Een uitgetreden, zingende non veroverde de wereld met “The

Sound of Music”. Lukt dat ook op het podium van de Antwerpse stadsschouwburg ?

EDWARD VAN HEER

Beverige, want vanuit een helikopter geschoten beelden van besneeuwde bergtoppen die af en toe verdwijnen in flarden dichte mist. Begeleidingsmuziek : het ongure fluiten van de wind op grote hoogte. Dan zwenkt de camera naar een lieflijke, groene vallei. Je hoort het gekwinkeleer van vogeltjes. Beelden van glooiende alpenweides, idyllische naaldwouden tegen heuvelflanken, een bergrivier die zich glinsterend uitrekt in de zon. Op de geluidsband : triolen en kapriolen van dwarsfluiten, stemmige violen, aanzwellende hoorns. En net op het moment dat in de rechterbenedenhoek van het beeld de kerktoren van een schilderachtig dorpje opduikt, weerklinkt het klokkenspel.

De muziek zwelt verder aan, de camera graast over een wei. In de verte komt een breedgerokte dame met grote stappen aangelopen. Als ze centraal in beeld staat en de symfonisch-pastorale muziek een climax heeft bereikt, tolt de vrouw een paar keer om haar as met wijd opengesperde armen en zingt dan, lachend naar de bergen : “The hills are alive with the sound of music, with songs they have sung for a thousand years. “

Zo begint een van de meest suksesvolle klassiekers uit de honderdjarige filmgeschiedenis. De hoogdagen van de Hollywood-musical lagen in de jaren ’40 en ’50. Maar ook midden de jaren ’60, toen Amerika Noord-Vietnam bombardeerde, China zijn eerste atoomproeven deed en Malcolm X werd vermoord, hadden de volwassen bioskoopgangers blijkbaar een grote behoefte aan ouderwetse muzikale sprookjes. In 1964 kreeg My Fair Lady van George Cukor maar liefst acht oscars. Die voor beste aktrice ging naar Julie Andrews, die in de Disneyfilm Mary Poppins debuteerde. Dat was een milde balsem op haar gekwetste ijdelheid : van 1956 tot 1959 schitterde ze in Londen en in Broadway als Eliza Doolittle in de teaterversie van My Fair Lady, maar in de filmversie gaf producer Jack L. Warner de rol aan Audrey Hepburn.

De hoogste toppen van de roem beklom Andrews met The Sound of Music, haar tweede film, die in 1965 de oscar kreeg voor beste film. Robert Wise, de man van eerdere meesterwerken als West Side Story en The Magnificent Ambersons (montage) kreeg de oscar voor beste regisseur. In augustus 1996 brak de film het kassarekord van Gone With the Wind. Tot 1969 bleef The Sound of Music de bestbekeken bioskoopfilm in Amerika en Canada. In 1978 betaalde de BBC een rekordbedrag voor de televisie-uitzendrechten. En ook nu, in de illuzieloze jaren ’90, staat The Sound of Music borg voor hoge kijkcijfers.

De film is gebaseerd op de gelijknamige musical die op 16 november 1959 in première ging in het Lunt-Fontanne Theatre in New York. Het was het laatste projekt van komponist Richard Rodgers en schrijver Oscar Hammerstein II. Rogers had tevoren 25 jaar samengewerkt met tekstschrijver Lorenz Hart, wat resulteerde in kaskrakers als Pal Joey (later verfilmd met Frank Sinatra) en A Connecticut Yankee. Toen Hart in 1943 overleed, hadden ze samen 29 musicals gemaakt. Ook de samenwerking met Oscar Hammerstein II werd een ongelooflijke suksessaga. Oklahoma, de eerste musical van het duo, kende na de Broadway-première in 1943 nog 2248 opvoeringen. Daarna deden Rogers en Hammerstein de kassa’s rinkelen met o.a. Carousel, The King and I en South Pacific. Acht maanden na de première van The Sound of Music overleed Hammerstein.

De musical, die op Broadway 1143 keer zonder onderbreking werd opgevoerd, is gedeeltelijk gebaseerd op Die Trapp Familie, een Duitse film uit 1956 waarin het ware verhaal van Maria Augusta Trapp wordt naverteld en overgoten met een zoet-sentimenteel sausje. Maria Rainer was eind jaren ’30 een kandidaat-non in het Oostenrijkse Nonnberg-klooster. Ze werd door moeder-overste uitgestuurd om goevernante te gaan spelen bij de zeven kinderen van de weduwnaar Baron von Trapp. Maria en de weduwnaar worden verliefd en trouwen. Op het moment dat Oostenrijk wordt ingelijfd bij nazi-Duitsland vlucht de hele familie naar Italië. Daarna gaat de reis naar Amerika, waar The Trapp Family Singers rondtrekt met een repertoire van lichte klassieke muziek en deuntjes uit de Europese folklore.

20th Century Fox kocht de rechten van de musical voor een rekordbedrag van 1 miljoen 250 duizend dollar. Als voorsmaakje op de filmversie met Andrews bracht Fox in 1961 The Trapp Family uit, een soort kompilatie met stukken van Die Trapp Familie en Die Trapp Familie in Amerika, de Duitse vervolgfilm over de suksesvolle Amerikaanse toernee van de zingende familie.

Waarom werd The Sound of Music zo’n gigantisch sukses ? Daarover zijn talloze teorieën op papier gezet. Samengevat : The Sound of Music suggereert dat het goede altijd het kwade overwint. De militaristische Baron von Trapp gelooft dat hij zijn zeven kinderen alleen maar kan doen luisteren door hen met blinde discipline groot te brengen. De manier waarop hij op zijn hondefluitje blaast, herinnert in zekere zin aan het gebulder van die andere Oostenrijker, Aldolf Hitler. De zeden worden echter verzacht door Maria en haar muziek. Zij heeft bij de nonnen geleerd dat liefde alles overwint, dat een harmonieus liedje, zeker als het gezongen wordt door zeven onschuldige kindertjes, alle harten doet wegsmelten. Via de toonladder (Do-Re-Mi) geraak je over de hoogste hindernissen en over alle Oostenrijkse bergen (Climb Ev’ry Mountain).

Kortom, het verhaal van The Sound of Music is terug te brengen tot het schema “goede fee zingt het kwaad weg”. En als de songs bovendien van een genie als Richard Rodgers zijn, dan gaat zo’n verhaal er natuurlijk in als zoetekoek. De natuurlijke uitstraling van Julie Andrews is de grote troef van The Sound of Music. Andrews zingt en akteert met een warmte, een inlevingsvermogen en een Britse nuchterheid die van Maria Rainer tegelijk een vrouw van vlees en bloed en een hemelse verschijning maken. Haar kristalheldere stem en haar ironische en liefdevolle omgang met de zeven von Trapp-kinderen kompenseren de zeemzoeterigheid waarmee het geromantizeerde verhaal verteld wordt en de zwakkere vertolkingen.

Deze maand pakt de musicalafdeling van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen uit met haar versie van The Sound of Music. Maar de gevaren voor deze onderneming zijn immens : de beelden van de film en het stemgeluid van Julie Andrews staan in de ziel gebrand van zowat elke potentiële toeschouwer. Met welk scenografisch koncept zal Karina Lambert het klooster, de weelderige von Trapp-villa, de betoverende Tiroolse landschappen oproepen ? Zullen de muzikale arrangementen van Jan Huylebroeck de melodieën van Rodgers een eigentijdse dimensie geven ? En vooral : zal An Lauwereins alias Maria Rainer iets van de overompelende magie bezitten van Julie Andrews ? In het slechtste geval zijn er nog altijd de cd en de video van het onverwoestbare Rodgers-Hammerstein-monument.

“The Sound of Music” : van 16 tot 24 september in de Antwerpse Stadsschouwburg. Nadien : toernee door Nederland en Vlaanderen tot 10 maart. Info : tel. (03) 234.34.08.

An Lauwereins en Ernst Daniel Smid.

De kinderen van de familie von Trapp.