een plaats gegeven : het spelen met klanken en allerlei geluiden, gaande van stukjes konversaties of telefoongesprekken, tot motoren of geknor van dieren. Vandaag is dat gemeengoed geworden in de rock, maar hij was de eerste. Zappa heeft ook heel vroeg orkestrale elementen in de rock geïntegreerd, denk maar aan “Lumpy Gravy” uit 1968 : een meesterwerk qua collage. Nog zoiets : de dubbelelpee. Vóór “Freak out” was dat koncept ondenkbaar. “

En dat is alleen nog maar het muzikale luik. Er was ook Zappa de tekstschrijver, de politieke kommentator, de anarchist. “Vanaf z’n eerste platen heeft hij dat gedaan, ” zegt Willems. “Op z’n debuut staat een nummer over de rellen in Watts, zij het niet expliciet. En tijdens z’n laatste toernee met een rockgroep, in 1988, heeft hij midden de Amerikaanse verkiezingen heel scherpe uitspraken gedaan, onder andere over televisie-evangelisten en andere moraalridders. En hij is altijd een fervent tegenstander geweest van de censuur op rockteksten : hij is voor die zaak zelfs gaan getuigen voor een senaatskommissie. “

ZAPPA (3)

Voor de novice zonder welstellende ouders is een hap van 53 cd’s niet echt evident. Waar kun je dus best beginnen met een Zappa-kollektie ? “Heel, heel moeilijk, ” zegt Willems, “zeker als ik het tot een handvol moet beperken. Ik zou zeggen “Lumpy Gravy” : de eerste keer dat hij zeer ver ging in het experiment en de collage. “The Yellow Shark” dan : z’n laatste plaat en z’n enige échte meesterwerk in het orkestrale genre. “Broadway the hard way” : een van de sterkste bands waarmee hij ooit op toernee is geweest. Vollediglive opgenomen, wat het kunststukje nog indrukwekkender maakt : er is twee maand gerepeteerd, tien, twaalf uur per dag en dat hoor je. “Apostrophe” : een kleinere rockbezetting, die op het podium zeer sterk was. Een nieuwe wending in zijn carrière ook : kortere rocksongs na een iets experimentelere periode. “Shut up ’n play yer guitar” : omdat Zappa nooit geciteerd wordt bij de grote gitaristen van de wereld en hij dat nochtans wàs. “Hot Rats” : briljant, jazzy en met Captain Beefheart. En “Cruising with Ruben & the Jets” : die wordt meestal gezien als een parodie op doo-wop, maar ze steekt kompositorisch veel gelaagder in elkaar dan op het eerste gehoor lijkt. “

Als u een tweede klok wil : het muziekblad Rolling Stone opteerde voor “Freak out ! “, “Absolutely free”, “We’re only in it for the money”, “Uncle meat”, “Hot rats”, “Fillmore East, june 1971”, “Over-nite sensation”, “Apostrophe”, “Sheik Yerbouti”, “Joe’s garage”, “Shut up ’n play yer guitar”, “Frank Zappa meets the Mothers of Prevention”, “Broadway the hard way”, “You can’t do that on stage anymore, volumes 1-6” en “The Yellow Shark”.

Als u onze mening op prijs stelt : àl het bovengenoemde inderdaad en, om louter sentimentele redenen, “Just another band from L.A.”.

KONCERTEN

Grip Inc (24/5 Biebob Vosselaar), Defunkt (25/5 Botanique Brussel), The Blind Boys of Alabama (25/5 Lunateater Brussel), Tom Jones (25/5 Casino Kursaal Oostende, 27/5 Vorst Nationaal), Dreadzone (26/5 The Fuse Brussel), Etno-Heartbeat Festival : Defunkt, Fun-Da-Me, tal, Transglobal Underground (26/5 Kapermolenpark Hasselt), Whiskey Priests (26/5 Roeselare Beveren), Everything But the Girl (27/5 Cactus Club Brugge), Hoodoo Club (27/5 Botanique Brussel), Sfinks-Festival-Bal met Super Rail Band de Bamako (25/5 Park Oud Gemeentehuis Boechout), Keziah Jones (28/5 Botanique Brussel), Massive Attack Soundsystem (28/5 om 19 uur vanwege 5 hour show, Lunateater Brussel), Laurie Anderson (29/5 PVSK Brussel), Jann Browne (29/5 AB Bellevue Club Brussel), H Blockx (29/5 Pacific Antwerpen), The Bob Marley Tribute Festival : I-Three, Pato Banton, Jimmy Cliff, Ziggy Marley & the Melody Makers, The Wailers Band (31/5 Grenslandhallen Genk).

JACKY HUYS

hoesje

De nieuwe hoes van Cal Schenkel voor “Does humor belong in music ? “.