Ik heb veel sympathie voor mensen die hun boterham verdienen met schoonmaken. Dat komt vooral omdat ik dat als jonge studente zelf ook heb moeten doen. Overhoopgehaalde hotelkamers, met snoepwikkels bezaaide bioscoopvloeren, ondergekotste cafétoiletten: ik draaide er mijn hand niet voor om. Huizen heb ik nooit gepoetst. De smeerlapperij die ik opruimde, had geen gezicht. Zo had ik het het liefst. Zelf heb ik nog nooit iemand in huis gehaald om te poetsen. Mijn partner en ik klaren zelf die karwei. Elk soort beweging is goed om in vorm te blijven, zeggen dokters. Schoonmaken is een total work-out en alvast honderd procent goedkoper dan de fitnessclub.

Dit gezegd zijnde, ben ik de laatste drie dinsdagochtenden telkens gewekt door het geluid van een stofzuiger op de gang. Twee keren in België en gisteren in Nederland. Telkens logeerde ik bij vrienden die iemand betalen om de boel op te ruimen. Mijn geoefend oog zag meteen de gelijkenis tussen de Belgische schoonmaakster en haar Nederlands-onkundige Filipijnse collega: beiden doen hun werk zeer grondig, met de hulp van Niagara-achtige waterstromen. Wat een verschil met de geüniformeerde schoonmakers die ik al enkele keren aan het werk heb gezien bij een New Yorkse vriend! Met een team van drie komen ze binnenvallen, gewapend met een stofzuiger en emmers gevuld met vodden en een heel arsenaal spuitbussen. Nog geen uur later zijn ze al weer weg. De kussens in de sofa zijn opgeschud en symmetrisch gerangschikt. De kruiden- en andere flesjes staan met militaire precisie met het etiket naar voren gedraaid. De franjes van de tapijten zijn uitgekamd. In het tapijt is een sierlijk, varenachtig patroon met de stofzuiger aangebracht. De losse uiteinden van het toiletpapier en de keukenrol hebben een elegant vouwtje gekregen, zoals in een attentievol hotel. De roestvrije gootsteen glanst omdat hij met babyolie is ingewreven. Heel het huis ruikt adembeklemmend naar de zoeterige air freshner die ze als streep onder hun werk voor hun vertrek in elke kamer hebben gespoten.

Is de woning echt schoon? Op het eerste gezicht wel. Er vallen nergens kruimels, stof, haar, gedroogd zeepschuim of jamvegen meer te bespeuren. Cosmetisch gezien lijkt de zaak dik in orde. Tot je weet dat de schoonmakers niet meer dan een klein half emmertje water hebben gebruikt in de keuken en de badkamer. Echt grondig schoonmaken doen ze dus niet. Ze vallen het zichtbare vuil aan met een spuitbus en een vochtige doek of, in hardnekkig plakkerige gevallen, met een spons. De vloeren poetsen ze – als negentiende-eeuwse huisslaven – op handen en knieën op dezelfde manier. Hun half emmertje water ziet er na afloop troebel uit. Hun doeken en sponzen worden er snel een laatste keer in uitgespoeld en hop, ze zijn klaar om bij de volgende klant te worden gehanteerd. Om van te griezelen.

Efficiënte schoonmakers zoals die Belgische vrouw en Filipijnse man gebruiken detergent en heet water en spoelen na. Zijn hun drie New Yorkse collega’s die voor mijn vriend werken daar nu echt te lui voor? Hoogstwaarschijnlijk niet. Zelfs als mijn vriend zou klagen over hun onhygiënische poetsmethoden, dan nog zouden ze die niet veranderen. Ze werken namelijk voor Maid to Order, een nationale poetsdienstketen. Dit grote bedrijf legt zijn personeel uniforme reinigingsmethoden op die met videolessen worden aangeleerd. Zelfs de volgorde waarin ze een kamer moeten aanpakken ligt vast: van links naar rechts en van boven naar beneden, en hetzelfde voor elk oppervlak: van boven naar beneden, van links naar rechts. Ook de ramen moeten op die wijze gelapt worden. Houden de werknemers zich daar niet aan, dan kunnen ze ontslagen worden. Ze werken in een heuse poetsfabriek.

Tijdens het schoonmaken mogen ze geen pauze nemen en niets drinken. Ze mogen geen radio of tv aanzetten, en een vloekje mag zelfs niet in een verlaten huis. De eigenaar, zo worden ze verwittigd, zou weleens een verborgen camera kunnen hebben opgesteld. Voor al hun moeite krijgen ze 6 of 7 dollar per uur. De klant zelf, zoals mijn New Yorkse vriend, betaalt aan het schoonmaakbedrijf 25 dollar per uur per schoonmaker. Freelance schoonmakers kunnen in New York makkelijk 15 dollar en meer per uur verdienen. Vooral diegenen die een reputatie van stiptheid en betrouwbaarheid opgebouwd hebben, kunnen hun prijs opdrijven. De vraag naar hun diensten is enorm gegroeid in de vette jaren negentig. In 1999 liet 18 procent van de Amerikanen tegen betaling zijn woning poetsen, een stijging van 53 procent tegenover 1995.Steeds meer bedrijven met oubollige namen zoals Merry Maids, Molly Maids, Mini Maid en Maid Brigade staan te springen om legers anonieme kuisrobotten te leveren. Ze regelen alles, van lonen tot klachten. De klant hoeft enkel te betalen.

“Vind je het goed als de schoonmaker blijft komen?” vroeg onze Amsterdamse vriend, met wie we een maand van huis hebben geruild. Na enige aarzeling zei ik ja, want ik wou niet dat de Filipijnse immigrant door mijn schuld loon verloor. Ik weet dus nu al wat ik maandagavond zal doen: opruimen, zodat hij op dinsdagochtend niet sakkert zoals ik dat ooit op zoveel onbekende Belgische sloddervossen deed.

Jacqueline Goossens (even niet) vanuit New York