Fotograaf

Op 3 juli vertrek ik weer op reportage naar Afghanistan. Het ministerie van Buitenlandse Zaken raadt het me af, net als de Belgische ambassade in Kaboel. Ik begrijp wel waarom : de kans dat er iets misloopt, is groot. Toen ik er vorig jaar vier maanden was, belandde ik door visumproblemen in de gevangenis.

Diplomaten verklaren me gek dat ik terug wil gaan. Maar ik denk dan : jullie kennen de cultuur niet en jullie zullen die ook nooit zo bekijken als ik. Einde discussie. Ik wil deze keer wel veiliger door het land trekken dan vorig jaar : ik reis met een satelliettelefoon en ik geef zo gedetailleerd mogelijk mijn reisschema door.

Waarom ik terugkeer ? Afghanistan is een bijzonder ambigu land : aan de ene kant is het verpauperd en gevaarlijk. Anderzijds zijn de mensen, de landschappen en de cultuur er zo ongelooflijk mooi. Dat contrast raakt mij heel diep.

Mijn doel is een reportage maken over kinderen die de springstof uit antipersoonsmijnen halen om te verkopen aan de taliban of aan mijnwerkers die lapis lazuli ontginnen. Als de springstof ontploft, zijn die kinderen dood of vreselijk verminkt. Ze werken in opdracht van hun ouders. Het is een gruwelijke en waanzinnige job, maar puur een kwestie van geld en van overleven. Een mensenleven is daar veel minder waard dan bij ons.

Die kinderen zijn totaal niet bang voor de dood. Landmijnen zijn voor hen speelgoed. Ze gooien er voor de lol mee naar elkaar of naar tanks. Voor hen zijn dat kwajongensstreken.

De meeste ngo’s die in Afghanistan actief zijn, willen per se westerse waarden opdringen. Dat heeft geen nut, want Afghanen zijn eigenzinnig. Hoe vaak heb ik hen al horen zeggen : wij vragen helemaal niet om jullie hulp. In de geschiedenis zijn al zoveel veldslagen en oorlogen uitgevochten in het land, dat ze van nature afkerig zijn geworden tegen elke vorm van bezetting.

Sommige ‘duurzame’ ngo-projecten missen compleet hun doel. Toen Noren een populierenpark hadden aangelegd om het land te herbebossen, kwam een herder met zijn kudde alle jonge scheutjes afgrazen. Zijn redenering : als mijn schapen nu veel eten, worden ze snel dik en kan ik later meer vlees verkopen.

Een fotograaf moet geduldig zijn in Afghanistan. Als je een dorp binnenkomt, moet je altijd eerst thee drinken bij het dorpshoofd, veel praten, contacten leggen en het vertrouwen winnen. Snel wat snapshots schieten in een omgeving die ik niet ken, is sowieso niks voor mij. Ik wacht liever even. Dat mooie licht komt de dag erna heus wel terug.

Mijn tolk Hassan is een heel goeie vriend. We hebben al zoveel samen meegemaakt. Ik apprecieer ook dat hij de islam, de positie van de vrouw of het zelfmoordterrorisme ter discussie durft te stellen. Maar als hij weer eens in discussie treedt met een groep mannen in een dorp, moet ik hem soms bedwingen : “Kalm, Hassan, we moeten hier vannacht wel nog slapen !”

Wakker worden met de zoete geur van opium. Het is een van de zaligste dingen die er zijn. Purper, wit en bordeaurood, prachtig zijn die planten. De valleien staan er vol van. Zelf heb ik het nooit gerookt, maar voor de Afghanen is het dagelijkse kost. Ze denken : het leven en het klimaat is hier zo hard, we kunnen het maar beter verzachten met drugs.

Ik wil weten hoe mensen mijn foto’s beoordelen. Van applaus alleen leer ik niet veel bij, ik heb ook kritiek nodig. Carl De Keyzer, de Magnumfotograaf, vond mijn beelden “mooie plaatjesfotografie die weinig zegt”. Ik snap zijn mening en ik kan die ook appreciëren.

Als ik ooit zelf Magnumfotograaf kan worden, graag. Maar ik ga er zeker mijn levensdoel niet van maken. Natuurlijk ben ik ambitieus, maar onmiddellijk mijn foto’s in de grote bladen gepubliceerd zien, is geen must. Als dat komt, dan komt dat. Mijn voornaamste prioriteit is nu naar Afghanistan gaan en veilig terugkeren met goed beeldmateriaal.

Pieter-Jan De Pue (26) is fotograaf en reportagemaker. Hij trekt deze zomer naar Afghanistan voor eigen projecten én in opdracht van Caritas International en Het Rode Kruis. www.pieterjandepue.be

Door Thijs Demeulemeester / Foto Charlie De Keersmaecker